Lá chắn y tế nơi cửa khẩu vùng Tây Bắc

Trung tâm tuyên truyền phòng chống dịch cho người điều khiển phương tiện tham gia xuất nhập cảnh tại Cửa khẩu Kim Thành. (Ảnh: Xuân Hạnh)

Ở tuyến biên giới sôi động bậc nhất vùng Tây Bắc, nơi dòng người và hàng hóa qua lại mỗi ngày đã vượt xa mốc trước đại dịch, Trung tâm luôn vững vàng, vươn lên trở thành hình mẫu về quản trị số trong khối y tế dự phòng địa phương. Bức tranh hai năm cận kề – năm 2024 và chín tháng đầu năm 2025 – cho thấy một tập thể vừa giữ chặt kỷ luật chuyên môn, vừa chuyển mình quyết liệt theo hướng điện tử hóa toàn quy trình, bảo đảm thông quan thông suốt mà vẫn không để dịch bệnh xâm nhập.

“Vành đai phòng dịch” bền vững nơi biên giới

Tại tuyến đầu cửa khẩu, nơi lượng người và hàng hóa qua lại mỗi ngày đã vượt xa mốc trước đại dịch, tập thể Trung tâm luôn giữ vững tinh thần “phòng – chống – kiểm soát” dịch bệnh một cách toàn diện.

Năm 2024, Trung tâm giám sát y tế 4.994.809 lượt người, đạt 100% kế hoạch và vượt 53% so với năm 2023. Quan trọng hơn, không ghi nhận ca bệnh truyền nhiễm nhập cảnh – một kết quả thể hiện rõ hiệu quả của công tác kiểm dịch biên giới. Công tác sơ cứu tại chỗ được triển khai thường xuyên, giúp bảo đảm an toàn y tế và hình ảnh thân thiện của cửa khẩu quốc tế.

Song song với đó, công tác kiểm tra y tế đối với phương tiện và hàng hóa được thực hiện nghiêm ngặt. Năm 2024, Trung tâm kiểm tra 163.559 lượt phương tiện (148.877 ô tô, 14.682 toa tàu/đầu máy) và 148.906 lượt hàng hóa, vượt xa chỉ tiêu và tăng mạnh so với năm trước. Đây là nỗ lực quan trọng giúp dòng chảy logistics và thương mại biên mậu duy trì thông suốt, an toàn trong bối cảnh giao thương phục hồi mạnh mẽ.

Hoạt động khử trùng môi trường vận tải vẫn được duy trì như “lớp áo giáp” của tuyến đầu y tế. Dù từ ngày 19/10/2023, Bộ Y tế đã điều chỉnh COVID-19 từ nhóm A sang nhóm B – kéo theo việc dừng phun khử trùng với phương tiện xuất cảnh – song Trung tâm vẫn thực hiện 103.680 lượt phun khử trùng phương tiện trong năm 2024, bảo đảm vệ sinh dịch tễ và an toàn vận tải biên giới.

Hợp tác xuyên biên giới tiếp tục là “đường gân” của cảnh báo sớm. Phía Việt Nam và Hải quan Hà Khẩu (Trung Quốc) tổ chức hai đợt giám sát trung gian truyền bệnh trong năm; các chỉ số côn trùng học đều trong ngưỡng an toàn, mẫu gan – lách chuột do Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương xét nghiệm không phát hiện vi khuẩn dịch hạch. Việc duy trì cơ chế “giám sát đôi” giúp hai bên hiệu chuẩn nguy cơ theo thời gian thực, thay vì chỉ trao đổi thông tin một chiều.

Trung tâm cũng thực hiện 220 lượt phun khử trùng nhà làm việc liên ngành, hai chiến dịch tổng vệ sinh, tạo nên một “vành đai vệ sinh ổn định” quanh cửa khẩu và lối mở.

Ở mảng an toàn thực phẩm, năm 2024, Trung tâm lấy và xét nghiệm 122 mẫu nước và thực phẩm – vượt 16% kế hoạch. Kết quả có 94 mẫu đạt chuẩn (77%), 28 mẫu không đạt (23%) chủ yếu ở bát đĩa và thực phẩm chế biến sẵn; các cơ sở liên quan đã được hướng dẫn khắc phục theo đúng quy chuẩn vệ sinh.

Đặc biệt, chuyển đổi số được Trung tâm coi là trụ cột nâng năng lực “giữ nhịp”. Giữa lưu lượng người – hàng khổng lồ, Trung tâm là đơn vị đi đầu về chuyển đổi số trong hệ thống y tế dự phòng của tỉnh. Năm 2024, đơn vị phát hành 647 văn bản đi, xử lý 1.439 văn bản đến, tiếp nhận và giải quyết 6.328 bộ tờ khai kiểm dịch y tế hoàn toàn điện tử – chấm dứt cảnh “giấy tờ lênh khênh”, giảm đáng kể thời gian xử lý trong giờ cao điểm.

