Làn sóng IPO mới tại Việt Nam và những yêu cầu đặt ra cho doanh nghiệp

Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện chứng kiến một làn sóng IPO sau nhiều năm trầm lắng. Ảnh minh họa.

Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy vừa có trao đổi với ông Lê Vũ Trường, Phó Tổng Giám đốc, Lãnh đạo Dịch vụ Đảm bảo, Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam (EY Việt Nam), về triển vọng IPO và các lưu ý quan trọng cho doanh nghiệp trước khi niêm yết.

Ông Lê Vũ Trường, Phó Tổng Giám đốc, Lãnh đạo Dịch vụ Đảm bảo, Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam (EY Việt Nam).

Thưa ông, thị trường IPO đang có dấu hiệu sôi động hơn sau thời gian dài trầm lắng. Những yếu tố nào đang thúc đẩy làn sóng này tại Việt Nam?

Sau thời gian dài trầm lắng, thị trường vốn Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng trưởng đầy hứng khởi, phản ánh niềm tin thị trường vào các chính sách vĩ mô của Chính phủ, cải cách pháp lý và thủ tục hành chính, kỳ vọng tăng trưởng dòng vốn ngoại từ việc nâng hạng thị trường và sự sẵn sàng của các doanh nghiệp trong nước ở nhiều ngành nghề khác nhau.

Chỉ số VN-Index đang trong xu hướng tăng trưởng, tạo thời điểm thuận lợi cho các doanh nghiệp có kế hoạch IPO khi việc bán cổ phiếu trở nên dễ dàng hơn và thanh khoản sau niêm yết cũng tốt hơn.

Bên cạnh đó, vào ngày 8/10/2025, FTSE Russell công bố nâng hạng Việt Nam từ thị trường “cận biên” (Frontier market) lên “mới nổi thứ cấp” (Emerging secondary market), dự kiến có hiệu lực từ tháng 9/2026. Việc nâng hạng được kỳ vọng thu hút mạnh dòng vốn thụ động và chủ động từ nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời thúc đẩy minh bạch, quản trị và chất lượng cổ phiếu trên thị trường.

Ngoài ra, nền kinh tế Việt Nam đã phát triển qua nhiều giai đoạn và tới thời điểm này, đã có nhiều doanh nghiệp ở quy mô lớn, có thể so sánh với tầm vóc các doanh nghiệp trong khu vực. Vì thế, sự sẵn sàng từ phía doanh nghiệp cho hoạt động niêm yết cũng đã tốt hơn giai đoạn trước.

Qua quá trình làm việc với các doanh nghiệp, ngày càng nhiều doanh nghiệp tư nhân đáp ứng tiêu chuẩn công ty đại chúng về chất lượng kiểm toán, kiểm soát nội bộ/kiểm soát chung về công nghệ thông tin (IC/ITGC), và hội đồng quản trị độc lập, giúp hồ sơ IPO tốt hơn, minh bạch hơn.

Đặc biệt, trong thời gian gần đây, nhiều chính sách thúc đẩy kinh tế và thị trường tài chính được ban hành. Có thể kể đến như Nghị quyết 68-NQ/TW nhằm thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển; cơ chế giao dịch không ứng trước tiền; các hướng dẫn IPO và niêm yết cho khối doanh nghiệp FDI cũng đang được nghiên cứu, soạn thảo.

Đáng chú ý, khi Nghị định 245/2025/NĐ-CP (Nghị định 245) hướng dẫn Luật Chứng khoán vừa ban hành trong tháng 9/2025 đã tháo gỡ nhiều điểm nghẽn trong hoạt động của thị trường chứng khoán, rút ngắn thời gian từ IPO đến niêm yết từ 90 ngày xuống còn 30 ngày, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn nhanh hơn và giảm chi phí.

Mặc dù vậy, thị trường vẫn cần thận trọng trước bối cảnh vì lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ vẫn đang duy trì ở mức cao cũng như các rủi ro từ cuộc chiến thương mại vẫn đang hiện hữu. Việt Nam hội nhập sâu rộng vào thương mại thế giới nên những biến động này có thể ảnh hưởng đến kinh tế nước ta và dòng vốn ngoại chảy vào trong nước.

Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về bức tranh cung – cầu đối với hoạt động IPO hiện nay?

