Kỷ nguyên mới của y tế Việt Nam, người dân hưởng lợi 'chưa từng có'

Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, do Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành, được xem là dấu mốc quan trọng cho ngành y tế.

Với định hướng miễn phí y tế toàn dân, nâng cao tuổi thọ và cải thiện tầm vóc người Việt, Nghị quyết mở ra kỳ vọng về một nền y tế công bằng, bền vững và nhân văn hơn cho mọi người dân.

Đồ họa: Phan Nhật.

Bộ Y tế đã xây dựng Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết 72, dự kiến trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đang diễn ra.

Đây được xem là bước đi cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 72, hướng tới mục tiêu mọi người dân Việt Nam đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, không bị rào cản tài chính cản trở.

Chi 6.000 tỷ đồng khám sức khỏe định kỳ cho người dân

Tại Phiên họp thứ 50, UBTVQH, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 72, bao gồm các nhóm chính sách lớn:

Nhóm chính sách giảm chi phí y tế cho người dân;
Nhóm chính sách về đất đai, thuế, tài chính;
Nhóm chính sách về đào tạo chuyên sâu, đặc thù trong lĩnh vực sức khỏe;
Nhóm chính sách về chế độ, chính sách tiền lương và phụ cấp cho nhân viên y tế.

Về nhóm chính sách giảm chi phí y tế cho người dân, Bộ Y tế đề xuất: Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất 1 lần/năm theo nhóm đối tượng và lộ trình ưu tiên; tổ chức phối hợp giữa các hoạt động khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc miễn phí, kiểm tra sức khỏe của học sinh, sinh viên, khám bệnh nghề nghiệp, khám sức khỏe cho người lao động theo quy định và khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) để khám bệnh miễn phí; hoàn thành việc tạo lập sổ sức khỏe điện tử cho toàn bộ người dân và giao Chính phủ xác định các nguồn kinh phí phù hợp để thực hiện.

Trong đó, ngân sách nhà nước chi cho các đối tượng ưu tiên trước, ước khoảng 6.000 tỷ đồng/năm và có thể tăng dần theo khả năng cân đối. Dự thảo cũng quy định sẽ miễn viện phí ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi BHYT theo lộ trình, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Bên cạnh đó, đề xuất từ năm 2027, thực hiện mức hưởng trong phạm vi quyền lợi BHYT 100% cho đối tượng thuộc hộ gia đình cận nghèo và người cao tuổi từ đủ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Bước tiến lớn, chuyển từ chữa bệnh sang phòng bệnh

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Nguyễn Hoàng Định, Phó giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, đánh giá Nghị quyết 72 có nhiều điểm đáng chú ý, trong đó nổi bật nhất là chủ trương tiến tới miễn chi phí y tế cho người dân. Đây được xem là định hướng chiến lược nhằm nâng cao sức khỏe toàn dân và cải thiện tầm vóc người Việt.

PGS Nguyễn Hoàng Định đặc biệt quan tâm đến chính sách miễn phí thăm khám sức khỏe ban đầu, khám sàng lọc định kỳ mỗi năm một lần cho người dân.

"Nếu thực hiện được, đây sẽ là bước tiến rất quan trọng. Khám định kỳ, phát hiện bệnh sớm sẽ giúp điều trị sớm, giảm chi phí y tế lâu dài, đồng thời giảm tải gánh nặng cho hệ thống bệnh viện", PGS Định nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Hoành Định, Phó giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Ảnh: Khương Nguyễn.

Trong khi đó, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị có ý nghĩa đặc biệt lớn, thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với sức khỏe nhân dân. Theo ông, ngày nay, mọi tầng lớp - từ người nghèo, trung lưu đến người có điều kiện - đều quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe.

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 72 không chỉ là chính sách mang tính chiến lược, mà còn là bước tiến vượt bậc, lo cho dân, từng bước chuyển từ hình thức người dân tự chi trả chi phí y tế sang được hỗ trợ, tiến tới khám sức khỏe định kỳ miễn phí.

Theo ông Hòa, điểm đột phá của Nghị quyết là chuyển từ việc người dân phải tự lo chi phí y tế sang giảm dần gánh nặng, tiến tới khám sức khỏe định kỳ miễn phí cho toàn dân.

"Nghị quyết cũng chú trọng đến chế độ, chính sách cho đội ngũ thầy thuốc, nhất là ở tuyến cơ sở, để bác sĩ yên tâm công tác, toàn tâm toàn ý chăm lo cho người bệnh", ông Hòa cho biết.

Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc Phụ trách Quản lý Điều hành, Bệnh viện Chợ Rẫy, cũng nhận định chuyển hướng từ điều trị sang dự phòng là bước đi rất quan trọng và cần thiết. Nếu ví công tác điều trị là "chiến đấu", dự phòng chính là "phòng thủ từ xa".

Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc Phụ trách Quản lý điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: Châu Yên.

Ông dẫn chứng tại nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, đầu tư cho dự phòng chỉ chiếm vài phần trăm so với chi phí điều trị khi bệnh đã xảy ra. Ví dụ, trong đại dịch, chi phí tiêm vaccine chỉ bằng một phần nhỏ so với chi phí điều trị và tổn thất kinh tế khi dịch bùng phát.

Theo bác sĩ Việt, khi chuyển trọng tâm sang quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, không chỉ giúp giảm gánh nặng bệnh tật mà còn mang lại lợi ích kinh tế - xã hội rõ rệt. Người dân khỏe mạnh hơn, năng suất lao động cao hơn, ngân sách y tế được sử dụng hiệu quả hơn - một "lợi ích kép" vừa đảm bảo an sinh, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế.

Lộ trình từng bước, tập trung vào y tế cơ sở

Để đạt hiệu quả trong triển khai thực hiện Nghị quyết 72, nhất là việc chuyển từ chữa bệnh sang phòng bệnh, bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thanh Việt, Phó giám đốc Phụ trách Quản lý điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy, cho rằng Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển, nơi mô hình này đã vận hành hiệu quả.

"Dù điều kiện kinh tế, chính sách hay tập quán khác nhau, nhưng về bản chất con người là giống nhau, nên những bài học đó hoàn toàn có thể áp dụng. Nếu nhìn ở góc độ khoa học và logic, việc đầu tư vào phòng bệnh luôn mang lại lợi ích lớn hơn rất nhiều so với chỉ tập trung chữa bệnh", bác sĩ Việt khẳng định.

Lãnh đạo Bệnh viện Chợ Rẫy cũng nhận định thời gian đầu, khi triển khai khám sức khỏe định kỳ diện rộng, có thể nhân lực ở tuyến đầu sẽ cảm thấy áp lực tăng tạm thời, do lượng người đến khám đông. Nhưng về lâu dài, hệ thống sẽ tự điều chỉnh.

"Khi bệnh được phát hiện và xử lý sớm, số bệnh nhân phải nhập viện hoặc điều trị chuyên sâu giảm dần, nhân lực sẽ được phân bổ lại hợp lý hơn", ông nói.

Ngành y tế được đầu tư thiết bị hiện đại, có giá hàng tỷ đồng. Ảnh: Khương Nguyễn.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Hoàng Định, Phó giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, cho rằng chính sách này thể hiện sự sáng suốt, nhưng khó khăn sẽ nằm ở khâu tổ chức thực hiện và huy động nguồn lực, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, nơi hệ thống y tế cơ sở còn hạn chế.

Mục tiêu đến năm 2030, 100% trạm y tế cấp xã được đầu tư cơ sở vật chất và có ít nhất 4-5 bác sĩ làm việc. Tuy nhiên, PGS Định cho rằng đây là thách thức lớn, bởi hiện nay nhiều bác sĩ không muốn về tuyến cơ sở do thiếu điều kiện phát triển chuyên môn và thu nhập còn thấp.

Một trong những giải pháp có thể tính đến là ban hành chính sách luân chuyển, buộc bác sĩ mới ra trường phải công tác tại tuyến cơ sở một thời gian trước khi chuyển lên bệnh viện lớn. Song song đó, cần chính sách đồng bộ để tạo động lực, đảm bảo đời sống, đồng thời tăng cường đào tạo liên tục để nâng cao trình độ.

Nghị quyết 72 cũng đặt mục tiêu tăng tỷ lệ khám chữa bệnh ban đầu bằng bảo hiểm y tế tại trạm y tế xã lên trên 20%, đồng thời nâng độ bao phủ bảo hiểm y tế lên trên 95% dân số. Song song đó, cần phát triển thêm các loại hình bảo hiểm sức khỏe đa dạng.

Theo PGS Định, đây là giải pháp cần thiết nhằm giảm tình trạng người dân dồn về bệnh viện tuyến trên, gây quá tải, trong khi tuyến cơ sở bị bỏ trống. Mô hình bảo hiểm bổ sung, bảo hiểm bảo lãnh giống các nước phát triển cũng cần sớm được áp dụng, giúp chia sẻ chi phí khám chữa bệnh và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng.

