Làm gì để văn nghệ sĩ sống được với nghề?

Vì vậy, mới đây, tại Hội nghị tổng kết 50 năm văn học, nghệ thuật TP HCM sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025), khi một nữ nghệ sĩ nổi tiếng trong lĩnh vực cải lương phát biểu: “Tôi xin thay mặt các em, mong lãnh đạo quan tâm đến cải lương. Cải lương sắp chết rồi”; đặt ra cho chúng ta nhiều suy ngẫm.

Theo bà, nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực cải lương rất đông, thành tích tốt, nhưng nghệ sĩ có nhiều tâm tư và cần được hỗ trợ. Cũng như trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật nói chung, có thực tế tác phẩm làm ra không nuôi sống tác giả và không ít văn nghệ sĩ có khi phải làm thêm những việc không mong muốn để kiếm sống.

Trước vấn đề này, lãnh đạo TP nói: “Chị đã nói điều mà có lẽ không cần nói gì thêm nữa. Cải lương sắp chết, điều này chắc đúng gần 100% và hãy cứu người sắp chết”. Theo ông, cải lương “hấp hối” chủ yếu do nguyên nhân khách quan khi những cái thuộc về xưa cũ bị cái mới, hiện đại ngày nay lấn lướt. Bản thân ông cũng từng rất yêu thích bộ môn này và là khán giả thân thuộc của sân khấu 5B Võ Văn Tần nhưng giờ đi ngang cũng không còn như xưa. “Phải cứu nhưng cách gì thì phải tính và chắc chắn không thể kỳ vọng được như xưa; mà có thể gìn giữ nó như di sản”, ông nói.

Theo ông, TP có Nhà hát Trần Hữu Trang, có thể đặt mục tiêu mỗi tuần sáng đèn bao nhiêu buổi. Về phía TP sẽ đầu tư, nâng cấp Nhà hát, “thiếu gì thì đầu tư”; trong khi đó, nghệ sĩ hãy đầu tư vào nội dung, tạo ra những vở diễn xúc động, giữ chân được người xem. Ông dẫn ví dụ một bộ phim mới đây, không ai nghĩ đề tài chiến tranh lại thu hút đông khán giả, doanh thu lên 700 tỷ đồng. Do đó, nếu đầu tư nội dung tốt, cải lương vẫn sẽ có chỗ đứng riêng.

Trong bối cảnh các loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống phải cạnh tranh với nhiều loại hình mới, thực tế đã chứng minh tất cả phải cùng cố gắng.

Về phía Nhà nước, là quan tâm đến cơ sở vật chất của các đơn vị hoạt động văn hóa nghệ thuật hiệu quả, như một cách giúp giới các văn nghệ sĩ yên tâm theo nghề, sáng tác, cống hiến; là có quy chế quản lý rõ ràng để định hướng cho các đơn vị nghệ thuật hoạt động, tránh tự phát hay làm sai; là đặt hàng sáng tác với một số tổ chức uy tín; là có những hỗ trợ trong đào tạo, kỹ thuật để văn nghệ sĩ nâng cao trình độ…

Về phía các văn nghệ sĩ, cũng phải xác định rõ luôn luôn sáng tạo, vừa duy trì những cái cũ tốt đẹp, vừa bắt nhịp học hỏi những cái mới phù hợp, mục đích thu hút được khán giả - độc giả… Như một góp ý của lãnh đạo TP HCM với các văn nghệ sĩ trong cuộc gặp nêu trên, là cần đổi mới cách tiếp cận khán giả - độc giả. Cần làm sao để khi khán giả - độc giả đụng tới điện thoại thì tác phẩm của các văn nghệ sĩ sẽ hiện ra: “Chúng ta phải tư duy làm sao để sản phẩm, tấm lòng của mình đến với mọi người gần hơn, dễ hơn và đặc biệt là phù hợp xu thế hiện nay”.

Bùi Chánh Yên