Ký ức tháng tư

Minh họa của Hoàng Hân

Tháng tư là tháng giao mùa giữa tiết xuân đang căng tràn nhựa sống với bao chồi non lộc biếc, với mưa phùn giăng mắc, mở cánh cửa mở sang hè vào hạ với bao nồng nàn ấm nóng. Ôi cái nắng tháng tư, nắng đầu mùa hạ, nắng như rót mật ong, nắng ngọt với hạ non, hạ tinh khôi. Tôi đã viết những câu thơ rạo rực lòng người chớm hạ khi đứng giữa vườn cây được ươm trồng bởi bao bãi bồi phù sa tình nghĩa để cảm nhận cái non tơ, cái lên xanh, cái lấp lánh, cái tươi ròng nở bung và lan tỏa: “Mùa hạ chín khi trời còn xanh vỏ - Chùm rễ cây xòe hút trận mưa giông - Quả thì mọng khi trái còn căng sữa - Lá tơ non thăm thẳm cõi lòng”.

Năm nay là năm nhuận, vì thế một sự ngẫu nhiên tình cờ rất ý nghĩa của những cái mốc lịch sử, ký ức thiêng liêng của dân tộc lại trùng nhau. Nếu như ngày 29-4 là ngày giỗ Tổ Hùng Vương thì tờ lịch thời gian lật sang ngày 30-4 là ngày giải phóng miền Nam mang bao hào khí thiêng liêng trầm tích ngàn đời của non nước vào trận đại thắng mùa xuân thống nhất trọn vẹn đất nước. Hòa bình, thống nhất là khát vọng ngàn đời của Nhân dân ta. Ngay từ truyền thuyết mẹ Âu Cơ đã thống nhất với một “đồng bào” cùng chung bọc trứng. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm trong trường ca “Đất nước” nổi tiếng đã viết: “Dù ai đi đâu làm đâu - Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ” - ngày 10 tháng 3 (âm lịch) hàng năm. Ngày đó, bao người con đất Việt nếu có điều kiện thì trở về đất Tổ Hùng Vương, với miền trung du bao quả đồi bát úp như những mâm xôi xòe ra những tán cọ như ngọn lửa xanh. Về với đất Tổ, dưới những tán cây cổ thụ xanh mát để dâng hương nhớ về tổ tiên, nhớ về sự tích bánh chưng bánh giầy, nhớ về giếng ngọc soi trong. Những đoàn người với trăm giọng nói khác nhau, trăm miền quê khác nhau nhưng có chung một tiếng Việt ân tình, tiếng Việt đã chắp cánh cho bao làn điệu dân ca mang âm hưởng bao phong thổ vùng miền, bao luyến láy chấp chới cánh cò trên đồng lúa mênh mông. Hạt nếp trên mâm xôi thơm dâng vua Hùng cũng mang bao phong vị phù sa nắng mưa lụt bão. Dòng dõi “Con Lạc cháu Hồng” như một căn cước văn hóa để định vị một cốt cách, một gia phong, một tinh thần, một ý chí. Mềm mại mà quyết liệt như sóng Bạch Đằng, như sông Hồng, sông Thương, sông Hương, sông Mã. Rắn rỏi mà dẻo dai như thân tre Phù Đổng, như thuyền nan tre sông rạch miền Nam.

Về với đền Hùng tháng tư, ta bồi hồi nhớ lại hình ảnh Bác Hồ kính yêu ngồi trên bậc thềm đền Hạ vẫn áo quân phục khoác vai, vẫn chân dép lốp cao su vừa qua 9 năm trường kỳ kháng chiến căn dặn đại đoàn quân tiên phong: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta cùng nhau giữ lấy nước”. Vâng, thưa Bác trong ngày đại thắng mùa xuân 1975 có bao chiến sĩ giải phóng quân mũ tai bèo xạm khói thuốc súng, trên những cỗ xe tăng “voi thép” húc đổ cổng dinh Độc Lập đã tiếp nối truyền thống: “Lớp cha trước, lớp con sau - Đã thành đồng chí chung câu quân hành”. Trong đó có những người là con, cháu của những chiến sĩ về giải phóng thủ đô năm 1954 trong đại đoàn quân tiên phong năm ấy. Ngày đại thắng chúng con như có Bác cùng hành quân, có Bác cùng ra trận. Cám ơn nhạc sĩ Phạm Tuyên đã reo vui cùng muôn trái tim cùng chung nhịp đập trong điệp khúc quân hành náo nức niềm vui trọn vẹn: “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng - Lời Bác nay thành chiến thắng huy hoàng”.

Tháng tư này có một loài hoa rực rỡ mà như âm vang bao âm thanh mà đồng vọng bao ký ức. Đó là hoa loa kèn nở bung như những chiếc kèn đồng trong dàn hợp xướng của mùa hạ muôn sắc màu và âm thanh náo nức. Đó không những là hồi kèn chiến thắng mà còn hồi âm của “hồn tử sĩ” tiễn bao đồng đội đã khuất. Hoa loa kèn như một tín hiệu trở lối sang mùa hạ mang theo hương đồng gió nội, một màu hoa dung dị thầm kín khiêm nhường giấu mình trong lộng lẫy với màu trắng tinh khiết. Loài hoa chỉ nở một lần, một thời vụ trong năm và cũng chỉ dài hơn một tháng. Cái chớp lóe, cái khoảnh khắc, cái một thời, cái mãi mãi như những dào dạt sóng vỗ vào ký ức. Tháng tư không chỉ là giao mùa mà còn giao thoa giữa con người với quá khứ hào hùng lịch sử, giữa con người với bao cây cối vạn vật quanh ta. Tháng tư mang bao nỗi niềm, bao cảm xúc, bao hoài nhớ. Hợp âm tháng tư chồng lên bao cung bậc, là ngân dài cộng hưởng, là vọng về bao nhớ thương.

Tháng tư ơi, biết mấy ân tình!

Tản văn của Nguyễn Ngọc Phú