Kỳ thi tốt nghiệp THPT: Bỏ hay giữ vẫn phải hướng tới mục tiêu bảo đảm chất lượng giáo dục

Băn khoăn khi hai mục tiêu khác nhau

Mới đây, tại phiên họp thảo luận dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, kỳ thi tốt nghiệp THPT tiếp tục là chủ đề “nóng” tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội với hai luồng ý kiến được đưa ra. Một là, duy trì kỳ thi như hiện nay, vừa lấy điểm tốt nghiệp, vừa xét tuyển đại học. Hai là, bỏ kỳ thi, chỉ xét tốt nghiệp; tuyển sinh do cơ sở giáo dục tự tổ chức...

Theo đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định ủng hộ việc duy trì kỳ thi, song không đồng tình với việc “tách” cứng nhắc khỏi tuyển sinh đại học. Ông cho rằng, các trường có quyền tự chủ, muốn sử dụng kết quả kỳ thi hay tổ chức thi riêng là tùy, nhưng nếu buộc tách, có thể khiến các trường phải tổ chức thêm kỳ thi riêng, làm tăng chi phí xã hội.

Ở góc độ khác, TS Trương Đình Thăng, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị cho rằng, đã đến lúc nên bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT. Ông đề xuất công nhận tốt nghiệp dựa trên quá trình học tập và kiểm tra định kỳ, thay vì một kỳ thi “gánh nhiệm vụ kép”. Ông lập luận, nếu đề thi phân hóa mạnh để phục vụ tuyển sinh, sẽ quá sức với mục tiêu xét tốt nghiệp; nếu nhẹ để bảo đảm tỷ lệ đỗ, giá trị tuyển sinh sẽ giảm.

Theo ông, nhiều nước không tổ chức kỳ thi tốt nghiệp đại trà. Ở Phần Lan, học sinh chỉ cần hoàn thành chương trình là được công nhận tốt nghiệp. Canada và Australia cũng dựa vào kết quả học tập kết hợp kiểm tra định kỳ. Từ đó, ông đề xuất mô hình hai bước: công nhận tốt nghiệp cho học sinh hoàn thành chương trình theo chuẩn đầu ra Chương trình giáo dục phổ thông 2018; đồng thời tổ chức một kỳ thi tuyển sinh đại học có tính phân hóa cao, chỉ dành cho thí sinh có nhu cầu. Cách làm này vừa giảm áp lực cho hàng triệu học sinh, vừa tiết kiệm chi phí xã hội, đồng thời nâng cao hiệu quả phân luồng sau THPT.

Theo một số giáo viên và phụ huynh, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay bộc lộ rõ hạn chế: một kỳ thi nhưng phải “gánh” hai mục tiêu trái ngược. Vừa để xét công nhận tốt nghiệp, vừa làm căn cứ tuyển sinh đại học, đề thi khó dung hòa giữa tính phổ cập và tính phân hóa. Nếu ra đề nhẹ để bảo đảm tỷ lệ đỗ, sẽ không đủ sức sàng lọc cho các trường đại học. Ngược lại, nếu tăng độ khó nhằm phục vụ tuyển sinh, nhiều học sinh trung bình, vốn chỉ cần đạt chuẩn tốt nghiệp sẽ gặp khó khăn.

Sự thiếu đồng bộ giữa kỳ thi tốt nghiệp và tuyển sinh đại học càng làm gia tăng áp lực. Các trường đại học hiện có nhiều phương án tuyển sinh khác nhau, dẫn tới việc thí sinh phải tham gia nhiều kỳ thi trong thời gian ngắn, tốn kém thời gian, chi phí, đồng thời ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý.

Từ thực tế đó, nhiều chuyên gia nhận định: nếu không tách bạch rõ ràng mục tiêu và phạm vi của kỳ thi tốt nghiệp THPT, mọi cải tiến chỉ dừng lại ở xử lý tình huống, thiếu tính bền vững. Hoặc kỳ thi phải được cải tổ mạnh để quay về đúng chức năng là đánh giá chuẩn đầu ra phổ thông, hoặc phải xây dựng một kỳ thi tuyển sinh riêng cho đại học, tránh tình trạng vừa xét tốt nghiệp, vừa tuyển sinh vốn đã bộc lộ nhiều bất cập.

