Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV: Trấn áp tội phạm có tổ chức, đẩy nhanh tiến độ điều tra, xét xử án kinh tế

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2019. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Trấn áp tội phạm có tổ chức

Báo cáo về công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2019, Đại tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an, cho biết: Năm 2019, nổi bật là tỷ lệ điều tra khám phá án đạt 78%, cao hơn 8% so với chỉ tiêu Quốc hội giao. Về cơ bản, các vụ án nổi cộm, gây bức xúc dư luận đều được điều tra làm rõ; các vụ xâm hại trẻ em được điều tra, xử lý quyết liệt hơn; tội phạm liên quan đến “tín dụng đen” đã bị trấn áp mạnh, tạo được chuyển biến tích cực; qua đó đã góp phần làm giảm 1,95% số vụ phạm pháp hình sự so với cùng kỳ 2018.

Các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo được đẩy nhanh tiến độ điều tra, bảo đảm đúng tiến độ, việc thu hồi tài sản đạt kết quả tốt hơn. Phát hiện, triệt phá nhiều vụ tội phạm sử dụng công nghệ cao, nhất là các vụ lừa đảo, cờ bạc, cá độ bóng đá qua mạng internet với số tiền lên đến hàng nghìn tỷ đồng…

Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Tô Lâm cũng chỉ rõ: Số vụ phạm pháp hình sự tuy giảm nhưng vẫn xảy ra nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng, nhất là các vụ giết người với hành vi gây án dã man, tàn bạo. Các đường dây mua bán, vận chuyển ma túy xuyên quốc gia hoạt động mạnh, lợi dụng Việt Nam là địa bàn trung chuyển ma túy đi nước thứ ba, số người nghiện ma túy trong nước tiếp tục gia tăng gây áp lực lớn làm phát sinh tội phạm và tệ nạn xã hội.

Công tác quản lý nhà nước trên nhiều lĩnh vực vẫn còn thiếu sót, chưa theo kịp với sự phát triển của tình hình, còn kẽ hở cho tội phạm, vi phạm pháp luật. Công tác phòng ngừa tội phạm hiệu quả chưa cao. Tỷ lệ giải quyết tin báo, tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố chưa đạt chỉ tiêu đề ra...

Chỉ ra những tồn tại, hạn chế và trên cơ sở dự báo tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, áp lực ngày càng gia tăng, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết: Năm 2020, Chính phủ tập trung chỉ đạo, thực hiện 9 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm. Trong đó, tiếp tục mở các đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, giải quyết tốt những vấn đề bức xúc nổi lên. Tập trung trấn áp tội phạm có tổ chức liên quan đến “tín dụng đen”, tội phạm giết người, mua bán người, xâm hại trẻ em; các đường dây mua bán, vận chuyển ma túy xuyên quốc gia; tội phạm kinh tế, tham nhũng trong các lĩnh vực kinh tế trọng điểm…

Đẩy nhanh tiến độ điều tra, xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng

Báo cáo về công tác điều tra năm 2019, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ: Số vụ tham nhũng được khởi tố, điều tra tăng 3,9% so với năm trước. Trong đó, số vụ án do Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao khởi tố tăng 54,5%. Tiến độ điều tra, truy tố tăng trên 4,1% chỉ tiêu Quốc hội, vượt 18,2% kế hoạch của Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng.

Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã yêu cầu và áp dụng các biện pháp tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản, ngăn chặn giao dịch tài sản giá trị trên 20.000 tỉ đồng. Tỉ lệ thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt tăng 7,4%. Hiện Viện tiếp tục phối hợp đưa ra xét xử nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng lớn.

Ông Lê Minh Trí cũng cho biết, Viện kiểm sát nhân dân tối cao kiến nghị Quốc hội có cơ chế xử lý và sớm thu hồi các tài sản nhà nước bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế, tránh tình trạng đóng băng tài sản gây thất thoát và nhiều hệ lụy khác.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình trình bày Báo cáo công tác năm 2019 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Báo cáo về công tác xét xử năm 2019, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết: Số lượng các loại vụ việc mà Tòa án phải thụ lý, giải quyết tiếp tục gia tăng, diễn biến phức tạp, với tính chất ngày càng nghiêm trọng. Tòa án nhân dân tối cao đã chỉ đạo các Tòa án tập trung thực hiện tốt nhiều giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng công tác xét xử nên đã hoàn thành những chỉ tiêu cơ bản do Quốc hội giao.

Theo Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình, năm 2019, các vụ án kinh tế, tham nhũng mà dư luận xã hội quan tâm đã được phát hiện và xử lý nghiêm như: vụ án Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam phạm tội “Tổ chức đánh bạc”, “Đánh bạc”...; vụ án Phan Văn Anh Vũ phạm tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”; vụ án Trần Phương Bình phạm tội “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”, “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”…

“Hình phạt áp dụng đối với các bị cáo tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội, vừa nghiêm khắc, vừa đảm bảo tính khoan hồng, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. Các Tòa án đã chú trọng quyết định tịch thu tài sản do phạm tội mà có, áp dụng các biện pháp kê biên tài sản, các biện pháp tư pháp, các hình phạt bổ sung và xác định trách nhiệm bồi thường nhằm đảm bảo thu hồi tài sản của Nhà nước đã bị chiếm đoạt hoặc thiệt hại, nhất là đối với các vụ án kinh tế, tham nhũng”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Trình bày Báo cáo về công tác thi hành án năm 2019, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết: Công tác thi hành án tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực, qua đó góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, quyền con người, quyền công dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Theo đó, các công tác về hoàn thiện thể chế, thi hành án dân sự, theo dõi thi hành án hành chính đều có những bước tiến lớn, thể hiện qua số liệu hàng chục ngàn vụ và hơn 52.808 tỷ đồng được thi hành…

Trình bày báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng, Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết năm 2019, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo cụ thể, quyết liệt, đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; đơn giản hóa điều kiện kinh doanh; siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính. Trong đó, việc thực hiện quy định về tặng quà, nộp lại quà tặng tiếp tục được Chính phủ quán triệt, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc nhằm ngăn ngừa tình trạng lợi dụng truyền thống tốt đẹp để đưa hối lộ, tham nhũng. Năm 2019 đã có 30 người đứng đầu đã bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, có 3 người đứng đầu bị xử lý hình sự do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng.