Kiểm dịch viên Trung tâm tuyên truyền phòng chống dịch bệnh lây truyền qua biên giới cho người dân tham gia xuất nhập cảnh tại cửa khẩu quốc tế Lào Cai. (Ảnh: Xuân Hạnh)

Giữ vững “vùng xanh”, làm chủ công nghệ

9 tháng đầu năm 2025, lưu lượng người, phương tiện, hàng hóa qua cửa khẩu tăng vọt cùng nhịp giao thương biên mậu và du lịch. Trung tâm đã giám sát 4.244.260 lượt người, đạt 118,1% so với cùng kỳ 2024, hoàn thành 100% kế hoạch cả năm chỉ trong chín tháng. Trong đó, riêng tháng 9/2025 có gần 490 nghìn lượt người được giám sát, không ghi nhận ca bệnh truyền nhiễm nhập cảnh.

Với phương tiện và hàng hóa, Trung tâm kiểm tra 114.772 lượt phương tiện và 106.148 lượt hàng hóa, duy trì khối lượng công việc cao và ổn định. Công tác khử trùng phương tiện đạt 78.505 lượt, tăng 9,5% so với cùng kỳ năm trước – minh chứng cho sự chủ động bảo đảm vệ sinh môi trường song hành với tốc độ tăng thương mại.

Trong 9 tháng, Trung tâm thực hiện 6 trường hợp kiểm dịch tro cốt, cao gấp 3 lần cùng kỳ 2024 – công việc đòi hỏi quy trình chặt chẽ và sự tôn trọng tuyệt đối phong tục nhân dân. Đồng thời, tổ giám sát làm việc trực tiếp với 23 cơ sở dịch vụ ăn uống khu vực Kim Thành.

Cơ chế hợp tác song phương Việt Nam – Trung Quốc vẫn được duy trì hiệu quả. Hai đợt giám sát véc tơ trong năm đều cho thấy chỉ số an toàn, mẫu bệnh phẩm xét nghiệm không phát hiện vi khuẩn dịch hạch. Đặc biệt, 100% thủ tục kiểm dịch y tế tại cửa khẩu Kim Thành được tiếp nhận và xử lý trực tuyến, tỷ lệ văn bản điện tử đạt trên 98% – một minh chứng rõ nét cho hiệu quả số hóa quy trình hành chính y tế biên giới.

Từ những kết quả nêu trên, có thể thấy “ba trụ cột” giúp Trung tâm giữ vững vùng xanh cửa khẩu gồm: Kỷ luật chuyên môn nghiêm ngặt, giám sát 24/24 đối với người, phương tiện, hàng hóa; Liên kết liên ngành – liên biên, chủ động cảnh báo sớm nguy cơ và chia sẻ dữ liệu khoa học; Số hóa toàn quy trình, giúp tăng năng lực xử lý, giảm thời gian thông quan, bảo đảm minh bạch và hiệu quả tài chính.

Hướng tới giai đoạn còn lại của 2025 và các năm tiếp theo, Trung tâm xác định chiến lược cũng xoay quanh ba trọng tâm: Kiểm dịch toàn diện, đúng luật, không để dịch bệnh xâm nhập; Cảnh báo sớm nguy cơ – hợp tác biên giới, đồng bộ quy trình với phía bạn; Số hóa vận hành – minh bạch tài chính, đẩy mạnh nền tảng “cửa khẩu số”, mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt, khai thác dữ liệu lớn phục vụ dự báo lưu lượng và bố trí nhân lực.

Nhìn lại chặng đường đã qua, Trung tâm đã giữ vững tuyến đầu phòng dịch, đồng thời bước vững chắc trên con đường chuyển đổi số. Gần 9 triệu lượt người qua lại được giám sát an toàn, hàng trăm nghìn lượt phương tiện – hàng hóa được kiểm tra, hàng chục nghìn lượt khử trùng được thực hiện, không có ca bệnh truyền nhiễm nhập cảnh, tỷ lệ thanh toán không tiền mặt vượt chuẩn, quy trình hành chính điện tử hóa gần 100%.

Trong bối cảnh giao thương biên giới ngày càng sôi động, những thành quả ấy không chỉ là con số thống kê, mà là biểu tượng của tinh thần “phòng – chống từ gốc, hành động bằng dữ liệu” – đúng tinh thần y tế công cộng thời hậu đại dịch. Với nền tảng đó, Trung tâm đang góp phần quan trọng giữ vững vành đai y tế biên giới, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời thúc đẩy thương mại, du lịch và phát triển bền vững của tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hội nhập mới.

Xuân Hạnh