Lạm phát tăng tốc có khiến NHTW Nhật tăng lãi suất?

Áp lực lạm phát ngày càng lớn…

Lạm phát giá tiêu dùng (CPI) cơ bản tại Nhật (đã loại trừ giá thực phẩm tươi sống) tiếp tục tăng tốc lên 2,9% trong tháng 9 từ mức 2,7% trong tháng 8. Chưa dừng lại ở đó, nó còn được dự báo sẽ tiếp tục tăng tốc trong tháng 10.

Cụ thể, kết quả cuộc khảo sát mới đây của Reuters với các nhà kinh tế cho thấy, CPI cơ bản tại Nhật được dự kiến sẽ tăng 3,0% trong tháng 10 so với cùng kỳ năm ngoái, tiếp tục tăng tốc từ mức 2,9% trong tháng; đồng thời ghi nhận lần đầu tiên trong ba tháng, tốc độ tăng CPI cơ bản quay trở lại mức 3%.

Dự báo này của các nhà kinh tế càng được củng cố khi mà dữ liệu được công bố hôm thứ Năm 13/11 cho thấy, chỉ số giá hàng hóa doanh nghiệp, thước đo mức giá mà các công ty tính cho nhau đối với hàng hóa và dịch vụ của họ, đã tăng 2,7% trong tháng 10 so với cùng kỳ năm trước, chậm lại so với mức 2,8% trong tháng 9 nhưng vượt dự báo của thị trường là tăng 2,5%.

Như vậy lạm phát giá tiêu dung cơ bản tai Nhật đã chạy trên mục tiêu 2% của BoJ trong hơn 3 năm qua. Trong khi tốc độ tăng trưởng tiền lương không theo kịp, khiến tiền lương tiền lương thực tế đã điều chỉnh theo lạm phát đã giảm 1,4% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm trước.

Tiền lương thực tế tại Nhật liên tục giảm kể từ tháng 1 đến nay, trong khi đây là yếu tố chính quyết định sức mua của hộ gia đình. Vì thế giới chuyên gia không khỏi lo ngại cho tăng trưởng kinh tế tại Nhật Bản.

Trong khi đó sự lao dốc mạnh của đồng yên Nhật trong thời gian gần đây càng khiến cho áp lực giá cả thêm trầm trọng. Theo đó, đồng nội tệ của Nhật đã giảm hơn 5% so với đồng USD kể từ khi bà Sanae Takaichi giành chiến thắng trong cuộc đua giành quyền lãnh đạo đảng Dân chủ tự do cầm quyền vào ngày 4/10 và trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật.

Thậm chí đồng yên Nhật đã xuyên thủng ngưỡng tâm lý quan trọng là 155 JPY/USD trong ngày thứ Năm (13/11), rơi xuống thấp nhất 9 tháng là 155,50 JPY/USD, sau khi bà Sanae Takaichi một lên nữa yêu cầu BoJ chậm lại việc tăng lãi suất.

Tất cả những điều đó đang hối thúc BoJ phải sớm tăng lãi suất.

Sức ép chính trị đang gia tăng…

Tuy nhiên cam kết tăng lãi suất của BoJ đáng vấp phải một trở ngại lớn đó là sức ép chính trị cũng đang gia tăng khi mà Thủ tướng Sanae Takaichi là một người có xu hướng ủng hộ lập trường tài khóa và tiền tệ mở rộng. Trên thực tế ngay sau khi giành chiến thắng trở thành nhà lãnh đạo đảng cầm quyền, bà đã liên tục kêu gọi BoJ phải hợp tác với chính phủ và không nên sớm tăng lãi suất.

Gần đây nhất, khi phát biểu tại Quốc hội Nhật Bản hôm thứ Tư (12/11), bà Takaichi cho biết Nhật Bản vẫn phải đối mặt với nguy cơ quay trở lại tình trạng giảm phát, điều này sẽ khiến các hộ gia đình hạn chế chi tiêu, gây tổn hại đến lợi nhuận doanh nghiệp và khiến các công ty không muốn tăng lương.

Bà cũng bày tỏ sự không hài lòng về lạm phát gần đây vì nó chủ yếu do chi phí thực phẩm tăng và có khả năng gây tổn hại đến nền kinh tế. “Tôi muốn thấy Nhật Bản trải qua lạm phát vừa phải đi kèm với việc tăng lương. Loại lạm phát mà chúng ta đang thấy hiện nay là không tốt”, bà Takaichi nói.

Cho biết Chính phủ có kế hoạch soạn thảo một gói biện pháp để giảm bớt tác động từ việc chi phí sinh hoạt tăng cao và thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực tăng trưởng, từ đó sẽ thúc đẩy lợi nhuận doanh nghiệp và cải thiện tâm lý người tiêu dùng, bà cho rằng, “đây là vấn đề ảnh hưởng lớn đến chính sách tiền tệ, vì vậy chúng tôi hy vọng sẽ phối hợp chặt chẽ với BoJ”.

“Tôi rất hy vọng BoJ sẽ điều hành chính sách một cách phù hợp để đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững và ổn định, không phải thông qua các yếu tố đẩy chi phí, mà là thông qua tăng lương”, bà nói thêm.

Chỉ một ngày sau đó, Bộ trưởng Tài chính Nhật Satsuki Katayama cũng bày tỏ quan điểm của chính phủ của bà Takaichi rằng, việc BoJ tăng lãi suất là quá sớm khi cho biết lạm phát vẫn chưa thể đạt mục tiêu 2% của BoJ một cách bền vững. “Chính phủ hy vọng BOJ sẽ điều hành chính sách tiền tệ để lạm phát dao động ổn định và bền vững quanh mức 2%. Chúng tôi chưa thấy điều này xảy ra”, Katayama phát biểu trước quốc hội hôm thứ Năm (13/11), đồng thời cho biết thêm rằng Nhật Bản không cần phải lo lắng nhiều về nguy cơ lạm phát quá cao.