Nêu một số bất cập, Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho rằng tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc chưa được ngăn chặn có hiệu quả. Số vụ việc, vụ án được phát hiện, xử lý chưa phản ánh đúng thực trạng tham nhũng. Vẫn xảy ra tình trạng một số cán bộ thuộc cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan phòng chống tham nhũng lại có hành vi tham nhũng, gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Đẩy mạnh công tác phòng chống tham nhũng

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra các báo cáo về công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật và công tác thi hành án năm 2019. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Ở góc độ cơ quan thẩm tra các báo cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nêu rõ, đối với công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, trong một số lĩnh vực, việc phát hiện còn chậm, số lượng chưa tương xứng, chưa phản ánh đúng tình hình vi phạm trên thực tế, kết quả xử lý chưa nghiêm, chưa làm rõ trách nhiệm của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong quản lý nhà nước.

Tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm mới đạt 87,4% là chưa đạt yêu cầu của Quốc hội. Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam còn nhiều vi phạm, dẫn đến Viện kiểm sát nhân dân các cấp không phê chuẩn 111 lệnh bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, 172 quyết định gia hạn tạm giữ, 256 lệnh tạm giam, 156 lệnh bắt bị can để tạm giam. Số người bị tạm giữ hình sự sau phải trả tự do, không xử lý hình sự còn tới 1.256 người. Chất lượng hoạt động điều tra còn một số hạn chế. Năm 2019, còn để xảy ra một số trường hợp bị khởi tố oan...

“Đây là vấn đề lớn, Ủy ban Tư pháp đã kiến nghị qua nhiều năm nhưng số vụ tạm đình chỉ không những không giảm mà tiếp tục tăng lên qua các năm, cho tới nay còn tới 96.800 vụ án bị tạm đình chỉ, trong đó một số vụ án sắp hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. Đề nghị Chính phủ có giải pháp để xử lý tình trạng này”, bà Lê Thị Nga nhấn mạnh.

Thẩm tra báo cáo của Viểm sát nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, có chuyển biến tích cực, đáng ghi nhận, tuy nhiên trong năm 2019 vẫn còn 33 trường hợp Viện kiểm sát nhân dân phê chuẩn lệnh bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, gia hạn tạm giữ, tạm giam sau đó phải trả tự do, không xử lý hình sự; 425 bị can không bị tạm giam, bỏ trốn phải ra lệnh truy nã. Chất lượng giải quyết một số vụ án chưa đáp ứng yêu cầu; số trường hợp bị oan tăng 58,3% so với năm 2018. Đáng lưu ý, năm 2019, Cơ quan điều tra cấp trung ương điều tra cả những vụ án không thuộc thẩm quyền được quy định tại Điều 163 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, nhưng vẫn được Viện phê chuẩn, chấp nhận.

Thẩm tra các báo cáo về công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga, năm 2019, tòa án nhân dân các cấp tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp đổi mới trong hoạt động xét xử và đạt được nhiều kết quả tích cực. Trong kỳ báo cáo, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Hình phạt mà tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật.

Tuy nhiên, vẫn còn 107 trường hợp phải hủy án và 275 trường hợp phải sửa án do nguyên nhân chủ quan. Vẫn còn 81 trường hợp cho hưởng án treo không đúng quy định. Đặc biệt, tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa giảm và chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội.

Từ những hạn chế nêu trên, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đề nghị Tòa án nhân dân tối cao đánh giá rõ những nguyên nhân của những hạn chế này và có giải pháp khắc phục, nhất là khắc phục việc một số Thẩm phán còn e ngại, nể nang trong xét xử án hành chính, bà Lê Thị Nga nói.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cũng cho rằng với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác phòng chống tham nhũng đã được đẩy mạnh và đạt được nhiều kết quả tích cực; tham nhũng đang từng bước được kiềm chế, qua đó tiếp tục khẳng định quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta.

Bên cạnh các kết quả đạt được, Ủy ban Tư pháp tán thành với nhiều đánh giá của Chính phủ về hạn chế trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế và cho rằng những hạn chế này đã được nêu trong nhiều năm, đề nghị Chính phủ cần rà soát để tự mình hoặc trình cơ quan có thẩm quyền sửa đổi để bảo đảm việc cải cách thể chế là một trong ba khâu đột phá chiến lược theo nghị quyết của Đảng.

Cũng theo bà Lê Thị Nga, hiệu quả hoạt động của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu. Số vụ việc, vụ án tham nhũng do các cơ quan này phát hiện, điều tra, truy tố còn ít. Ủy ban Tư pháp nhận thấy, hiện nay hoạt động của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng không còn đúng nghĩa là “chuyên trách về chống tham nhũng” như yêu cầu đặt ra của Luật Phòng chống tham nhũng. Do đó, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao cần tổng kết, rà soát lại chức năng, nhiệm vụ và đánh giá hiệu quả hoạt động, tìm ra những nguyên nhân của hạn chế, vướng mắc trong hoạt động của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng để điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, bảo đảm phát huy được vai trò nòng cốt trong công tác này…

Chiều nay, các đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận các nội dung này tại hội trường.

Hạnh Quỳnh (TTXVN)