Kỷ nguyên hợp tác mới ASEAN-Hoa Kỳ

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cùng các nhà lãnh đạo ASEAN tham dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ tại thủ đô Washington D.C. (Nguồn: TTXVN)

Điểm nhấn của Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ hai (12-13/5) là hai bên ra Tuyên bố Tầm nhìn chung, nhất trí nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ lên quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện vào cuối năm nay.

Hai bên cũng thống nhất được nhiều nội dung hợp tác quan trọng khác, từ thương mại, đầu tư đến y tế, giáo dục, khoa học công nghệ, kết nối, chống biến đổi khí hậu, hợp tác an ninh biển.

Tính chất “đặc biệt”

Đúng như tên gọi của Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần này là Hội nghị Cấp cao “đặc biệt” và tính chất “đặc biệt” của được thể hiện trên các khía cạnh:

Thứ nhất, đây là lần đầu tiên các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và ASEAN tổ chức Cuộc họp Cấp cao trực tiếp kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát từ đầu năm 2020. Đây cũng là lần đầu tiên Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ được tổ chức tại Nhà Trắng với các nghi thức lễ tân trang trọng nhất.

Thứ hai, ngoài cuộc hội đàm chính thức với Tổng thống Biden, các nhà lãnh đạo ASEAN cũng có các cuộc tiếp xúc với lãnh đạo Quốc hội Mỹ như Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, Ngoại trưởng Anthony Blinken, Lãnh đạo Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN... Điều này cho thấy quan hệ ASEAN và Hoa Kỳ phát triển hết sức sâu rộng.

Ba là, Hội nghị đặc biệt này diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 45 năm ngày thiết lập quan hệ đối tác giữa ASEAN và Hoa Kỳ (1977-2022). Cần nhắc lại rằng, Hoa Kỳ là một trong các quốc gia ngoài khu vực đầu tiên thiết lập quan hệ Đối tác với ASEAN và trải qua 45 năm, quan hệ Đối tác ASEAN - Hoa Kỳ phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng lẫn chiều sâu và các trụ cột của quan hệ ngày càng mở rộng từ an ninh, phát triển sang hợp tác giáo dục, chống biến đổi khí hậu, xây dựng hạ tầng, kết nối...

Tại Hội nghị Cấp cao đặc biệt này, hai bên thống nhất thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện và đây được xem là nền tảng vững chắc để quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ tiếp tục phát triển trong nhiều thập kỷ tiếp theo.

Bốn là, Hội nghị diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ đang phải đối phó và xử lý nhiều thách thức an ninh nghiêm trọng ở châu Âu và trên thế giới. Trong bối cảnh đó, việc tổ chức thành công Hội nghị cho thấy Hoa Kỳ hết sức quan tâm đến khu vực Đông Nam Á, thế hiện quyết tâm mạnh mẽ của chính quyền Biden trong việc can dự các vấn đề an ninh, phát triển và các vấn đề khác mà hai bên có cùng quan tâm và lợi ích chung.

Hướng đến tương lai

Phát biểu tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ, Tổng thống Biden khẳng định: “Một phần lớn lịch sử thế giới của chúng ta trong 50 năm tới sẽ được viết tại các quốc gia ASEAN, mối quan hệ giữa chúng tôi với các bạn chính là tương lai trong những năm tới và nhiều thập kỷ tới”.

Từ góc độ của Hoa Kỳ, phát biểu này có thể được nhìn nhận dưới các góc độ sau:

Một là, khi nói rằng lịch sử thế giới được viết ra từ các quốc gia ASEAN, Hoa Kỳ nhìn nhận ASEAN có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ đối với các quốc gia thành viên, đối với Hoa Kỳ, mà còn là một trung tâm quyền lực quan trọng ở khu vực Đông Á, Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng như trên phạm vi toàn cầu.

Thực vậy, ASEAN tổ chức khu vực thành công thứ hai trên thế giới chỉ sau EU, là nơi kết nối với các trung tâm quyền lực khác trên thế giới như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Ấn Độ và EU. Về kinh tế, ASEAN hiện là nền kinh tế lớn thứ năm và là một trong những khu vực có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất thế giới.

Hai là, khi Tổng thống Biden nói rằng quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN là tương lai trong nhiều thập kỷ tới, thì điều đó có thể hiểu rằng Hoa Kỳ coi quan hệ với ASEAN là một trong những trụ cột quan trọng trong chính sách đối ngoại của mình cả từ góc độ song phương lẫn đa phương.

Trong bối cảnh chính quyền Biden triển khai mạnh mẽ chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, coi khu vực này là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược an ninh - đối ngoại, thì ASEAN càng được chú trọng hơn bao giờ hết từ góc độ kinh tế, an ninh, đối ngoại và chiến lược của Hoa Kỳ.

Mặt khác, khi nói về tương lai quan hệ Hoa Kỳ-ASEAN trong nhiều thập kỷ tới, Tổng thống Biden muốn nhấn mạnh đến tính bền vững và tầm nhìn chiến lược dài hạn của Hoa Kỳ trong quan hệ với ASEAN.

Về phía ASEAN, việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Hoa Kỳ, mức quan hệ đối tác cao nhất hiện nay của ASEAN, cho thấy ASEAN hết sức hết sức coi trọng quan hệ với Hoa Kỳ. Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Hoa Kỳ không chỉ là cam kết chính trị, mà còn là văn bản pháp lý để ASEAN xây dựng nền tảng quan hệ hợp tác vững chắc hơn với Hoa Kỳ trong hàng loạt lĩnh vực.

Xét trên các khía cạnh đó, chúng ta hoàn toàn có cơ sở tin tưởng vào kỷ nguyên hợp tác mới giữa ASEAN và Hoa Kỳ.

TS. Hoàng Anh Tuấn