Kỳ vọng gì từ cuộc gặp Ukraine - Mỹ ở Ả rập Xê út?

Tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, Ngoại trưởng Marco Rubio sẽ tới Ả rập Xê út từ ngày 10-12/3 để hội đàm với các đối tác Ukraine.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Ả rập Xê út thông báo rằng, Tổng thống Ukraine sẽ có cuộc gặp với Thái tử Mohammed bin Salman trước khi gặp các quan chức Mỹ vào ngày 11/3 ở thành phố Jeddah, bên bờ Biển Đỏ.

Trong bối cảnh chiến sự kéo dài và quân đội Ukraine đang rơi vào tình thế khó khăn sau khi Mỹ ngừng viện trợ quân sự cũng như chia sẻ thông tin tình báo, cuộc đàm phán giữa Kiev và Washington tại Ả rập Xê út đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định hướng đi của cuộc xung đột đã bước sang năm thứ 4.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) và Thái tử Ả rập Xê út Mohammed bin Salman (phải). (Ảnh: Reuters)

Nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, đây sẽ là cuộc tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa Kiev và Washington kể từ khi Tổng thống Ukraine Zelensky có cuộc tranh cãi gay gắt với Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó Tổng thống JD Vance tại Nhà Trắng hôm 28/2. Tại cuộc hội đàm đó, Tổng thống Trump và Phó Tổng thống Vance đã cáo buộc Tổng thống Ukraine thiếu sự tôn trọng với khoản viện trợ mà Washington dành cho Kiev, cũng như không muốn chấm dứt cuộc xung đột với Nga. Sau sự cố ngoại giao ở Phòng Bầu dục, ông Zelensky đã cắt ngắn chuyến thăm Mỹ và rời Washington. Tổng thống Trump sau đó cũng đã quyết định dừng viện trợ quân sự cũng như chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine.

Tại sao lại là Ả rập Xê út?

Hồi tháng 2, ông Zelensky đã dự kiến có chuyến thăm Ả rập Xê út, song chuyến đi đã bị hủy vào phút chót, trong bối cảnh phái đoàn cấp cao Nga - Mỹ đã có cuộc đàm phán về cuộc xung đột ở Ukraine và quan hệ song phương vào ngày 18/2.

"Quyết định về cách chấm dứt chiến tranh ở Ukraine không thể được đưa ra nếu không có Ukraine, cũng không thể áp đặt bất kỳ điều kiện nào", ông Zelensky tuyên bố vào thời điểm đó. "Chúng tôi không được mời đến cuộc đàm phán Nga - Mỹ tại Ả rập Xê út. Đó là một bất ngờ đối với chúng tôi, tôi nghĩ là đối với nhiều người khác nữa".

Lần này, trước chuyến thăm dự kiến đến Ả rập Xê út, ông Zenlensky đã thông báo trên ứng dụng nhắn tin Telegram rằng, ông đang lên kế hoạch gặp Thái tử Ả rập Xê út Mohammed bin Salman, đồng thời cho biết thêm: "Ukraine quan tâm nhất đến hòa bình. Như chúng tôi đã nói với Tổng thống Trump, Ukraine đang và sẽ làm việc hoàn toàn mang tính xây dựng để có được hòa bình nhanh chóng và đáng tin cậy".

Gần đây, cũng có thông báo rằng Ả rập Xê út sẽ trở thành quốc gia đầu tiên mà Tổng thống Trump sẽ đến thăm trong nhiệm kỳ thứ hai của mình. Ông Trump cho biết, chuyến thăm sẽ diễn ra trong vòng sáu tuần nữa.

Theo ông Ivan Us, chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine, có một lý do rất cụ thể khiến Ả rập Xê út tham gia vào các cuộc đàm phán về Ukraine: "Điều đó liên quan đến các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ả rập Xê út và việc công bố khoản đầu tư trị giá 1 tỷ USD của Ả rập Xê út vào Mỹ. Để thực hiện điều này, Washington đang nâng cao tầm quan trọng về mặt địa chính trị của Ả rập Xê út”.

Cũng theo ông Ivan Us, việc Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đến Riyadh là để chứng minh thiện chí đàm phán với Mỹ và có lẽ đây là điều mà các đối tác châu Âu của ông Zelensky đã khẩn cấp yêu cầu ông thực hiện: "Cuộc họp này nhằm xác nhận một cuộc đối thoại đang diễn ra và cũng là tín hiệu gửi đến đối tác châu Âu rằng họ muốn hạ nhiệt chứ không phải leo thang xung đột".

Theo chuyên gia phân tích Olexiy Haran từ Học viện Đại học Quốc gia Kyiv-Mohyla, cuộc đàm phán giữa Ukraine và Mỹ tại Ả rập Xê út sẽ mang tính chất khá kỹ thuật nhưng rất quan trọng để dự đoán các bước tiếp theo của Mỹ liên quan đến Ukraine. "Đây sẽ không phải là giai đoạn cuối cùng để chuẩn bị ký kết một số văn bản. Đối với Ukraine, bây giờ chủ yếu là vấn đề hiểu ông Trump muốn gì ở nước này", ông Haran nói. "Trong khi Mỹ yêu cầu Ukraine nhượng bộ, Nga vẫn chưa nhượng bộ".

Thỏa thuận khoáng sản là bước đầu tiên hướng tới thỏa thuận hòa bình

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc gặp ở Nhà Trắng hôm 28/2. (Ảnh: Reuters)

Các nhà quan sát không loại trừ khả năng một thỏa thuận cho phép Mỹ tiếp cận quyền khai thác đất hiếm ở Ukraine có thể nằm trên bàn đàm phán ở Ả rập Xê út. Một thỏa thuận như vậy đáng lẽ đã được ký kết tại Nhà Trắng vào ngày xảy ra cuộc tranh cãi giữa ông Zelensky và ông Trump.

Theo ông Oleksandr Kraiev, một chuyên gia về chính sách đối ngoại và an ninh quốc tế Từ trung tâm phân tích Ukrainian Prism, Tổng thống Zelensky đã ra hiệu rằng, Kiev vẫn sẵn sàng ký một thỏa thuận khoáng sản và có ý định đạt được thỏa thuận khung về vấn đề này trong cuộc họp tại Ả rập Xê út, ít nhất là ở cấp cố vấn. Cũng theo ông Kraiev, nếu không có thỏa thuận này, hai bên khó có thể tiếp tục đối thoại về một thỏa thuận hòa bình trong tương lai. Theo ông, đây là cơ hội để Ukraine thể hiện bản thân từ khía cạnh tốt nhất của mình để có thể đàm phán các điều kiện chính trị tốt hơn.

Có thể có những nhượng bộ về lãnh thổ

Các chuyên gia cũng cho rằng, Mỹ có thể gây áp lực buộc Ukraine phải nhượng bộ về lãnh thổ, mặc dù cho đến nay Kiev vẫn chưa cho thấy họ sẵn sàng làm như vậy. "Những cái gọi là nhượng bộ - vấn đề về các khu vực, sự công nhận việc sáp nhập và tất cả các vấn đề phức tạp rất có thể sẽ bị loại khỏi các cuộc đàm phán sơ bộ này và chỉ được thảo luận khi tiếp xúc trực tiếp với Moscow. Trước hết, phải tìm ra một mẫu số chung thấp nhất có thể để cả hai bên có thể chấp nhận", ông Kraiev cho biết.

Châu Anh