Lạm dụng corticoid: Con dao hai lưỡi

Suy tuyến thượng thận vì corticoid

Thời tiết giao mùa số người mắc các bệnh viêm mũi họng tăng lên, trong đó có viêm xoang cấp tính, nhiều người đã lạm dụng các loại thuốc nhỏ mũi chứa corticoid.

Lạm dụng thuốc corticoid gây nhiều hệ lụy khôn lường.

Theo PGS.Nguyễn Thị Hoài An, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa An Việt, nguyên Trưởng Khoa Tai mũi họng Trẻ em, Bệnh viện Tai Mũi Họng trung ương, thời tiết giao mùa như hiện nay khiến tình trạng viêm hô hấp, viêm tai mũi họng tăng lên đột biến trong đó có viêm xoang.

Viêm xoang cấp tính có những triệu chứng thường khá giống các bệnh lý tai mũi họng khác. Viêm xoang cấp tính là tình trạng viêm xoang xuất hiện đột ngột. Các triệu chứng thường giống cảm lạnh và diễn ra không quá 8 tuần.

Khi bị viêm xoang, bệnh nhân thấy sốt nhẹ, cơ thể mệt mỏi. Các cơn đau ở vùng quanh mặt xuất hiện theo từng cơn. Vị trí đau còn khác nhau tùy thuộc vào loại viêm xoang mắc phải. Người bệnh có cảm giác nặng mặt, đặc biệt là ở 2 bên má và thái dương.

Cơn đau nặng dần lên và đôi khi còn lan lên đỉnh đầu. Đau nhức vùng răng hàm. Bệnh nhân bị chảy dịch mũi. Dịch nhầy đặc, có màu vàng hoặc xanh lục do có chứa mủ.

Dịch chảy qua mũi hoặc mặt sau về họng. Một số trường hợp có thể có mùi hôi. Sổ mũi kéo dài, tăng nhiều lên vào buổi tối. Suy giảm khứu giác và vị giác. Các triệu chứng này tăng nhiều lên khi cúi đầu, hơi thở hôi.

Khi bị các triệu chứng trên, người bệnh cần đi kiểm tra thăm khám vì nếu không điều trị kịp thời thì bệnh sẽ chuyển sang viêm xoang mãn tính.

Đặc biệt viêm xoang mũi ở xung quanh hốc mắt, thành xương của xoang lại tương đối mỏng, nên nhiễm trùng ở xoang có thể lan vào trong hốc mắt gây viêm thành xương của hốc mắt, viêm tổ chức lỏng lẻo hốc mắt, viêm thần kinh thị giác sau nhãn cầu, và xa hơn nữa là áp xe ngoài màng cứng, áp xe não.

Dịch mủ trong xoang chảy xuống họng gây viêm họng, nếu dịch mủ lọt vào thanh khí phế quản thì có thể gây viêm thanh khí phế quản, viêm phổi..

Vì thế, khi bị viêm xoang nhất định phải được điều trị kịp thời và chăm sóc chu đáo để ngăn chặn quá trình viêm và phòng ngừa biến chứng. Tuy nhiên, hiện nhiều người không tiến hành thăm khám kịp thời mà tự ý điều trị, trong đó phổ biến là lạm dụng các thuốc chứa corticoid.

Ở nhiều cơ sở khác, các bác sĩ cũng cho biết hiện có thực tế là nhiều phụ huynh thấy con hay bị nghẹt mũi, viêm mũi dị ứng, nhiều bà mẹ tự mua thuốc xịt mũi về điều trị cho con, kết quả khiến con bị béo phì, mặt tròn, rậm lông… phải vào nhập viện. Các trẻ này đều được chẩn đoán mắc hội chứng Cushing, suy tuyến thượng thận.

Theo bác sĩ tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cơ sở thường tiếp nhận bệnh nhân bị hội chứng Cushing do tự ý dùng thuốc chứa corticoid.

Cụ thể, vào tháng 8 vừa qua, bệnh viện tiếp nhận 2 anh em ruột (11 và 15 tuổi) vào khám với biểu hiện béo phì, mặt tròn, rậm lông, rạn da bụng và đùi màu tím đỏ, phù hai chân dưới, kiểu hình Cushing rõ rệt.

Theo mẹ của hai cháu, trong 3 năm gần đây, do cả hai bị viêm mũi dị ứng, chị đã tự mua thuốc xịt mũi ở hiệu thuốc về liên tục dùng cho con. Cả hai cháu đều được chẩn đoán bị suy tuyến thượng thận.

