Kỹ năng quản lý cảm xúc: 'Phao cứu sinh' cho học sinh mùa thi tốt nghiệp THPT

Học sinh thường bị tâm lý căng thẳng, lo âu khi bước vào kỳ thi. (Ảnh minh họa: Hoài Nam/Vietnam+)

Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa chính thức công bố lịch thi tốt nghiệp Trung học phổ thông sẽ diễn ra từ ngày 26-28/6. Kỳ thi vào lớp 10 tại các địa phương sẽ bắt đầu vào đầu tháng 6/2025. Khoảng thời gian chuẩn bị cho kỳ thi lớn này là thời điểm áp lực nhất đối với các em học sinh, lượng học sinh bị trầm cảm tăng đột biến trong thời gian này trong năm.

Nỗi lo bủa vây trước kỳ thi

Kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông đang đến gần, kéo theo đó là những áp lực vô hình đè nặng lên vai học sinh. Áp lực về điểm số, kỳ vọng của gia đình và áp lực từ chính bản thân khiến nhiều em rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, thậm chí là trầm cảm.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT quy định về dạy thêm, học thêm nêu rõ: “Giáo viên đang dạy học tại các nhà trường không được dạy thêm ngoài trường có thu tiền của học sinh đối với học sinh mà giáo viên đó đang được nhà trường phân công dạy học theo kế hoạch giáo dục của nhà trường.” Quy định này có hiệu lực từ ngày 14/2 và đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc tổ chức học thêm tại các trường.

Em Ngọc Anh (học sinh trường Trung học phổ thông Marie Curie, Hà Nội) chia sẻ: “Thời lượng trên lớp chỉ đủ kiến thức cơ bản, chưa thể phục vụ việc ôn luyện, đạt điểm cao cho kì thi tốt nghiệp Trung học phổ thông nên em có đi học thêm thầy cô đang dạy trên lớp để củng cố thêm. Sau quy định mới, thầy cô không tổ chức dạy nữa. Bản thân em vốn đang quen môi trường, cách dạy của thầy cô; giờ lại phải đi tìm thầy cô mới, gây gián đoạn việc học vào thời điểm ‘nước rút’ này.”

Bên cạnh nỗi lo từ sự thay đổi trong việc dạy thêm ảnh hưởng đến quá trình ôn luyện chuẩn bị cho các kỳ thi, các em học sinh còn phải thích nghi với quy chế thi tốt nghiệp Trung học phổ thông có sự điều chỉnh do năm 2025 là năm đầu tiên tổ chức thi theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Em Vũ Phương Anh (học sinh trường Trung học phổ thông Trần Phú, Vĩnh Phúc) chia sẻ nỗi lo khi chuẩn bị cho kỳ thi Trung học phổ thông sắp tới: “Từ sau Tết, trường tổ chức nhiều đợt thi thử cho học sinh cuối cấp. Em học khối D1, điểm thi thử chênh lệch nhiều so với điểm chuẩn năm 2024 - nguyện vọng 1 khiến em rất buồn, áp lực. Em chỉ biết ‘cày’ thật nhiều đề, học nhiều làm em không muốn ăn, ngủ cũng thấp thỏm.”

Thí sinh dự thi Tốt nghiệp Trung học phổ thông. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo Phương Anh, đây là tình cảnh chung của em và các bạn đồng trang lứa. Không chỉ áp lực thi thử đề của trường, các học sinh lớp 12 cũng phải ôn luyện, tham gia kỳ thi đánh giá năng lực để tăng cơ hội xét tuyển Đại học.

“Đăng ký thi đánh giá năng lực như một ‘trận chiến’. Em dành cả sáng để đăng ký tại Hà Nội nhưng không ‘chen’ được, nên giữa tháng 3, em sẽ đi Thái Nguyên để thi”, Phương Anh chia sẻ.

Nhiều kì thi dồn dập, phải di chuyển xa xôi tới địa điểm thi khiến học sinh cuối cấp luôn trong trạng thái lo lắng, căng thẳng. Dù là học sinh giỏi quốc gia, em Lê Ánh Tuyết (học sinh trường Trung học phổ thông Chuyên Vĩnh Phúc) vẫn phải đối mặt với áp lực cận thi tốt nghiệp Trung học phổ thông: “Vì em đã dành 3 tháng cho việc ôn đội tuyển quốc gia nên thời gian này trở về ôn tập các môn thi tốt nghiệp khiến em không thể bắt nhịp kịp các bạn trên lớp, học lệch và chậm khiến em rất nản. Dù biết mình đã được tuyển thẳng theo phương thức của bộ nhưng việc ôn thi tốt nghiệp Trung học phổ thông năm nay vẫn rất căng thẳng đối với em.”

Cứ đến gần kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông, số lượng sinh viên mắc các vấn đề tâm lý tăng đáng kể. Theo ThS. Bác sĩ Bạch Thị Mỹ Hà (Bác sĩ tâm thần nội trú, Bệnh viện Quân y), số lượng bệnh nhân gặp các vấn đề tâm lý, điển hình là rối loạn lo âu tăng cao trong thời gian cận kề mùa thi. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này chủ yếu xuất phát từ áp lực điểm số, nỗi lo thi trượt và hoang mang chọn lựa nguyện vọng “hàng trăm” chuyên ngành các trường Đại học mở ra.

