Kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ 27/7: Lời thì thầm của những ngôi mộ không tên
Ban vận động Liên hiệp Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam - Lào - Campuchia tổ chức Lễ tri ân các anh hùng liệt sĩ hy sinh vì độc lập, tự do cho ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia, tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, Gia Lai.
Mùa Vu lan báo hiếu, vào dịp tháng Bảy âm lịch hàng năm, mùa của tri ân, báo ân. Khắp mọi miền Tổ quốc, không chỉ các chùa, mà nhiều nơi tổ chức lễ tri ân - báo hiếu. Trong Phật giáo, có nhắc đến tứ trọng ân: Ân cha mẹ, ân chúng sinh vạn loại, ân Tổ quốc và ân tam bảo.
Báo ân Tổ quốc, cũng là bày tỏ lòng tri ân, tưởng nhớ tới tiền nhân, tới những người đã ngã xuống vì hòa bình, độc lập dân tộc. Bên thềm mùa Vu lan năm nay, cũng dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - liệt sĩ (27/7/1947-27/7/2025, Ban vận động Liên hiệp Quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam - Lào - Campuchia tổ chức Lễ tri ân các anh hùng liệt sĩ hy sinh vì độc lập, tự do cho ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia, tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, Gia Lai.
Từng phần việc khẩn trưởng, góp phần sớm hoàn thiện lễ đài chính. (Ảnh TGCC)
Chiều ngày 21/7, trước Đài tưởng niệm nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ (đang xây dựng), nơi thiết đặt đàn lễ, cúng phẩm chuẩn bị Lễ tri ân các anh hùng liệt sĩ hy sinh vì độc lập tự do cho đất nước Việt Nam - Lào - Campuchia trời mưa nặng hạt, tầm tã. Các cô, chú, anh, chị đang bày, sắp lễ ai cũng lo lắng... Tiến độ việc chuẩn bị trước chính lễ phải chậm lại chút, các cô, các chị cẩn thận chỉnh sửa từng mâm hoa quả, mâm bánh. Ai cũng cầu nguyện ngày mai trời đừng mưa.
Cơn mưa rừng xối xả bất chợt cũng là dịp rửa sạch khoảng sân hội trường chính. Chưa đến 10 phút, mưa ngớt rồi tạnh hẳn. Trời dần hửng nắng. Công việc thêm khẩn trương khi trời dần về tối. Sau cơn mưa, gió đại ngàn thanh mát lộng thổi. Lễ đài chính được bài trí cẩn thận, dần hoàn thiện.
Đến chiều tối ngày 21/7, mưa tạnh và không có dấu hiệu mây tụ báo mưa. Sau khi lễ đài chính chuẩn bị xong, việc bây giờ chỉ còn sắp xếp bàn ghế, vị trí cho từng đoàn về dự lễ tri ân, mọi người dừng tay, về nghỉ ngơi.
Tối ngày 21/7, ban tổ chức ai cũng khó ngủ. Trưởng ban thao thức không phải vì tuổi già, mà chỉ còn mấy tiếng nữa thôi ông sẽ được gặp lại đồng đội từ khắp mọi miền Tổ quốc về thăm hỏi, tri ân hàng nghìn người đã ngã xuống ở chiến trường xưa, mãi nằm lại trong lòng đất mẹ.
Cơn mưa vội chiều ngày 21/7 như gột trôi những mảng bám thời gian, từng mộ phần liệt sĩ được "thay áo mới". (Ảnh TGCC)
Sáng sớm ngày 22/7, trời mây mù nhẹ. 6h sáng, ban tổ chức có mặt ở nghĩa trang, các tình nguyện viên đến từ sớm, hỗ trợ công việc cho buổi lễ. Trời thêm sáng rõ, hửng nắng, từng áng mây trắng nhẹ nhàng trên bầu trời trong xanh thăm thẳm. Nắng ấm dần rọi chiếu khắp hội trường.
Hơn 300 chỗ ngồi tại hội trường ngoài trời đã bắt đầu kín chỗ. Trong đó có hơn 200 cựu chiến binh tham gia chiến trường Lào - Campuchia đến từ Hà Nội, Ninh Bình, Tuyên Giang, Quảng Trị, Đắk Lắk, Gia Lai... có mặt đông đủ. Bà con quanh vùng, đạo tràng chùa Từ Quang (xã Đức Cơ, Gia Lai), trưởng đoàn là Đại đức Thích Nhuận Đạo, các cháu học sinh, tình nguyện viên cũng có mặt.
Đoàn đại biểu đại diện chính quyền địa phương các cấp, cùng phóng viên các cơ quan báo chí, khách mời đã tề tựu đầy đủ. Trong nắng vàng rạng rỡ, MC phổ biến quy định, đảm bảo chương trình trang nghiêm, hoan hỷ. Vào 8h5, chương trình Lễ tri ân các anh hùng liệt sĩ hy sinh vì độc lập tự do cho đất nước Việt Nam - Lào - Campuchia chính thức bắt đầu.
