Làm báo trong thời đại công nghệ

Phòng Báo điện tử Báo Cao Bằng sản xuất nội dung các loại hình báo chí mới trên các nền tảng công nghệ.

Cách đây chưa đầy một thập kỷ, tác nghiệp báo chí ở địa phương phần lớn vẫn diễn ra theo cách truyền thống. Hành trang của một phóng viên, nhà báo chỉ đơn giản là một cuốn sổ tay, máy ghi âm, máy ảnh là có thể đi cơ sở, sau đó về tòa soạn viết bài, gửi lên Ban Biên tập, chờ dàn trang. Khi mới bước vào nghề, chúng tôi vẫn còn nhớ bác Nguyễn Ly, nguyên Tổng Biên tập Báo Cao Bằng đã nói với chúng tôi rằng: Thời trước, báo chí chủ yếu dựa vào các nguồn thông tin từ nhà nước và các sự kiện chính trị, phải đến tận nơi để thẩm định thông tin, ít có cơ hội tiếp cận các nghiên cứu, dữ liệu khoa học. Trình độ công nghệ in ấn, truyền thông còn lạc hậu, ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng phổ biến thông tin khoa học. Ngày ấy, để có đề tài nóng và viết được một bài báo hay thì điều tiên quyết với một nhà báo là phải đi thật nhiều, khó khăn gian khổ cũng phải đi, đi để thấy sự thật, đi để nắm thông tin, đi để gặp nhân vật… Thời gian đó dù khó khăn nhưng anh, em làm báo cũng rất tự hào. Mỗi khi xuất bản những số báo, nhiều phóng viên khi thấy bài mình lên trang nhất số báo in hôm sau đều rất vui mừng và tự hào.

Hiện nay, việc làm báo đã khác xưa rất nhiều, chúng tôi khi đưa tin một sự kiện phải tự viết bài, chụp ảnh, quay video, dựng clip ngay tại hiện trường, đôi khi phát trực tiếp sự kiện trên các nền tảng xã hội chỉ với một chiếc điện thoại thông minh. Tin tức không còn chờ đến sáng hôm sau mới in, mà cần lên ngay lập tức, thậm chí phải chạy đua từng phút để giành lấy sự quan tâm của độc giả. Những từ như: thống kê lượt xem, lượng tương tác mạng xã hội, đưa nội dung thông tin đa nền tảng... vốn xa lạ với người làm báo truyền thống, giờ đã trở thành từ khóa quen thuộc trong những cuộc họp phòng, họp chuyên môn hằng tháng.

Công nghệ mở ra vô vàn tiện ích, nhưng cũng mang theo không ít thách thức. Một nhà báo hôm nay không chỉ cần viết tốt mà còn phải biết chụp ảnh, quay hình, dựng phim, đọc lời bình, thiết kế đồ họa, tối ưu từ khóa, hiểu hành vi độc giả số... Từ đó có thể thực hiện được nhiều loại hình báo chí mới như: Media, Podcast, Emagazine, Infographics… Đôi khi tôi và các đồng nghiệp trong phòng vẫn tự hỏi, và nói với nhau rằng mình đang làm nghề báo hay nghề công nghệ. Nhưng khi nhìn lại, chúng tôi hiểu rằng báo chí đang thích ứng để tồn tại, công nghệ là chìa khóa để mở lối, dẫn dắt để những trang báo trở nên sinh động, chân thực và đưa thông tin đến cơ sở một cách nhanh nhất.

Có thể thấy, trong thời đại mạng xã hội bùng nổ, ai cũng có thể trở thành người đưa tin hay nhà bình luận. Thế nhưng, không phải ai cũng đưa tin đúng sự thật, có trách nhiệm và vì lợi ích cộng đồng. Tin giả, tin sai lệch, nội dung độc hại len lỏi khắp nơi. Chính vì vậy, giữa vô vàn tiếng nói không chính thống, dễ gây hiểu lầm và ảnh hưởng xấu đến xã hội thì báo chí cách mạng phải thể hiện vai trò là người gác cổng thông tin, dẫn dắt, định hướng dư luận, giữ vững lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

Còn nhớ có lần tôi được Ban Biên tập phân công viết một tuyến bài về tình trạng khan hiếm nước sinh hoạt tại một huyện miền núi. Những hình ảnh được nhanh chóng chuyển tải qua lời kể mộc mạc, chân thực của người dân và những số liệu điều tra giúp loạt bài với các thể loại trên báo in, báo điện tử được lan tỏa, chia sẻ, sự tương tác nhanh chóng rộng rãi của công chúng và sự vào cuộc của chính quyền ngay sau đó đã khắc phục kịp thời cho người dân khiến tôi thấy hạnh phúc vì mình đã góp phần chuyển tải những tâm tư nguyện vọng của người dân đến với chính quyền và các cơ quan chức năng.