Không kể trẻ em mà người lớn cũng mắc phải căn bệnh này khi tự dùng thuốc xịt mũi chứa corticoid kéo dài. Việc sử dụng tràn lan các sản phẩm thuốc chứa corticoid như thuốc tân dược, thuốc hít, thuốc xịt và đặc biệt là các thuốc trộn, thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc… là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng này.

Vì vậy, theo khuyến cáo của bác sĩ, để phòng ngừa hội chứng Cushing cũng như suy tuyến thượng thận do dùng thuốc bừa bãi, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng quá nhiều thuốc chứa steroid trong thời gian dài.

Các thuốc không được bác sĩ kê đơn (kể cả thuốc đông y) trong điều trị các bệnh lý xương khớp, hoặc thuốc trị cảm ho, sổ mũi, viêm xoang… có tác dụng kháng viêm, giảm đau mạnh đều có nguồn gốc từ corticoid.

Do đó, nếu bệnh nhân tự ý mua về dùng một cách tùy tiện không theo sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ, rất dễ gây ra hội chứng Cushing.

Corticoid: Con dao hai lưỡi

Thời tiết đang chuyển dần sang khô, hanh, nhiều người đến khám da liễu với biến chứng mẩn đỏ, ngứa ngáy khó chịu, thậm chí nhiễm khuẩn, chảy dịch do tự điều trị theo đơn của người bán thuốc. Thậm chí, nhiều người tự mua thuốc corticoid về dùng, để lại biến chứng rất nặng nề, thậm chí là suy thận.

Theo bác sĩ Nguyễn Thùy Linh, Phó trưởng Khoa Điều trị bệnh da phụ nữ và trẻ em, Bệnh viện Da liễu Trung ương cho biết, bước vào mùa thu đông, làn da thường trở nên hanh khô, giảm sức đề kháng dẫn đến da bị suy yếu, kích ứng hay gặp các bệnh lý như viêm da, chàm, dị ứng, nấm da, vảy nến.

Khó chịu nhất là khô da do nhiệt độ không khí thấp, độ ẩm thấp, có ngày chỉ số ẩm chỉ 40-45%, gây mất nước qua da nhiều. Cơ thể không được bổ sung kịp thời khiến tình trạng các tế bào sừng trên da bị mất nước dẫn tới co nhỏ, làm lớp bảo vệ bên ngoài bị tổn thương, hư hỏng.

Khi bị tổn thương như vậy, các tế bào giãn rộng ra dễ dẫn đến nguy cơ nhiễm khuẩn bởi các chất kích ứng ngoài môi trường, xâm nhập sâu vào trong da.

Tuy nhiên, một trong những thói quen của nhiều người là ngại đi thăm khám ở cơ sở y tế mà tự ý mua thuốc về điều trị dẫn đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe.

Theo TS.Vũ Nguyệt Minh, Giám đốc Trung tâm thử nghiệm lâm sàng, Bệnh viện Da liễu Trung ương, trong 10 bệnh nhân thì tới 9 người đã từng ra hiệu thuốc nói viêm da và được bán cho loại thuốc chứa 3 thành phần cả corticoid, kháng sinh, kháng nấm.

Thông thường thuốc chứa corticoid là thuốc kháng viêm không đặc hiệu, giúp giảm triệu chứng viêm da rất nhanh, tuy nhiên không phải viêm da nào cũng được chỉ định dùng loại thuốc này.

Chưa kể đến việc tự ý điều trị kéo dài, làm tổn thương trên da nặng hơn dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh, thậm chí gây biến chứng.

Theo bác sĩ Nguyệt, chính vì thuốc 3 thành phần có chứa corticoid bị lạm dụng tương đối nhiều nên đa phần bệnh nhân đến bệnh viện khi đã có tổn thương do tự điều trị trước đó tư vấn ở hiệu thuốc.

Trên thực tế, corticoid có tác dụng giảm viêm và có nhiều bệnh được kê loại thuốc này điều trị. Nhưng các bác sĩ da liễu thường không dùng loại thuốc 3 thành phần bởi những bệnh được kê loại thuốc corticoid thì thường không phải kê thêm thuốc kháng sinh, hay chống nấm, bởi việc lạm dụng gây nên những tác dụng phụ nhất định.

Không chỉ viêm da, mà hiện nay, việc tự ý dùng thuốc corticoid cho nhiều bệnh khác cũng đang bị lạm dụng. Các thuốc corticoid được ví như con dao hai lưỡi, bên cạnh các tác dụng điều trị bệnh, nó còn gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm nếu sử dụng không đúng liều, đúng cách.

D.Ngân