Sầu riêng đang là 'cuộc chơi' của Việt Nam và Thái Lan

Ngày 21/8, Hội Nông dân TP. Cần Thơ, Trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ) tổ chức hội thảo “Giải pháp phát triển ngành hàng sầu riêng đạt chất lượng xuất khẩu”.

Cơ hội đi kèm thách thức

Ông Nguyễn Văn Sử - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ TP Cần Thơ, Chủ tịch Hội Nông dân thành phố - cho biết, sầu riêng đã khẳng định vị thế là một trong những loại cây ăn trái chủ lực của vùng ĐBSCL, mang lại thu nhập cao cho hàng ngàn hộ nông dân. Đặc biệt, từ khi thị trường Trung Quốc mở cửa cho nhập khẩu chính ngạch sầu riêng Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu (XK) tăng trưởng nhanh chóng, đưa sầu riêng trở thành điểm sáng của ngành nông nghiệp.

Tuy nhiên, theo ông Sử, đi cùng cơ hội luôn là những thách thức. Người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng, về kiểm dịch thực vật và an toàn vệ sinh thực phẩm, đặc biệt là tồn dư Cadimi... “Cơ hội chỉ thật sự mở ra khi chúng ta tuân thủ đầy đủ, nghiêm ngặt các quy định từ thị trường đối tác. Phải làm thật tốt việc tổ chức lại sản xuất, chuẩn hóa quy trình, xây dựng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc, đảm bảo quản lý chất lượng sản phẩm từ gốc, tạo dựng và giữ gìn hình ảnh một nền nông nghiệp minh bạch, trách nhiệm đối với người tiêu dùng” – ông Sử nói.

Quang cảnh hội thảo.

Ông Võ Thành Tâm Phúc – Trưởng Phòng Phát triển thị trường, Trung tâm Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường vùng 6 (Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ NN&MT) thông tin, theo Nghị định thư về XK sầu riêng sang Trung Quốc, quả sầu riêng tươi của Việt Nam XK sang Trung Quốc phải tuân thủ các luật, quy định và tiêu chuẩn liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm của Trung Quốc cũng như các yêu cầu nêu trong Nghị định thư, không nhiễm các đối tượng kiểm dịch thực vật mà phía Trung Quốc quan tâm.

Tất cả các vùng trồng, cơ sở đóng gói sầu riêng XK sang Trung Quốc phải được đăng ký với Bộ NN&MT, được cả Bộ NN&MT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) phê duyệt. Tất cả vùng trồng đã đăng ký XK sang Trung Quốc phải xây dựng hệ thống quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc, áp dụng “Thực hành nông nghiệp tốt” (GAP). Phải áp dụng chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM)…

Khi sầu riêng tới cửa khẩu, Hải quan Trung Quốc kiểm tra. Những lô hàng sầu riêng từ các vùng trồng hoặc cơ sở đóng gói không đăng ký sẽ không được nhập khẩu vào Trung Quốc. Trường hợp phát hiện đối tượng kiểm dịch thực vật hoặc phát hiện lẫn đất, lá thì lô hàng sẽ bị từ chối nhập khẩu, tiêu hủy hoặc áp dụng biện pháp xử lý kiểm dịch thực vật.

Theo ông Phúc, cần nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của cơ sở sản xuất ban đầu trong chuỗi cung ứng sầu riêng. Phải xây dựng hệ thống quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc, áp dụng GAP, ghi nhật ký trồng trọt, áp dụng IPM… Liên kết thành các tổ hợp tác hoặc hợp tác xã có diện tích trên 10ha để đăng ký mã số vùng trồng. Kiểm soát hàm lượng Cadimi trong đất, phân bón và sản phẩm sầu riêng…

Kỹ thuật 'né vụ'

GS.TS Trần Văn Hâu (nguyên giảng viên cao cấp, Đại học Cần Thơ) cho rằng, nếu để cây sầu riêng ra hoa tự nhiên, thời vụ ra hoa, mức độ ra hoa và năng suất sẽ phụ thuộc rất lớn vào yếu tố thời tiết, dẫn đến tình trạng ‘trúng mùa, rớt giá’. Xử lý sầu riêng ra hoa rải vụ vào những thời điểm thích hợp là kỹ thuật có ý nghĩa quan trọng, giúp nhà vườn có thể ‘né’ những thời vụ thu hoạch rộ ở các vùng khác nhau trong nước và ở những nước trong khu vực, để bán được giá cao.