Về nguồn cung, đã có một số IPO lớn trong năm 2025. Chúng tôi thấy một sự gia tăng đáng kể số lượng công ty công bố thông tin cũng như các công ty đang “âm thầm” chuẩn bị cho kế hoạch IPO trong năm 2026 và 2027.

Hoạt động IPO của các doanh nghiệp được thúc đẩy bởi triển vọng nâng hạng thị trường và cải cách về pháp lý, thủ tục hành chính. Bản thân các cổ đông, ban quản lý doanh nghiệp cũng muốn tăng cường năng lực quản trị, điều hành và sự minh bạch trong hoạt động của doanh nghiệp.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đang xem xét xem xét ban hành các quy định cho phép các doanh nghiệp FDI được tham gia IPO và Nghị định 245 cũng yêu cầu doanh nghiệp không được tự hạn chế trần tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.

Về phía cầu, triển vọng nâng hạng thị trường được kỳ vọng thu hút thêm vốn quốc tế, cả bị động và chủ động. Trong kịch bản lạc quan nhất, HSBC dự báo việc nâng hạng sẽ mang lại tối đa 10,4 tỷ USD vốn ngoại vào cổ phiếu Việt Nam và dòng vốn thực tế sẽ được phân bổ dần.

Tại thị trường trong nước, dòng vốn từ nhà đầu tư trong nước vẫn còn lớn, còn nhiều tiềm năng khi số lượng tài khoản chứng khoán vẫn chiếm tỷ trọng thấp trong cơ cấu dân số và thực tế là các năm vừa qua thị trường vẫn tăng trưởng mặc dù chịu áp lực bán ròng từ nhà đầu tư nước ngoài.

Nhìn vào xu hướng doanh nghiệp chuẩn bị niêm yết, ông nhận thấy nhóm ngành nào đang dẫn dắt làn sóng IPO mới?

Tài chính và bất động sản tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn về vốn hóa trên thị trường. Tuy nhiên, thời gian tới, , nhiều doanh nghiệp đang lên kế hoạch IPO và niêm yết trong các nghành Bán lẻ, Hàng tiêu dùng, Công nghệ thông tin và Truyền thông. Theo Dragon Capital, thị trường IPO 3 năm tới sẽ đạt 47 tỉ USD.

Phân bổ ngành IPO toàn cầu (%). Nguồn: Báo cáo EY Global IPO Trends Q3 2025

Theo báo cáo EY Global IPO Trends Q3 2025, thị trường vốn toàn cầu đang tìm kiếm các công ty có nền tảng tài chính cơ bản vững chãi, mô hình kinh doanh tự cường và sức bật tốt, cùng một câu chuyện kinh doanh đáng tin cậy.

Chúng tôi tin rằng thị trường trong nước cũng đang đòi hỏi như vậy. Bên cạnh đó, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn tăng trưởng do đó mức định giá chung của toàn thị trường vẫn có mức độ cạnh tranh hơn so với các thị trường khác.

Từ kinh nghiệm kiểm toán của ông, xin ông cho biết thêm những thách thức lớn nào mà các doanh nghiệp thường gặp khi IPO?

Đây cũng là chủ đề đã được trao đổi nhiều nhất trong hội thảo IPO tại Việt Nam: Từ hành trình chiến lược đến niêm yết hiệu quả do EY Việt Nam tổ chức gần đây với sự góp mặt của cơ quan quản lý và nhiều chuyên gia hàng đầu của EY Việt Nam và các công ty chứng khoán đầu ngành.

Có nhiều thách thức đến từ thị trường như làm sao để gọi vốn hiệu quả, làm sao để thu hút nhà đầu tư, các quỹ đầu tư chuyên nghiệp, các tổ chức quốc tế. Chiến lược IPO, mục tiêu, thời điểm, cấu trúc mô hình sở hữu là gì, các vấn đề về thuế, đến rà soát kế hoạch kinh doanh, chuẩn bị hồ sơ, xây dựng lộ trình, và xác định giá trị doanh nghiệp được thực hiện như thế nào. Làm sao để đảm bảo hoạt động hiệu quả và tuân thủ sau niêm yết?