Những phát biểu này nêu bật rào cản chính trị mà BOJ sẽ phải đối mặt khi tiến hành tăng lãi suất mà ông Ueda đã ám chỉ có thể diễn ra sớm nhất là vào tháng 12.

Khó tăng lãi suất trong tháng 12

Câu hỏi đặt ra là BoJ sẽ hành động thế nào trước những áp lực này?

Phát biểu trước Quốc hội Nhật Bản hôm thứ Năm vừa qua, Thống đốc BoJ Kazuo Ueda cho biết, tiêu dùng trong nước vẫn vững vàng nhờ thị trường việc làm thắt chặt, thúc đẩy tăng lương, và duy trì chu kỳ tăng lương và lạm phát vừa phải.

Theo ông, mặc dù chi phí nguyên liệu thô tăng cao đã đẩy giá lương thực lên cao, song sự phục hồi kinh tế dần dần lại dẫn đến việc tăng giá các hàng hóa và dịch vụ khác. “Khi chúng ta xem xét lạm phát cơ bản, loại bỏ các yếu tố tạm thời, lạm phát đang dần tăng tốc hướng tới mục tiêu 2% của chúng tôi”, ông nói với hàm ý Nhật Bản đang đạt được tiến triển trong việc đáp ứng các điều kiện để tăng lãi suất.

“BoJ đang đặt mục tiêu đạt được lạm phát vừa phải cùng với việc tăng lương, với những cải thiện trong nền kinh tế làm tăng tiêu dùng và chi tiêu vốn”, ông nói thêm.

Năm ngoái, BoJ đã kết thúc gói kích thích kinh tế khổng lồ kéo dài một thập kỷ được triển khai dưới thời cựu thống đốc Haruhiko Kuroda. Sau đó, BoJ đã tăng lãi suất ngắn hạn hai lần lên 0,5% vào tháng 1. Tuy nhiên kể từ đó đến nay, cơ quan này vẫn trì hoãn tăng them lãi suất do lo ngại chính sách thếu quan của Mỹ có thể ảnh hưởng tiêu cực tới nền kinh tế cũng như mục tiêu đạt d,dược lạm phát 2% một cachs bền vững.

Thế nhưng với việc Nhật Bản đã đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ, trong khi lạm phát tại Nhật đang có xu hướng nóng hơn (mà nguyên nhân một phần cũng do sự chậm trễ tăng lãi suất khiến đồng yên mất giá), ngày càng có nhiều tiếng nói trong BoJ đang ủng hộ tăng lãi suất.

Bản tóm tắt ý kiến cuộc họp chính sách tháng 10 của BoJ cũng cho thấy, có tới 8 trong số 13 ý kiến về chính sách tiền tệ từ 9 thành viên Hội đồng Chính sách của BoJ kêu gọi cần sớm tăng lãi suất hoặc đặt ra các điều kiện cụ thể để tăng lãi suất trong thời gian tới.

“Ngân hàng (BoJ) nên điều chỉnh mức độ nới lỏng tiền tệ và đặt lãi suất chính sách gần hơn một chút với lãi suất trung lập để ngăn ngừa những cú sốc trong tương lai phát sinh từ việc tăng lãi suất chính sách nhanh chóng”, một ý kiến được trích dẫn trong bản tóm tắt cho biết.

Một ý kiến khác cũng cho rằng, việc tăng lãi suất chính sách tại thời điểm này có thể được coi là một phần của quá trình bình thường hóa lãi suất chính sách, thông qua đó BoJ sẽ hạn chế những biến động kinh tế trong tương lai và dần dần đưa lãi suất chính sách trở lại trạng thái cân bằng.

Trong phát biểu tại buổi họp báo sau cuộc họp tháng 10, Thống đốc Kazuo Ueda cũng đưa ra tín hiệu mạnh mẽ nhất cho đến nay rằng việc tăng lãi suất có thể diễn ra sớm nhất là vào tháng 12.

Thế nhưng theo các nhà phân tích, cam kết này đang vấp phải trở ngại lớn do áp lực chính trị từ chsnh quyền của bà Takaichi. Hệ quả là, hiện thị trường không đặt nhiều kỳ vọng vào việc cơ quan này sẽ tăng lãi suất trong tháng 12, và hành động này, nếu có, nhiều khả năng sẽ bị đẩy sáng tháng 1 năm 2026.

Ayako Fujita - Chuyên gia kinh tế trưởng tại Nhật Bản của JP Morgan cho biết: "Giọng điệu của bản tóm tắt tháng 10 cho thấy hầu hết các thành viên trong hội đồng chính sách sẽ bỏ phiếu ủng hộ việc tăng lãi suất nếu được Thống đốc đề xuất". "Tuy nhiên, vẫn chưa chắc chắn liệu BOJ có thể thực hiện những điều chỉnh cần thiết để tránh xung đột với chính quyền mới hay không", bà nói thêm.

“Có khả năng cao hơn dự đoán ban đầu rằng chính quyền Takaichi sẽ ủng hộ các chính sách tái lạm phát”, Ryutaro Kono - Chuyên gia kinh tế trưởng về Nhật Bản tại BNP Paribas cho biết. “Với lập trường chính sách của chính quyền được thể hiện qua các đợt bổ nhiệm nhân sự gần đây, thật khó để dự đoán BoJ sẽ đẩy nhanh tốc độ tăng lãi suất”, ông nói thêm, đồng thời hạ dự báo là BoJ sẽ chỉ tăng lãi suất hai lần vào năm tới thay vì ba lần.

Hà Vy