Dù đánh giá cao nghị quyết, đại biểu Phạm Văn Hòa thẳng thắn chỉ ra những bất cập lớn của hệ thống y tế hiện nay như trang thiết bị thiếu và không đồng đều; nhiều máy móc hiện đại chưa được vận hành hiệu quả; trạm y tế xã thiếu bác sĩ chính quy; bệnh nhân BHYT phải chờ từ sáng đến chiều; bệnh viện tuyến trên luôn trong tình trạng quá tải.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa. Ảnh: Quốc hội.

Ông Hòa cho rằng nếu chỉ đặt mục tiêu “không mất tiền” nhưng chất lượng dịch vụ không đảm bảo, thì lợi ích sẽ giảm ý nghĩa. Vì vậy, Nhà nước cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại để người dân được chăm sóc an toàn, hài lòng và yên tâm.

Ông Hòa cũng nhấn mạnh đến yếu tố y đức, nếu cán bộ y tế thiếu đạo đức nghề nghiệp, dù cơ sở vật chất hiện đại đến đâu, hiệu quả điều trị cũng không cao.

"Lời dạy 'Lương y như từ mẫu' cần trở thành kim chỉ nam để mỗi nhân viên y tế soi lại bản thân. Đội ngũ lãnh đạo ngành y tế phải gương mẫu, đi đầu và thường xuyên quan tâm đến đời sống của y bác sĩ", ông Hòa nhấn mạnh.

Tiếp cận dịch vụ y tế, không phải lo lắng tài chính

Chia sẻ với báo chí về Nghị quyết 72, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết việc chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân đang nhận được sự quan tâm đặc biệt từ lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Trong đó, chủ trương miễn viện phí cơ bản cho toàn dân thông qua bảo hiểm y tế vào năm 2030 là chính sách nhân văn, mang ý nghĩa an sinh sâu sắc, giúp phát hiện sớm bệnh tật và giảm gánh nặng tài chính.

Bộ Y tế đang xây dựng Đề án triển khai dựa trên trụ cột là bảo hiểm y tế, thực hiện theo lộ trình. Nhà nước và quỹ bảo hiểm sẽ chi trả chi phí y tế cơ bản, ưu tiên người yếu thế, thu nhập thấp; phần dịch vụ vượt mức cơ bản, người bệnh vẫn đóng góp để sử dụng hợp lý, tiết kiệm.

Bà Lan khẳng định chính sách này gắn chặt với mục tiêu bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân, hướng tới chia sẻ rủi ro trong cộng đồng, người có điều kiện hỗ trợ người khó khăn.

Ngành y tế đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và nhân lực để thực hiện nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe toàn dân. Ảnh: Quỳnh Danh.

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, trước mắt tập trung vào người cao tuổi, hộ nghèo và vùng khó khăn. Ngân sách nhà nước dự kiến chi khoảng 6.000 tỷ đồng mỗi năm để thực hiện chính sách này, đồng thời phối hợp với Quỹ Bảo hiểm y tế và doanh nghiệp trong việc khám sức khỏe định kỳ cho người lao động.

Bên cạnh đó, mỗi người dân sẽ có hồ sơ sức khỏe điện tử được quản lý suốt đời, liên thông với dữ liệu khám chữa bệnh, khám sức khỏe học sinh - sinh viên, khám nghề nghiệp và sàng lọc tại cộng đồng, giúp theo dõi sức khỏe liên tục, phát hiện sớm bệnh tật.

Chính phủ cũng đặt mục tiêu đến năm 2030, người dân được miễn viện phí ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế và tỷ lệ bao phủ bảo hiểm đạt trên 95% dân số, hướng tới bao phủ toàn dân vào năm 2030.

Cũng theo bà Lan, quỹ bảo hiểm sẽ tăng chi cho phòng bệnh, chẩn đoán sớm và các nhóm ưu tiên, đồng thời điều chỉnh mức đóng từ năm 2027. Ngân sách Nhà nước cũng sẽ chi trả cho các dịch vụ phòng bệnh, quản lý bệnh mạn tính, khám định kỳ ở tuyến cơ sở.

"Mục tiêu cuối cùng là mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế thiết yếu mà không lo chi phí", Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh.

Nghị quyết 72 không hướng tới miễn phí tuyệt đối, mà giảm tối đa chi phí đồng chi trả, tăng bao phủ bảo hiểm, giảm tử vong do phát hiện muộn và xây dựng hệ thống y tế công bằng, bền vững.

Nguyễn Thuận - Phương Anh