Kỷ niệm 80 năm ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026): Chuyển mạnh từ 'Quốc hội tham luận' sang 'Quốc hội tranh luận'

Giảm dần thời gian trình bày tờ trình, báo cáo

Khẳng định kết quả nổi bật nêu trên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Ngô Đức Mạnh nhận thấy, phương thức hoạt động của Quốc hội được luật hóa ngày càng đầy đủ, cụ thể và quy định trong nhiều văn bản như Hiến pháp, Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Nội quy kỳ họp Quốc hội… Trong những nhiệm kỳ gần đây, các văn bản này không ngừng được bổ sung, sửa đổi theo hướng ngày càng hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc vận hành các hoạt động của Quốc hội.

Cùng với Nội quy kỳ họp Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Quy chế làm việc của cơ quan thường trực của Quốc hội; bổ sung nhiều quy định về cách thức hoạt động của cơ quan này giữa hai kỳ họp…

Đáng chú ý, lần đầu tiên Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành và triển khai thực hiện văn bản hướng dẫn hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội. Đây là cơ sở để các cơ quan của Quốc hội nâng cao nhận thức và có hành động cụ thể trong hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật, nhất là tổ chức thực hiện một cách thống nhất.

Toàn cảnh Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XV Ảnh: Phạm Thắng

Khác với các nhiệm kỳ Quốc hội trước giai đoạn đổi mới, mỗi kỳ họp chỉ kéo dài khoảng một tuần để thông qua các dự án, báo cáo đã được chuẩn bị sẵn, thì càng những nhiệm kỳ gần đây, thời lượng tiến hành các kỳ họp Quốc hội diễn ra trong nhiều ngày hơn, có thể kéo dài đến một tháng. Và, như Kỳ họp thứ Mười - kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ Khóa XV, thì thời gian làm việc kéo dài trong 40 ngày, quyết đáp nhiều nội dung quan trọng, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Cũng trong nhiệm kỳ Khóa XV hiện nay, để thích ứng với tình hình thực tiễn, Quốc hội tiếp tục cải tiến cách thức theo hướng chia mỗi kỳ họp thành 2 đợt, với quãng nghỉ giữa 2 đợt họp, tạo điều kiện cho các cơ quan của Quốc hội có thêm thời gian tiếp thu, giải trình và chỉnh lý các dự án luật, dự thảo nghị quyết. Đặc biệt, các ĐBQH đang công tác tại các bộ, ngành, địa phương cũng kịp thời giải quyết những vấn đề thuộc trách nhiệm được giao. Trong nhiệm kỳ Khóa XV, Quốc hội đã tiến hành thêm 9 kỳ họp không thường lệ, kịp thời giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra.

Song hành với việc đổi mới cách thức tiến hành kỳ họp, tính công khai, minh bạch trong sinh hoạt của Quốc hội ngày càng được nâng cao. Điều này thể hiện qua việc các phiên họp của Quốc hội được phát thanh và truyền hình trực tiếp ngày càng nhiều, tạo điều kiện để cử tri và Nhân dân quan tâm, theo dõi, giám sát hoạt động của Quốc hội. Các nội dung làm việc tại kỳ họp, phiên họp của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội được đưa tin kịp thời, cập nhật rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là trong thời gian Quốc hội họp.

Từ góc độ cơ quan tham mưu Quốc hội trong việc tổ chức các kỳ họp, hoạt động của Quốc hội, đại diện lãnh đạo Văn phòng Quốc hội cho biết, công tác chuẩn bị kỳ họp cũng như quy trình, thủ tục làm việc của Quốc hội tại các kỳ họp được thường xuyên cải tiến, đổi mới theo hướng ngày càng thực chất, góp phần chuyển mạnh từ “Quốc hội tham luận” sang “Quốc hội tranh luận”.

