Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV: Thiết kế luật pháp phải rõ ràng bảo vệ ai và ưu tiên bảo vệ ai

Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh Trương Trọng Nghĩa phát biểu. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Góp ý vào dự án Luật, đại biểu Trương Trọng Nghĩa cho biết, có ý kiến cho rằng, nhiều trường hợp pháp luật quy định hình phạt tử hình nhưng trên thực tế lại không được áp dụng, từ đó cho rằng án tử hình không còn cần thiết.

"Cách lập luận đó chưa hoàn toàn chính xác", đại biểu đoàn Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh và nêu vấn đề, vì sao không nghĩ rằng chính sự tồn tại của án tử hình đã tạo ra tác dụng răn đe mạnh mẽ, khiến các đối tượng phạm tội hành động dưới mức dẫn đến tử hình và do đó tòa không tuyên án tử hình.

"Tại sao chúng ta không nghĩ theo chiều đó?", đại biểu Trương Trọng Nghĩa nêu câu hỏi và khẳng định, việc giữ lại hình phạt tử hình, trong nhiều trường hợp, chính là để đảm bảo hiệu lực răn đe, từ đó góp phần phòng ngừa tội phạm. Đây là một điều cần cân nhắc kỹ.

Khi xây dựng luật hình sự, cần có sự cân bằng giữa việc bảo vệ quyền lợi của phạm nhân và nạn nhân. Trong một số trường hợp, nạn nhân chỉ là một hoặc vài cá nhân. Nhưng cũng có những trường hợp nạn nhân là hàng vạn, hàng triệu người, trong đó có trẻ em, người già, người bệnh và nhiều nhóm yếu thế khác. Rất nhiều người trong xã hội, đặc biệt là người yếu thế, không có điều kiện để tự bảo vệ mình.

"Họ đặt niềm tin vào pháp luật và vào Nhà nước. Do đó, khi thiết kế luật pháp, nhất là luật hình sự, chúng ta phải trả lời rõ ràng câu hỏi: Chúng ta bảo vệ ai và ưu tiên bảo vệ ai? Đây là cách tiếp cận mà tôi cho là hợp lý và nên được xem xét", đại biểu Trương Trọng Nghĩa bày tỏ quan điểm.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thị Thu Nguyệt phát biểu. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Góp ý kiến cụ thể với điểm b Khoản 4, Điều 123 quy định: "Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tù chung thân không xem xét giảm án khi làm chết 2 người trở lên", đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) cho rằng, quy định cho tội phạm này chưa tương xứng với tính chất, hành vi phạm tội và chưa thể hiện sự răn đe đối với loại tội phạm này trong thực tế. Thời gian qua đã liên tiếp có những vụ việc, các đối tượng tham gia vào phạm tội với tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh bị phanh phui, bắt giữ.

Theo đại biểu đoàn Đắk Lắk, hành vi tội phạm này gây thiệt hại nặng nề về vật chất, tài sản, đặc biệt là xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng của con người. Qua những vụ việc đó để thấy rằng, hậu quả của tội sản xuất, buôn bán hàng giả, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh. Chúng ta không thể khoan nhượng với tội danh này, với loại phạm tội này và cần phải có quy định mang tính chất răn đe.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt nêu quan điểm, quy định như dự thảo Luật là chưa tương xứng với tính chất hành vi phạm tội. Do đó, cơ quan soạn thảo chỉnh lý lại các khoản cho phù hợp những nội dung trong quy định tại điều này trong Bộ Luật Hình sự. "Nếu khoan nhượng với tội danh này thì có lẽ chúng ta vô hình chung sẽ tiếp tay cho việc giết người hàng loạt trong tương lai và sẽ gây ảnh hưởng sâu rộng tới cộng đồng", đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt bày tỏ.

Tại nghị trường, đại biểu Phạm Văn Hòa đề cập đến việc "chưa từng có trường hợp nào bị tử hình về tội tham ô, tham nhũng". Tuy nhiên gần đây, trong một số vụ án như vụ Ngân hàng SCB, Viện Kiểm sát đã đề nghị tử hình. Đáng nói, khi có đề nghị tử hình, gia đình các bị cáo đã tự nguyện nộp lại tài sản để khắc phục hậu quả, mong được giảm án.