GS.TS Trần Văn Hâu chia sẻ kỹ thuật chăm sóc sầu riêng. Ảnh: CK

Kỹ thuật điều khiển sầu riêng ra hoa vụ nghịch vụ, rải vụ là thế mạnh giúp sầu riêng Việt Nam có thể cạnh tranh với các nước trong khu vực, đặc biệt là những nước có điều kiện đất đai, khí hậu, trồng cùng giống và kỹ thuật thu hoạch giống Việt Nam như Thái Lan và Campuchia. Ngoài ra, điều khiển sầu riêng ra hoa tập trung còn giúp thuận tiện chăm sóc, quản lý sâu bệnh, hạn chế được hiện tượng rụng trái non và sượng cơm trái.

Theo ông Hâu, trong điều kiện tự nhiên, ở ĐBSCL sầu riêng ra hoa từ tháng 12-1, thu hoạch vào tháng 4-5; miền Đông Nam Bộ thì ra hoa tháng 1-2, thu hoạch tháng 5-6; còn ở Tây Nguyên ra hoa tháng 3-5 tùy theo độ cao địa hình, thu hoạch tháng 8-10.

“Từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau là vụ nghịch ở trong nước cũng như ở các nước Đông nam Á như Thái Lan, Camphuchia nên sầu riêng thường bán được giá cao, do hạn chế được sự cạnh tranh giữa các vùng trong nước và các nước trong khu vực, đặc biệt là Thái Lan” – ông Hâu phân tích.

Dẫn số liệu XK sầu riêng sang Trung Quốc năm 2024, ông Hâu cho biết, Thái Lan XK 833.000 tấn, chiếm hơn 52% thị phần, giá trị đạt hơn 3,9 tỷ USD. Còn Việt Nam XK hơn 736.700 tấn, chiếm hơn 46% thị phần, kim ngạch đạt hơn 2,8 tỷ USD.

Nửa đầu năm 2025, Thái Lan XK sang Trung Quốc gần 550.000 tấn, chiếm hơn 77% thị phần, giá trị hơn 2,5 tỷ USD. Còn Việt Nam XK hơn 257.200 tấn, chiếm hơn 22% thị phần, kim ngạch đạt 611 triệu USD. Philippines và Malaysia cũng XK sầu riêng sang Trung Quốc nhưng tỷ lệ chưa tới 1% thị phần.

Theo ông Hâu, sầu riêng thời gian qua và hiện nay đang là “cuộc chơi” của Việt Nam và Thái Lan, tuy nhiên trong dài hạn, có thể nổi lên những ‘đối thủ’ khác như Campuchia khi diện tích sầu riêng có chiều hướng gia tăng…

Bà Hồ Thị Cẩm Đào – Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Cần Thơ yêu cầu Hội Nông dân thành phố tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong tuyên truyền, vận động nông dân thay đổi tập quán canh tác cũ, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật; sản xuất sầu riêng an toàn, hữu cơ.

Các sở ngành liên quan phối hợp xây dựng bản đồ thổ nhưỡng, giải pháp quản lý đất đai, nguồn nước, sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật an toàn. Tăng cường kiểm tra, giám sát vùng trồng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc minh bạch, đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường. Xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý cho sầu riêng Cần Thơ, coi đây là nền tảng để nâng cao giá trị sản phẩm…

Cảnh Kỳ