Kỹ năng công dân số

Theo báo cáo từ Ủy ban quốc gia về chuyển đổi số, Việt Nam hiện có khoảng 24,7 triệu trẻ em - chiếm 25% dân số cả nước, trong đó hai phần ba các em có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet. Thực tế, 82% trẻ em trong độ tuổi từ 7 - 13 tuổi đã sử dụng Internet. Không gian mạng, môi trường số đang có sự ảnh hưởng quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ em.

Không khó để nhận thấy, từ việc học tập, giải trí, đến giao tiếp hằng ngày, thế giới số đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của học sinh hiện nay. Điện thoại thông minh, mạng xã hội, các nền tảng học tập trực tuyến mở ra cánh cửa tri thức rộng lớn nhưng đồng thời cũng kéo theo không ít cạm bẫy. Chính vì vậy, giáo dục kỹ năng công dân số không chỉ là một lựa chọn, mà là một yêu cầu cấp thiết.

Trước hết, kỹ năng công dân số giúp học sinh nhận diện và sử dụng công nghệ một cách an toàn. Thực tế cho thấy, nhiều em chưa ý thức đầy đủ về nguy cơ của việc chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, dễ dàng bị lừa đảo, bị xâm hại quyền riêng tư hoặc trở thành nạn nhân của bạo lực mạng. Nếu không có nền tảng kiến thức và kỹ năng vững vàng, sự ngây thơ trong cách tiếp cận công nghệ có thể để lại những hậu quả lâu dài.

Tiếp đến, công dân số không chỉ dừng lại ở việc phòng tránh rủi ro mà còn hướng đến việc hình thành tư duy phản biện và trách nhiệm khi tham gia không gian mạng. Một học sinh có kỹ năng công dân số sẽ biết cách phân biệt thông tin chính thống và tin giả, biết tôn trọng quyền lợi của người khác, và quan trọng hơn cả là biết chịu trách nhiệm về hành vi trực tuyến của mình. Đây là phẩm chất cốt lõi để các em không trở thành những “người ngoài cuộc” trong xã hội số, mà là những cá nhân tích cực đóng góp.

Thời gian qua, nhiều trường học đã bắt đầu đưa nội dung giáo dục công dân số vào các tiết học ngoại khóa, các chương trình trải nghiệm. Tuy nhiên, những nỗ lực này vẫn còn rời rạc, thiếu hệ thống, và phụ thuộc nhiều vào ý thức tự thân của từng nhà trường.

Từ năm học 2025 - 2026, từ hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày của Bộ GD&ĐT, nhiều trường phổ thông đang triển khai các hoạt động STEM, STEAM, AI… trong buổi học thứ hai. Mục tiêu là trang bị kỹ năng số, năng lực ứng dụng trí tuệ nhân tạo và tư duy sáng tạo, giúp học sinh từng bước hội nhập và thích ứng với kỷ nguyên công nghiệp 4.0.

Việc trang bị kiến thức, kỹ năng công dân số không chỉ giúp các em học sinh thích nghi mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh trong công việc. Học kỹ năng này từ sớm giúp học sinh không chỉ là người sử dụng công nghệ, mà còn biết cách khai thác, sáng tạo và làm chủ công nghệ một cách thông minh.

Để học sinh trở thành công dân số, thì ngoài nhà trường, gia đình cũng đóng vai trò không thể thay thế. Cha mẹ không chỉ là người giám sát, mà còn cần là người đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn con cái trong quá trình tiếp cận công nghệ. Sự khuyến khích sử dụng công nghệ một cách thông minh, có định hướng, sẽ giúp các em dần hình thành thói quen tốt và bản lĩnh trước không gian mạng nhiều biến động.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, việc trang bị cho thế hệ trẻ kỹ năng công dân số chính là đầu tư cho tương lai của đất nước. Một thế hệ học sinh tự tin, hiểu biết và có trách nhiệm trong không gian mạng sẽ góp phần tạo dựng một xã hội số an toàn, văn minh và phát triển bền vững.

HOÀNG ANH