Kỳ vọng về khung pháp lý toàn diện liên quan tới AI

Dự kiến Luật Trí tuệ nhân tạo được trình Quốc hội cuối năm 2025, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia có khung pháp lý toàn diện về AI.

Theo thông tin từ Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025 (VIDW 2025) sẽ diễn ra từ ngày 27 - 29/10 tại Ninh Bình và Hà Nội với chủ đề “Thể chế AI”. Sự kiện do Bộ KH&CN chủ trì góp phần khẳng định vai trò trung tâm của Việt Nam trong thúc đẩy chuyển đổi số (CĐS), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và hợp tác số trong khu vực.

Vai trò tiên phong của khung chính sách và thể chế

Đây là lần thứ tư sự kiện được tổ chức và đã trở thành một trong những diễn đàn thường niên uy tín nhất về CĐS tại khu vực, quy tụ các nhà hoạch định chính sách, tổ chức quốc tế, chuyên gia và DN công nghệ hàng đầu. Theo bà Vũ Thị Tú Quyên - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ KH&CN, Tuần lễ số quốc tế Việt Nam năm nay được thiết kế theo cấu trúc 1+6, gồm phiên bàn tròn cấp Bộ trưởng + 6 chuyên đề trọng tâm gồm: 5G, hạ tầng số, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, nguồn nhân lực số và DN công nghệ số nhằm thúc đẩy thương mại hóa công nghệ, mở rộng hợp tác khu vực - toàn cầu và định hình hệ sinh thái số bền vững. Ngoài ra, tại Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025 còn có trình diễn công nghệ, gặp gỡ song phương và các hoạt động văn hóa đối ngoại góp phần quảng bá hình ảnh Ninh Bình với bạn bè quốc tế, tỉnh thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch gắn liền với phát triển bền vững dựa trên KH&CN, ĐMST và CĐS.

Trong khuôn khổ sự kiện, các hội nghị, hội thảo và diễn đàn sẽ được tổ chức nhằm đưa ra khuyến nghị chính sách, sáng kiến hợp tác và định hướng chiến lược, làm cơ sở để Việt Nam cùng đối tác xây dựng cơ chế hợp tác mới trong khu vực và quốc tế. Kết quả này sẽ góp phần củng cố vai trò dẫn dắt của Việt Nam trong hợp tác số, mở rộng quan hệ hợp tác về công nghệ chiến lược, đồng thời nâng cao năng lực ĐMST và hội nhập của DN công nghệ số. Việc kết nối với các tập đoàn và đối tác chiến lược sẽ tạo động lực thương mại hóa sản phẩm, phát triển công nghệ lõi và xây dựng thương hiệu quốc tế. Về lâu dài, kết quả đạt được sẽ thúc đẩy hạ tầng số và CĐS bền vững, hệ sinh thái ĐMST và kinh tế số - xanh, đóng góp vào thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội và nâng cao vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Dự kiến sẽ có 500 - 1.000 đại biểu, bao gồm lãnh đạo cấp cao các tổ chức quốc tế (Liên minh viễn thông thế giới - ITU, Liên Hợp Quốc, ASEAN, Ngân hàng thế giới - WB, Liên minh châu Âu - EU, Liên minh viễn thông châu Á - Thái Bình Dương - APT…), Bộ trưởng các nước ASEAN, châu Phi và đối tác chiến lược như Australia, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, cùng lãnh đạo các tập đoàn công nghệ toàn cầu như Starlink, Qualcomm, SK, Huawei, Nokia, Ericsson, Viettel…tham dự sự kiện.

Các hệ thống AI có rủi ro cao sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ

Về thể chế cho AI, Bộ KH&CN cho biết, dự kiến Luật Trí tuệ nhân tạo được trình Quốc hội cuối năm 2025, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít Quốc gia có khung pháp lý toàn diện về AI. Dự thảo Luật được xây dựng dựa trên các nguyên tắc cốt lõi: lấy con người làm trung tâm, bảo đảm an toàn và minh bạch, phát triển bao trùm và bền vững, quản trị cân bằng và hài hòa. Một trong những điểm nhấn của dự luật là việc quản lý AI theo mức độ rủi ro, trong đó các hệ thống AI có rủi ro cao sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ.