Sau phút mặc niệm cùng tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ, ông Lê Xuân Trọng - Trưởng ban tổ chức, Đại đức Thích Nhuận Đạo (chùa Từ Quang, Gia Lai), Đại đức Thích Giác Khánh (tịnh xá Ngọc Như, Gia Lai), đại diện UBND xã Đức Cơ... cùng thực hiện lễ vọng chuông. Từng hồi chuông ngân vọng nơi gác chuông nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ.
Tiếng chuông trầm hùng vọng trời xanh
Đồng đội nay về thăm các anh
Hồi ức chiến trường xưa còn đó
Tâm từ cảm ứng hiện điềm lành.
Nắng vàng qua song cửa gác chuông, như rung nhẹ theo từng tiếng chuông. Sau lễ vọng chuông, Đại đức Thích Nhuận Đạo, kết hợp cùng ban tổ chức chủ trì lễ dâng hoa, dâng hương. Thầy Nhuận Đạo dẫn chúng đạo tràng tụng thời kinh cầu siêu ngắn. Rất nhiều cựu chiến binh, khách mời cùng đọc tụng. Lời kinh trầm ấm, được xướng lên trong tiếng chuông, tiếng khánh, hết thảy hội chúng lắng lòng ngưỡng nguyện bày tỏ lòng tri ân sâu sắc, tưởng niệm những người đã nằm xuống khi tuổi đời còn rất trẻ.
Từng hồi chuông ngân vọng nơi gác chuông nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ. (Ảnh TGCC)
Trong lúc quý thầy làm lễ, các tình nguyện viên, vài cựu chiến binh tranh thủ thắp hương tri ân từng mộ liệt sĩ, gửi tới các anh tình cảm sâu sắc trong niềm thương nhớ vô bờ.
Các cựu chiến binh dần bước đến từng ngôi mộ nơi đồng đội an nghỉ. Họ nâng niu từng nén hương, ai cũng thầm niệm: Nam Mô A Di Đà Phật, mong bạn yên giấc ngàn thu! Được biết nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, thị trấn Chư Ty, tỉnh Gia Lai, có 1.733 mộ anh hùng liệt sĩ, trong đó chỉ có khoảng 120 ngôi mộ có tên, còn lại hơn 1.500 ngôi mộ khắc hàng chữ "Mộ liệt sĩ chưa xác định được thông tin".
Trong ánh nắng chan hòa, gió đại ngàn thanh mát, theo từng bước chân các cựu chiến binh gửi nén tâm hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, tôi như nghe thấy hàng trăm lời thì thầm: "Cảm ơn Tổ quốc, cảm ơn các đồng chí, cảm ơn nhân dân... đã không quên...". Thật diệu kỳ, tâm từ cảm ứng đạo giao, người còn sống và người đã khuất vẫn có thể tương tri trong chính niệm.
Ngỡ mình nghe nhầm, tôi lắng lòng, tĩnh trí, thầm niệm Phật cầu gia hộ, khấn nguyện thành tâm: Biết ơn các anh, một người ngã xuống giúp bao người còn sống. Biết ơn các anh, gửi thân mình trong lòng đất mẹ ngàn năm, để núi rừng thêm xanh tươi, tràn đầy sức sống khi hòa quyện cùng tuổi xuân các anh gửi gắm... Và tôi chợt hiểu, các anh hùng liệt sĩ hoan hỷ nghe từng lời nguyện, thấy từng hành động cảm niệm tri ân hôm nay, bằng kết nối tâm linh diệu kỳ, đã giúp chúng tôi nghe được những lời thì thầm vọng từ quá khứ, như khi các anh còn sống, còn chiến đấu ở chiến trường năm ấy.
Lễ dâng hương và nghi thức cầu siêu. (Ảnh TGCC)
Tranh thủ ghi nhận hình ảnh cần thiết ở khu mộ liệt sĩ, về lại hội trường chính, đại diện đại biểu khách mời phát biểu, chia sẻ hồi ức xưa, trong đó có cô Nguyễn Thị Dung, vợ liệt sĩ Đoàn Tấn Mỹ, người đã hy sinh không lâu sau khi cứu sống "thủ trưởng Trọng" tại chiến trường năm ấy.
Trung tá Lê Xuân Trọng, Trưởng ban liên lạc Trung đoàn 29 Sư đoàn 307 Sư đoàn 968 Quân khu 5 tại Tuyên Quang, Trưởng ban liên lạc cựu quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam - Lào - Campuchia, Trưởng ban tổ chức chương trình, khi thăm hỏi, tặng quà tri ân cô Dung, vợ của ân nhân cứu sống mình năm xưa đã không giấu được những giọt nước mắt.