Trong bối cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đang tham mưu sửa đổi Luật Giáo dục, đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, đây có thể là cơ hội để cải cách triệt để.

Phân cấp và thay đổi tư duy

Một số chuyên gia khác cho rằng, kỳ thi tốt nghiệp THPT vẫn cần tổ chức nhưng nên phân cấp mạnh cho địa phương thay vì để Bộ GD&ĐT quản lý toàn bộ như hiện nay.

TS Sái Sông Hồng, chuyên gia về kiểm tra đánh giá giáo dục nhận định, chủ trương phân cấp quản lý giáo dục của Đảng và Chính phủ là cơ sở để giao các tỉnh, thành phố trực tiếp tổ chức kỳ thi. Mỗi địa phương có điều kiện kinh tế, cơ sở vật chất và đặc điểm học sinh khác nhau, vì vậy phương án này sẽ tạo sự linh hoạt, giảm áp lực di chuyển cho thí sinh ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

Theo ông, phân cấp sẽ mang lại ba lợi ích rõ rệt: tăng tính chủ động cho địa phương, phù hợp với thực tiễn dạy học, nâng cao vai trò của nhà trường. Dự thảo sửa Luật Giáo dục cũng đề xuất trao quyền cho hiệu trưởng trong việc cấp bằng tốt nghiệp, qua đó tăng tính tự chủ và trách nhiệm. “Phân cấp tổ chức kỳ thi không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý theo Luật Giáo dục 2019, mà còn thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá toàn diện, lấy người học làm trung tâm”, TS Sái Sông Hồng nhấn mạnh.

Đề xuất của Thành phố Hồ Chí Minh về việc tổ chức kỳ thi riêng cho địa phương cũng là minh chứng cho nhu cầu thực tiễn, đồng thời phù hợp với chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm nâng cao chất lượng giáo dục theo từng vùng miền. Ngoài ra, việc phân cấp còn giúp các địa phương chủ động ứng phó với những tình huống bất ngờ như dịch bệnh hay thiên tai, điều đã được chứng minh trong đại dịch COVID-19.

Dù giữ hay bỏ, cải cách kỳ thi tốt nghiệp THPT phải hướng tới mục tiêu cao nhất: bảo đảm chất lượng giáo dục, đánh giá công bằng cho người học, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực. Đây không chỉ là thay đổi về kỹ thuật thi cử, mà còn là bước chuyển tư duy giáo dục: từ đánh giá đồng loạt sang phân hóa; từ áp lực điểm số sang định hướng năng lực; từ thi cử nặng nề sang học tập cá nhân hóa.

Nếu thực hiện đồng bộ việc công nhận tốt nghiệp phổ thông toàn diện và tổ chức kỳ thi đại học có tính phân loại rõ ràng, Việt Nam có thể vừa giảm áp lực cho hàng triệu học sinh, vừa tiết kiệm nguồn lực xã hội, đồng thời tiệm cận xu thế quốc tế trong đánh giá giáo dục.

Hôm nay (22/8) công bố điểm chuẩn
Thông báo mới nhất từ Bộ GD&ĐT, lịch công bố điểm chuẩn đại học đợt 1, năm 2025 sẽ lùi lại đến 17h ngày 22/8. Thay vì lọc ảo 6 lần như kế hoạch ban đầu, hệ thống xét tuyển của Bộ GD&ĐT sẽ tăng số lần lọc ảo thành 10 lần, kết thúc vào 12h30 ngày 22/8. Lịch công bố điểm chuẩn đại học đợt 1 năm nay là 17h ngày 22/8. Nguyên nhân là vì số lượng thí sinh đăng ký xét tuyển đại học và cao đẳng năm 2025 nhiều hơn.
Năm nay, gần 850.000 thí sinh đã đăng ký hơn 7,6 triệu nguyện vọng xét tuyển - con số cao nhất trong 5 năm trở lại đây. Đây cũng là năm đầu tiên các trường cao đẳng tham gia xét tuyển, không còn việc xét tuyển sớm. Các nhà trường sử dụng tất cả các phương thức xét tuyển trong đợt 1.

Uyên Na