Quy định về tính minh bạch và dán nhãn cũng được chú trọng, yêu cầu người dùng phải được thông báo rõ ràng khi tương tác với AI, nhằm giải quyết những thách thức trong việc phân biệt giữa nội dung do người và máy tạo ra. Bên cạnh việc quản lý, luật cũng hướng đến mục tiêu tạo động lực phát triển, với các cơ chế chính sách ưu đãi đặc biệt cho nghiên cứu và phát triển AI. Đặc biệt, vấn đề đạo đức AI rất quan trọng. Các thách thức trong giáo dục, y tế và tài chính đều đòi hỏi một khung khổ đạo đức rõ ràng, nơi quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người...

Theo ông Đỗ Tiến Thịnh - Phó giám đốc Trung tâm ĐMST Quốc gia (NIC), mặc dù startup của Việt Nam nắm bắt và tận dụng cơ hội từ AI khá nhanh, tổng giá trị gọi vốn đầu tư cho các startup AI Việt Nam vẫn chỉ ở mức khoảng 80 - 100 triệu USD, chưa có thương vụ nào vượt mốc series B thành công, càng chưa có “kỳ lân AI”. Trong khi đó, nhiều Quốc gia đã chú trọng ươm tạo các startup AI bằng những chính sách rất đặc thù. Chính sách của Việt Nam cần hướng tới hai việc.

Đầu tiên là hỗ trợ các nguồn lực về chuyên gia, xây dựng các chương trình ươm tạo, hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu đủ mạnh, phát triển thị trường, kết nối... Làm sao có thể phân vùng giữa các tập đoàn, DN lớn và các DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Mỗi loại hình DN sẽ có những nhiệm vụ khác nhau. Nếu không, khi họ cùng làm một sản phẩm giống nhau, chính các DN sẽ tự cạnh tranh lẫn nhau. Và lúc này, các DN nhỏ và vừa sẽ không thể lớn được.

Đồng quan điểm, ông Kubo Yoshitomo - Phó Trưởng đại diện Văn phòng JICA Việt Nam, đánh giá chủ trương gia nhập thị trường toàn cầu thông qua công nghệ thông tin, đặc biệt là AI của Chính phủ Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, để Việt Nam có một vị thế vững chắc trong cuộc đua AI toàn cầu, bên cạnh các định hướng chiến lược, Chính phủ cần có những biện pháp hỗ trợ thiết thực hơn nữa. Cụ thể, bên cạnh hỗ trợ tài chính cho các DN khởi nghiệp và các nhóm nghiên cứu AI trẻ, Chính phủ cần thúc đẩy đầu tư hạ tầng công nghệ, tạo điều kiện phát triển dữ liệu nguồn mở và hỗ trợ tiếp cận thị trường.

Con số 120 hay 130 tỷ USD không nhất thiết phản ánh lợi ích kinh tế mà các DN và người dân Việt Nam được hưởng trực tiếp mà còn tính đến những chi phí tiết kiệm được trong hoạt động kinh doanh và cuộc sống nhờ ứng dụng AI. Nguồn nhân lực AI đầy tiềm năng của Việt Nam có thể tận dụng các chính sách hỗ trợ để tạo ra các sản phẩm “Made in Vietnam” có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Một trong những con số đáng chú ý mà Báo cáo Nền kinh tế AI 2025 đưa ra là dự báo quy mô nền kinh tế AI của Việt Nam có thể đạt 120-130 tỷ USD vào năm 2040. Trong đó, cộng đồng khởi nghiệp ĐMST được coi là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế này.

Thái Phương