Làm thêm đến nửa đêm vẫn chưa chắc đã có lương, công ty Trung Quốc tung 'bảng vàng' tôn vinh nhân viên 'tận tụy' khiến dân mạng phẫn nộ

"Bảng vàng" gây sốc trên mạng xã hội

Ngày 6/8, một công ty tại Thượng Hải đã ban hành một thông báo nội bộ, ca ngợi nhóm nhân viên làm việc nhiều giờ sau ca chính. Theo nội dung văn bản, công ty cho biết đã thống kê giờ tan ca thông qua hệ thống chấm công tại cổng ra vào. Kết quả, 15 nhân viên có số giờ làm thêm cao nhất trong tháng 7 được đưa vào “danh sách vinh danh”.

Điều khiến dư luận rúng động là con số cụ thể: nhân viên đứng đầu đã làm thêm tới 159,96 giờ trong một tháng, tương đương trung bình hơn 5 tiếng mỗi ngày, thường rời công ty lúc 11h đêm. Người đứng cuối danh sách cũng ghi nhận 68,41 giờ làm thêm, với giờ rời văn phòng trung bình là 19h56.

Thông báo kết luận: “Chúng tôi cảm ơn tất cả nhân viên trong danh sách đã yêu nghề, cống hiến vô tư cho tập thể. Mong toàn thể nhân viên học tập tinh thần đó”.

Nhân viên đứng đầu đã làm thêm tới 159,96 giờ trong một tháng, tương đương trung bình hơn 5 tiếng mỗi ngày, thường rời công ty lúc 11h đêm. (Ảnh minh họa: Shutterstock)

Ngay sau khi rò rỉ lên mạng, văn bản nhanh chóng lan truyền trên Weibo và WeChat, thu hút hàng triệu lượt bình luận, đa số chỉ trích gay gắt.

Trước làn sóng phản đối, một quản lý giấu tên của công ty lên tiếng: “Chúng tôi không bắt buộc nhân viên làm thêm. Đôi khi họ ở lại vì công việc bộ phận vận hành bận rộn hơn. Nếu công ty yêu cầu, sẽ có lương tăng ca; còn nếu họ tự nguyện thì không tính”.

Lời giải thích này càng khiến dư luận phẫn nộ. Nhiều ý kiến cho rằng đây là “cái bẫy tự nguyện”: khi thị trường lao động cạnh tranh khốc liệt, việc từ chối làm thêm có thể khiến nhân viên bị thay thế.

Theo Luật sư Guo Zheng (Hãng luật Thiên Trì Quân Thái, Bắc Kinh), Luật Lao động Trung Quốc đã quy định rõ:

Thời gian làm thêm không quá 1 giờ/ngày.

Trong trường hợp đặc biệt, tối đa 3 giờ/ngày, nhưng tổng cộng không vượt 36 giờ/tháng.

Trong khi đó, con số 160 giờ mà nhân viên của công ty này đạt tới gấp gần 5 lần mức trần hợp pháp. Luật sư nhận định: “Nếu thông tin đúng, công ty đã vi phạm nghiêm trọng Luật Lao động. Việc cổ vũ làm thêm như vậy có thể tạo tiền lệ xấu, biến việc trái luật thành chuẩn mực”.

Sự thật phía sau “văn hóa làm thêm giờ”

Tranh cãi lần này gợi nhắc đến khái niệm “996” (làm từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày/tuần) vốn phổ biến ở các công ty công nghệ và thương mại điện tử Trung Quốc. Nhiều tập đoàn lớn từng ca ngợi “996” như biểu tượng của tinh thần khởi nghiệp, nhưng sau đó bị xã hội phản đối mạnh mẽ vì bào mòn sức khỏe người lao động.

Một người dùng Weibo bình luận: “Tôi không thể tưởng tượng họ sống sót thế nào sau khi làm thêm hơn 5 tiếng mỗi ngày. Đây không còn là làm thêm, mà là bóc lột”. Người khác viết: “Nếu không chấp nhận ở lại, sẽ có hàng chục người sẵn sàng thay thế bạn. Đó là thực tế thị trường lao động khắc nghiệt”.

Các chuyên gia lao động chỉ ra rằng tình trạng này phản ánh sự mất cân bằng quyền lực trong quan hệ lao động. Khi công việc khan hiếm, nhiều người buộc phải chọn cách “tự nguyện” hy sinh thời gian cá nhân để giữ ghế.

Nhiều tập đoàn lớn từng ca ngợi “996” như biểu tượng của tinh thần khởi nghiệp, nhưng sau đó bị xã hội phản đối mạnh mẽ vì bào mòn sức khỏe người lao động. (Ảnh minh họa: Getty Images)

Đáng chú ý, công ty được nhắc đến ở trên có khoảng 100 nhân viên, đa phần sinh sau năm 1990. Đây là thế hệ trẻ, mới bước vào thị trường lao động, thường ít kinh nghiệm thương lượng và chịu áp lực cạnh tranh cao.

Theo các nhà phân tích, việc công ty ca ngợi họ như “tấm gương” có thể vô tình (hoặc cố ý) đặt ra một chuẩn mực méo mó: chỉ những ai sẵn sàng hi sinh toàn bộ thời gian cá nhân mới được công nhận. Điều này gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất, tinh thần và đời sống gia đình của người lao động.

Sự việc không chỉ dừng lại ở một văn bản khen thưởng, mà đã trở thành lời cảnh tỉnh về xu hướng bình thường hóa làm thêm tại nhiều doanh nghiệp. Trong khi luật pháp quy định rõ giới hạn, một số công ty lại lách luật bằng chiêu trò “tự nguyện”, khiến nhân viên bị đẩy vào thế khó.

Một bình luận nổi bật trên diễn đàn Zhihu viết: “Nếu nhân viên thật sự yêu nghề, hãy cho họ sự tôn trọng bằng cách trả lương đúng luật, chứ không phải lời khen suông”.

Nhiều ý kiến khác kêu gọi cơ quan quản lý lao động địa phương cần vào cuộc kiểm tra, xử lý nghiêm để ngăn ngừa việc vi phạm lan rộng.

Ngọc Bảo (Theo SCMP)