Tuy nhiên dưới góc nhìn và kinh nghiệm của đơn vị kiểm toán hàng đầu thế giới, tôi nhận thấy có hai nhóm vấn đề thách thức cơ bản sau:

Thứ nhất là vấn đề về tuân thủ: Các điều kiện niêm yết nhìn chung là rất rõ ràng và không quá phức tạp theo quy định. Tuy nhiên mấu chốt là các số liệu công bố phải đảm bảo “khách quan”, “trung thực”, “hợp lý” và “minh bạch”.

Nhiều doanh nghiệp suy nghĩ rất đơn giản “xưa nay chúng tôi vẫn làm như vậy mà? vẫn đúng mà? có sao đâu?”. Họ vội vàng IPO, niêm yết ngay theo cơ hội thị trường nhưng thực tế nội tại doanh nghiệp và báo cáo tài chính của họ chưa sẵn sàng. Hồ sơ niêm yết luôn được đơn vị kiểm toán, cơ quan quản lý, các tổ chức tư vấn, nhà đầu tư “quan tâm” đặc biệt.

Ví dụ như chất lượng của tài sản, khoản phải thu, các hợp đồng hợp tác kinh doanh, khoản đầu tư, góp vốn, tạm ứng, các giao dịch với các bên liên quan, các nghiệp vụ ghi nhận lãi đột xuất, bất thường, v.v. Ngoài ra các vấn đề về xác minh vốn thực góp và việc sử dụng vốn thực tế cũng là một trở ngại lớn với nhiều doanh nghiệp vì nhiều lý do lịch sử để lại.

Biên lợi nhuận ròng trung bình của các công ty IPO theo khu vực (%). Nguồn: Báo cáo EY Global IPO Trends Q3 2025

Thứ hai là năng lực thực tế của tổ chức: Đôi khi ý chí của cổ đông, lãnh đạo công ty là mong muốn niêm yết ngay nhưng sự “lệch nhịp” giữa kỳ vọng của lãnh đạo và năng lực thực tế của tổ chức tạo ra áp lực cho các nhà quản lý trung gian, ảnh hưởng tới khả năng niêm yết và đôi khi ảnh hưởng tới cả hoạt động bình thường của doanh nghiệp.

Khi niêm yết, thông tin phải được công bố minh bạch và đúng hạn theo quy định. Hệ thống kế toán, quản lý, công bố thông tin cần phải được chuẩn bị và vận hành hiệu quả để đảm bảo yêu cầu này đặc biệt với các tổ chức có nhiều công ty con, liên kết, hoạt động trên nhiều lĩnh vực, nhiều quốc gia.

Đây không chỉ là công việc của phòng kế toán, tài chính mà phải có sự phối hợp nhịp nhàng trong quy trình làm việc và báo cáo của các phòng ban, đơn vị liên quan và sự đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin đủ mạnh.

Với những thách thức đó, ông khuyến nghị doanh nghiệp nên chuẩn bị gì để có một đợt IPO hiệu quả và bền vững?

Theo tôi, IPO không phải là điểm đến. Đó là một quá trình – từ khâu chuẩn bị kỹ lưỡng đến khi niêm yết và vận hành hiệu quả, bền vững trong dài hạn.

Việc chuẩn bị nên được bắt đầu sớm nhất có thể, cụ thể là ngay khi có định hướng sẽ niêm yết trong tương lai (nên là 12-24 tháng trước niêm yết). Doanh nghiệp có thể bắt đầu bằng việc làm việc với các nhà tư vấn có uy tín, kinh nghiệm để vạch ra lộ trình và các giải pháp hiệu quả. Bảng đánh giá ban đầu (“IPO Readiness Checklist” hay “IPO Gap Analysis”) sẽ giúp doanh nghiệp đánh giá thực trạng và các công việc cần thiết.

Sẽ có những việc “bắt buộc” phải có để thỏa mãn điều kiện chào bán và niêm yết, nhưng cũng sẽ có những công việc “nên có” để tăng giá trị của đợt chào bán, sự tin tưởng của thị trường, của cơ quan quản lý, thu hút nhà đầu tư quốc tế và đảm bảo hoạt động bền vững của doanh nghiệp sau niêm yết. Ví dụ như chuẩn bị báo cáo theo chuẩn mực quốc tế IFRS, rà soát cấu trúc, mô hình quản trị, nâng cấp hệ thống thông tin, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Huỳnh Dũng