Theo thống kê từ Bệnh viện Nhi Trung ương, tỷ lệ học sinh bị trầm cảm trong mùa thi chiếm khoảng 20-30% đến khám tại bệnh viện. Một nghiên cứu khác từ Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho thấy có tới 57% học sinh gặp phải vấn đề căng thẳng (stress), đặc biệt trong giai đoạn chuẩn bị cho các kỳ thi quan trọng. Nhiều trường hợp nghiêm trọng đã phải nhập viện do rối loạn tâm lý, mất ngủ kéo dài hoặc suy nhược cơ thể. Điều này cho thấy, áp lực thi cử là vấn đề cần được quan tâm sớm và đầy đủ.

“Gỡ rối” tâm lý, vững vàng “vượt vũ môn”

Áp lực tâm lý của học sinh xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Ngoài áp lực từ bản thân, học sinh phải đối diện với kỳ vọng từ gia đình, nhà trường, áp lực đồng trang lứa. Đối với cá nhân có thể trạng kém, tâm lý yếu, tỷ lệ mắc các vấn đề như mất ngủ, rối loạn lo âu, thậm chí trầm cảm... là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Trong giai đoạn này, kỹ năng quản trị tâm lý học đường chính là "phao cứu sinh" giúp các em giải tỏa căng thẳng, tự tin chinh phục kỳ thi.

Thạc sỹ Tâm lý học lâm sàng Đặng Đức Anh cho biết mức độ áp lực ảnh hưởng lên từng cá nhân sẽ dẫn đến kết quả hoặc hậu quả khác nhau. Kỹ năng rèn giũa, quản lý cảm xúc tinh thần là điều cần thiết đối với mỗi người trẻ, đặc biệt là thế hệ học sinh cuối cấp.

“Áp lực nếu duy trì ở mức độ vừa phải sẽ là một yếu tố tốt giúp học sinh tăng khả năng tập trung, tăng hiệu suất nhưng nếu quá mức, sẽ đem lại nhiều hệ quả tiêu cực. Việc cần làm là cố gắng giải quyết càng sớm càng tốt các nguồn căng thẳng trong khả năng xử lý. Điều này làm giảm nguy cơ tích lũy căng thẳng,” ông Đặng Đức Anh cho hay.

Thạc sỹ Tâm lý học lâm sàng Đặng Đức Anh. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Chia sẻ về kỹ năng cần thiết dành cho học sinh trong giai đoạn “vượt vũ môn,” Thạc sỹ tâm lý Đặng Đức Anh cho biết thêm: “Một số kỹ năng nền tảng nổi bật, ứng dụng đối với tất cả các tình huống căng thẳng có thể kể đến như: Tự nhủ tích cực, tưởng tượng nơi chốn bình yên, căng giãn cơ, chánh niệm, kỹ năng tìm kiếm hỗ trợ, viết nhật ký… Những kỹ năng trên nên được hình thành từ sớm, luyện tập, duy trì trong thời gian dài để khi cần thiết, việc sử dụng sẽ đem lại hiệu quả cao hơn.”

Em Lê Ánh Tuyết (học sinh trường Trung học phổ thông Chuyên Vĩnh Phúc) cũng chia sẻ kinh nghiệm về hiệu quả của việc cân bằng cảm xúc: “Thời gian đầu khi nhà trường áp dụng thông tư mới về việc dạy thêm, em hơi khó thích nghi và không sát sao các môn học. Dần dà về sau khi đã quen, em cũng biết cách học và sắp xếp thời gian học sao cho hợp lý. Em nhận chúng em dù rất cần kỹ năng tự học nhưng nếu được kết hợp với sự chỉ dẫn bổ sung của các thầy cô dạy thêm thì sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.”

Đặc biệt, sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường sẽ là nguồn hỗ trợ đắc lực cho học sinh trong giai đoạn này. Việc trao đổi thông tin kịp thời giữa gia đình và việc trao đổi thông tin liên tục giữa gia đình và nhà trường là điều cần thiết để cập nhật tình trạng của các em học sinh và đưa ra những trợ giúp phù hợp.

“Gia đình cần tạo bầu không khí thoải mái để con em có thể chia sẻ, giãi bày tâm sự và cùng bố mẹ giải quyết các khúc mắc. Bên cạnh đó, phòng tham vấn tâm lý hoặc các bộ phận có chức năng hỗ trợ tâm lý trong nhà trường cần có những buổi chia sẻ hoặc giáo dục kiến thức kỹ năng tâm lý phù hợp với nhu cầu thực tế, tiếp cận trên diện rộng toàn bộ học sinh cũng như tiếp cận đến các học sinh đang gặp khó khăn,” bác sỹ Mỹ Hà chia sẻ./.

(Vietnam+)