Hai người trao nhau vòng tay tràn đầy yêu thương, cảm xúc và lòng biết ơn. Những giọt nước mắt tràn khóe mi, bởi nhân duyên không hẹn trước, trong hành trình tri ân về Gia Lai lần này, liệt sĩ Đoàn Tấn Mỹ linh thiêng, chỉ lối đồng đội còn sống gặp được "thủ trưởng Trọng", gặp vợ mình khi hòa bình lập lại, để những người còn sống được tưởng nhớ anh trọn ý nghĩa hôm nay.
Không ít đại biểu, khách mời cũng rưng rưng nước mắt trong không khí cảm động mà thiêng liêng. Cảm xúc dâng trào là vậy, nhưng trong ánh mắt từng người hiện rõ niềm cảm phục, hạnh phúc khi những cựu chiến binh được thăm lại đồng đội xưa, những liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì độc lập dân tộc. Hạnh phúc, khi các anh được trở về trong lòng đất mẹ, được an nghỉ nơi nghĩa trang liệt sĩ miền quê Gia Lai, mảnh đất giàu truyền thống lịch sử cách mạng.
Hạnh phúc, khi các anh nằm đó, từng ngày, từng giờ tiếp thêm sức sống núi rừng thêm xanh, tiếp thêm năng lượng và nghị lực sống những người còn ở lại đến ngày nay, được sống trong hòa bình, độc lập mà các anh đã hy sinh tuổi xuân, đánh đổi bằng máu thịt, thân mình... Thực trân trọng, trân quý biết bao.
Lễ dâng hương và nghi thức cầu siêu. (Ảnh TGCC)
Hành trình tri ân lần này, nhân duyên tôi gặp chú Phạm Thành Chung, cựu chiến binh từng trực tiếp chiến đấu tại chiến trường K ác liệt. Chú là một trong những người may mắn còn sống sót trở về. Nhưng với chú, may mắn ấy luôn đi kèm với nỗi day dứt. Chú không bao giờ quên những đồng đội đã ngã xuống. Có người mà chính tay chú từng ôm lấy, vuốt mắt lần cuối giữa chiến trường, bất lực nhìn họ rời xa...
Sống trong hòa bình, chú Chung mang theo những ký ức ấy trở về trong trăn trở. Và rồi, được sự ủng hộ sâu sắc từ người vợ hậu phương tuyệt vời, chú bắt đầu hành trình lặng lẽ mà phi thường: tham gia ban liên lạc Trung đoàn 95 Gia Lai, kết nối những người còn sống, tìm kiếm thân nhân những người đã khuất, gìn giữ và trao gửi lại những kỷ vật còn sót lại như một lời hứa chưa từng nói thành lời với đồng đội năm xưa.
Bên cạnh chú Chung, còn những đồng đội, cũng thầm lặng mang trong mình sứ mệnh “tìm lại hồn cốt những người đã hy sinh”, như cựu chiến binh Trần Ngọc Thành ở Hàm Yên, Tuyên Quang, nhiều năm miệt mài, đã cùng các cựu chiến binh giúp tìm được ba ngôi mộ liệt sĩ, kết nối thân nhân gia đình nhận lại di cốt con, cháu. Hay như cô Đào Thị Hòa, nguyên Chủ tịch Hội bộ đội Trường Sơn đường Hồ Chí Minh khu vực Hà Đông; Trưởng ban liên lạc chiến sĩ Trường Sơn Đoàn Bộ 573, Bộ Tư Lệnh 559. Có dịp tham dự các hành trình tri ân khắp miền Tổ quốc, cô Hòa chụp hình bia mộ liệt sĩ tham gia chiến trường xưa, kết nối tìm thông tin, ngưỡng vọng tâm thành mong liệt sĩ sớm được “về nhà”.
Mỗi lần có hình ảnh tư liệu, cô cùng đồng đội về tận quê quán từng liệt sĩ để thăm hỏi, tận dụng tất cả nguồn lực, thông tin để xác minh. Đó là tâm nguyện mà không chỉ riêng cô, cùng các cựu chiến binh thực hiện, chỉ để nhắn tìm đồng đội, đưa các anh về nhà…
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về những năm tháng hào hùng và mất mát chưa bao giờ phai nhạt. Hòa bình hôm nay được đánh đổi bằng máu, nước mắt và cả tuổi xuân của biết bao người con đất Việt. Chúng ta có quyền tự hào, nhưng không bao giờ được phép quên.
Thêm một lần, xin dâng lên nén tâm hương, thay lời triệu triệu trái tim Việt Nam, để khắc ghi và nhắc nhớ rằng: “Chúng tôi không quên - Dân tộc không quên - Nhân dân ba nước Việt - Lào - Campuchia không bao giờ quên những người con đã ngã xuống vì hòa bình, độc lập và tình hữu nghị thiêng liêng”.