Công tác thông tin, phục vụ kỳ họp Quốc hội được cải tiến, đổi mới theo hướng đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ. Công tác xây dựng, điều chỉnh chương trình kỳ họp tiếp tục được đổi mới, cải tiến theo hướng sắp xếp thời gian, nội dung các phiên họp hợp lý, khoa học hơn để các ĐBQH, các cơ quan của Quốc hội có thêm thời gian thực hiện các nhiệm vụ trong thời gian diễn ra kỳ họp. Đặc biệt là giảm dần thời gian trình bày các tờ trình, báo cáo..., bố trí thời gian phát biểu hợp lý để có thể xem xét, quyết định nhiều nội dung hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Chọn những vấn đề trọng tâm để xem xét, tranh luận cho sáng tỏ

Bên cạnh những kết quả đạt được, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Ngô Đức Mạnh cho rằng, trong phương thức, cách thức tiến hành hoạt động của Quốc hội cần tiếp tục được xem xét, xử lý thấu đáo hơn nữa.

Đơn cử, thời gian mỗi kỳ họp nên kéo dài bao lâu là hợp lý để Quốc hội có đủ thời gian vật chất xem xét, quyết định các vấn đề thuộc chương trình nghị sự đề ra? Có ý kiến cho rằng, việc quy định Quốc hội họp mỗi năm 2 kỳ thường lệ không còn phù hợp với bối cảnh tình hình mới hiện nay. Bởi, với yêu cầu thực tiễn hiện nay, thì đòi hỏi Quốc hội phải làm việc thường xuyên, liên tục.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Ngô Đức Mạnh phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Để chuyển từ “Quốc hội tham luận” sang “Quốc hội tranh luận”, có nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục đổi mới cách thức thảo luận tại Quốc hội theo hướng chỉ chọn những vấn đề trọng tâm để bàn thảo và tranh luận cho sáng tỏ, sau đó đưa ra biểu quyết.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại cũng đề nghị, nên nghiên cứu chuyển mạnh hoạt động của Quốc hội sang cơ chế hoạt động thường xuyên, chuyên nghiệp hóa hoạt động của các cơ quan Quốc hội và ĐBQH. Cùng với đó, tiếp tục tăng tỷ lệ đại biểu hoạt động chuyên trách, có thể đặt mục tiêu phấn đấu đạt 60 - 70% ngay trong nhiệm kỳ Khóa XVI tới.

Cùng với đó, cần tiếp tục cải tiến, đơn giản hóa thủ tục, quy trình xây dựng luật với việc xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan trong mỗi giai đoạn của quy trình xây dựng luật. Để làm được điều này, cần tiếp tục thúc đẩy việc chuyển mạnh từ "Quốc hội tham luận" sang "Quốc hội tranh luận"; quy định rõ việc tập trung thảo luận những vấn đề lớn, thuộc nội dung quan trọng của dự án luật, dự thảo nghị quyết, tránh trường hợp ra phiên toàn thể, lại "thảo luận từ đầu" các vấn đề đã thảo luận tại phiên họp Tổ và các Đoàn ĐBQH. Đồng thời, cần hạn chế tối đa việc trình bày lại tờ trình, báo cáo thẩm tra dự án luật, dự thảo Nghị quyết, tăng cường tính công khai, dân chủ trong thảo luận và quyết định các vấn đề thuộc chương trình nghị sự của Quốc hội.

Từ thực tiễn và tính chất hoạt động của Quốc hội những nhiệm kỳ gần đây, đại diện lãnh đạo Văn phòng Quốc hội cũng đề xuất, cần nghiên cứu tăng số lượng kỳ họp thường lệ của Quốc hội theo lộ trình và tiến tới Quốc hội họp thường xuyên (có thể là sau năm 2045). Đồng thời, nghiên cứu áp dụng các hình thức hoạt động của Quốc hội theo hướng bảo đảm dân chủ, tăng tính tranh luận, phát huy trí tuệ đại biểu. Ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn... trong đổi mới phương thức, hình thức hoạt động của Quốc hội.

Anh Thảo