"Việc giữ lại án tử hình đối với hai tội này nhằm mục đích phòng ngừa, răn đe, cảnh tỉnh, đặc biệt trong bối cảnh Đảng và Nhà nước ta đang quyết liệt đấu tranh, trừng trị thích đáng tội phạm tham nhũng. Dù có thể không thi hành án tử hình, nhưng việc tuyên án sẽ tạo áp lực để đối tượng khắc phục hậu quả, từ đó có thể được giảm án xuống chung thân, 20 năm hoặc 15 năm tù. Ví dụ, trong vụ án Trương Mỹ Lan, SCB, thiệt hại ước tính cả triệu tỷ đồng. Nếu thu hồi tài sản khủng từ vụ án này, chúng ta đã có thể xây dựng 50% tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam", đại biểu Phạm Văn Hòa nói.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Giải trình ý kiến các đại biểu Quốc hội nêu, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết, tại phiên thảo luận tổ ngày 20/5 đã ghi nhận 109 ý kiến phát biểu. Trong phiên thảo luận tại hội trường sáng 27/5, đã có 21 lượt phát biểu của 20 đại biểu Quốc hội liên quan đến dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Đa số các đại biểu cơ bản đồng tình với nội dung do Chính phủ trình, đồng thời tập trung góp ý kiến sâu vào những vấn đề trọng tâm. Bên cạnh đó cũng có những ý kiến không hoàn toàn đồng thuận với một số đề xuất cụ thể, trong đó có đề xuất bỏ án tử hình đối với một số tội danh.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, dự thảo cố gắng căn chỉnh các quy định trong Bộ luật để phù hợp với thực tiễn, luật pháp quốc tế và yêu cầu quản lý. Một yếu tố quan trọng khác là sự tham gia góp ý và thực tiễn áp dụng từ các cơ quan tố tụng như Bộ Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án, giúp đưa ra các đề xuất sát thực tiễn. Cụ thể, với đề xuất bỏ án tử hình với 8 tội danh, theo tổng hợp đến năm 2024, có 142/193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc đã bỏ án tử hình trên phương diện luật định hoặc thực tiễn (tức là luật vẫn có nhưng không áp dụng).

Nếu Quốc hội thông qua việc bỏ 8 tội danh nữa, thì số tội còn lại có mức hình phạt tử hình sẽ giảm từ 18 xuống còn 10. So với con số 44 tội có án tử hình trong Bộ luật Hình sự năm 1985, rồi 29 tội trong luật năm 1999, và 18 tội sau sửa đổi năm 2015 (bổ sung 2017) thì đây là một bước tiến dài, thể hiện sự thay đổi căn bản trong quan điểm chính sách hình sự của nước ta, đặc biệt là với hình phạt nghiêm khắc nhất: tước quyền sống của con người- Phó Thủ tướng nói.

Về tội vận chuyển trái phép chất ma túy, trong quá trình soạn thảo, cơ quan chuyên môn đã thảo luận rất kỹ. Trường hợp nếu vận chuyển phục vụ trực tiếp cho buôn bán hoặc sản xuất ma túy, thì vẫn có thể xử lý theo hai tội danh còn giữ hình phạt tử hình là "mua bán" và "sản xuất". Tức là vẫn bảo đảm xử lý nghiêm các trường hợp nghiêm trọng, có tổ chức.

Về việc tái hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, dự thảo cũng đã cân nhắc tới việc phân loại rạch ròi. Việc tái hình sự hóa chỉ áp dụng cho những trường hợp người đang cai nghiện hoặc đã cai nhưng tái nghiện, thất bại chứ không áp dụng một cách tràn lan, không có phân loại.

Phó Thủ tướng khẳng định, Chính phủ sẽ chỉ đạo Bộ Công an nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ, cụ thể, kèm theo các số liệu, lập luận, dẫn chứng rõ ràng, để trình Quốc hội xem xét trong Kỳ họp thứ 10. Đồng thời, Chính phủ cũng đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Hạnh Quỳnh (TTXVN)