Làm báo trong thời đại công nghệ 4.0, thì việc chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để tồn tại và phát triển. Trong những năm gần đây Báo Cao Bằng và các cơ quan báo chí khác đã và đang từng bước chuyển mình trước làn sóng công nghệ. Được sự quan tâm, đầu tư của tỉnh, Báo triển khai phần mềm quản lý nội dung tòa soạn CMS, dựng video bằng điện thoại, làm Media, Podcast, làm đồ họa cho các sản phẩm báo chí thông minh, lập fanpage, trang Youtube để truyền tải các nội dung theo cách ngắn gọn, dễ tiếp cận. Nhiều bài viết từng khô khan, nặng tính tuyên truyền, giờ đây được thể hiện sinh động hơn, thân thiện với người đọc số, từ đó thu hút hàng chục nghìn độc giả theo dõi thường xuyên, trong đó nhiều chỉ thị, nghị quyết được triển khai sinh động, dễ nhớ với các thể loại báo chí hiện đại như: Emagazine, Infographics hay các bản podcast kích thích người nghe.

Phóng viên Báo Cao Bằng tác nghiệp trên những bản làng vùng cao.

Làm báo tại một tỉnh vùng cao biên giới, xa xôi và còn nhiều khó khăn về kinh tế cũng có lúc thấy chạnh lòng, ngay những địa phương lân cận với hệ thống tòa soạn quy mô lớn có đội ngũ kỹ thuật hùng hậu, thiết bị tối tân, nguồn lực dồi dào. Tuy vậy, chúng tôi vẫn luôn nỗ lực, khắc phục khó khăn để hoàn thành tốt nhất công việc được giao, bởi chúng tôi cho rằng, sức mạnh không chỉ đến từ công nghệ mà còn từ trái tim của người làm báo. Những phóng viên vẫn hằng ngày chăm chỉ đến cơ sở, dấn thân vào những nơi khó khăn nhất của các địa phương, gặp gỡ từng nhân vật, nghe từng câu chuyện nhỏ của người dân, để phản ánh kịp thời hơi thở cuộc sống. Công nghệ giúp chúng tôi đưa thông tin đi xa hơn, nhanh hơn, nhưng chính lòng yêu nghề và đạo đức nghề nghiệp là thứ giữ chúng tôi gắn bó với nghề.

Làm báo trong thời 4.0 không còn là câu chuyện của riêng từng cá nhân trong một tòa soạn, mà theo quy trình khép kín từ Ban Biên tập đến phóng viên, từ người làm kỹ thuật đến người phụ trách phát hành, ai cũng phải học, thích ứng và làm mới mình mỗi ngày. Có những đêm chúng tôi thức trắng để dựng clip, viết lại nội dung cho phù hợp với từng loại hình rồi hoàn thành tác phẩm. Luôn đồng hành cùng phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên là lãnh đạo phòng, Ban Biên tập cũng phải thức trắng đêm để duyệt nội dung, kịp thời đăng tải thông tin phục vụ độc giả một cách nhanh nhất.

100 năm báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua những thành tựu rất đáng tự hào. Chúng tôi, những người làm báo hôm nay tiếp tục viết tiếp truyền thống đó trong thời đại mới, với tư duy mới, công cụ mới. Công nghệ có thể thay đổi cách thức làm báo, có thể thay đổi thói quen tiếp cận thông tin của độc giả, nhưng không thể thay đổi trái tim người làm báo chân chính, những người luôn sáng tạo những tác phẩm báo chí để góp phần làm nên sự thay đổi tích cực trong đời sống xã hội.

Thế Hiển