Lan tỏa bản sắc dân tộc qua đề tài nghiên cứu khoa học của học sinh

Em Thị San và Lỳ Y Vân, học sinh Trường PTDTNT THCS - THPT Tuy Đức gặp nghệ nhân tìm hiểu về chiêng trong quá trình làm đề tài nghiên cứu khoa học

Tìm về văn hóa qua nghiên cứu khoa học

Tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS - THPT Đắk Glong, đề tài “Bảo tồn, giữ gìn văn hóa của dân tộc Mạ” do 2 học sinh lớp 12 là H’Phối (người Mạ) và Hẳng Thị Say (người H’mông) thực hiện, thu hút sự quan tâm của cả thầy cô và bạn học. Dưới sự hướng dẫn của cô Nguyễn Thị Uyên, 2 em không chỉ tìm hiểu tư liệu trên sách vở mà còn đến trực tiếp các bon làng, gặp gỡ nghệ nhân, lắng nghe các câu chuyện dân ca, truyền thuyết, sử thi để mở rộng vốn hiểu biết về văn hóa Mạ.

Từ nguồn tư liệu thu thập được, nhóm xây dựng một thư viện nói trên trang web của trường, thu âm và đăng tải những bài hát, câu chuyện, lời chào hỏi bằng tiếng Mạ lên mạng xã hội nhằm lan tỏa rộng rãi. 2 em còn thiết kế nhiều thử thách trực tuyến như: “Duyên dáng trong trang phục Mạ”, “Giao tiếp chào hỏi bằng tiếng Mạ” để học sinh tham gia. Nhiều video giới thiệu bản thân bằng tiếng Mạ, hướng dẫn đếm số, xưng hô, gọi tên trái cây, vật dụng… được đăng tải, tạo sự lan tỏa tích cực trong toàn trường.

Em Hẳng Thị Say cho biết, quá trình thực hiện đề tài giúp em hiểu rõ hơn phong tục, nghi lễ, những câu chuyện lịch sử và danh lam thắng cảnh của dân tộc Mạ. Em Say cũng chủ động tham gia các đề tài, hoạt động liên quan đến những dân tộc khác để mở rộng nhận thức về sự đa dạng văn hóa tại địa phương.

Còn em H’Phối cho biết, điều khiến em xúc động nhất là sự hưởng ứng của bạn bè. Cuộc thi “Duyên dáng trong trang phục Mạ” thu hút đông đảo học sinh tham gia. Hàng ngày, em chủ động giao tiếp tiếng Mạ với bạn bè, mặc trang phục truyền thống trong các dịp lễ, ngày kỷ niệm và buổi chào cờ. “Em tự hào về văn hóa của mình và muốn lan tỏa điều đó đến mọi người thông qua đề tài nghiên cứu khoa học, kỹ thuật năm nay”, em H’Phối chia sẻ.

Trải nghiệm đến lan tỏa

Tinh thần đưa văn hóa dân tộc vào nghiên cứu khoa học đang lan tỏa mạnh mẽ ở Trường PTDTNT THCS - THPT Tuy Đức. Ngôi trường có 237 học sinh, hơn 98% là học sinh DTTS, trong đó gần 60% là học sinh tại chỗ.

Bí thư Đoàn trường Vũ Tiến Dũng cho biết, trong bối cảnh văn hóa hiện đại du nhập ngày càng mạnh, phần lớn học sinh dành nhiều thời gian cho mạng xã hội. Vì vậy, lựa chọn các đề tài khoa học gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc trở thành hướng mở để thu hút các em. Những buổi xuống bon làng gặp nghệ nhân, tìm hiểu phong tục; những giờ lắng nghe tiếng cồng, tiếng đá ngân trên bãi đất đỏ… đều trở thành chất liệu nghiên cứu sống động. Nhiều nhóm đi sâu vào tìm hiểu đàn đá, chiêng; xây dựng video “Về nguồn online”; mời nghệ nhân đến trường biểu diễn, giao lưu, truyền dạy cả thực hành lẫn lý thuyết. Đây là cơ hội để học sinh tiếp xúc trực tiếp với tinh hoa văn hóa, điều không phải em nào cũng có điều kiện trải nghiệm tại gia đình.

Em Thị San (người M’nông, lớp 11) chia sẻ: “Làm đề tài giúp em thêm gắn bó với văn hóa dân tộc mình. Em rất thích đàn đá và chiêng. Nhờ nghệ nhân hướng dẫn, em đã đánh được nhiều bài cơ bản. Càng học, em càng thấy nghi lễ, phong tục của dân tộc mình rất hay và đáng tự hào”.

Từ những đề tài đó, câu lạc bộ “Âm thanh đại ngàn” được thành lập với mong muốn truyền dạy và lưu giữ nhạc cụ, bài chiêng, làn điệu truyền thống. Câu lạc bộ còn hình thành đội nòng cốt “lớp lớn bày lớp nhỏ” để duy trì lâu dài. Nhà trường lồng ghép mô hình vào môn Âm nhạc, Kinh tế pháp luật và các hoạt động ngoại khóa, giúp học sinh tiếp nhận văn hóa một cách tự nhiên, gần gũi và hấp dẫn hơn.

Những đề tài khoa học tưởng chừng nhỏ bé nhưng với sự sáng tạo và nhiệt huyết của học sinh, đang trở thành nhịp cầu đưa văn hóa truyền thống hiện diện sinh động trong trường học, lan tỏa ra cộng đồng và bồi đắp niềm tự hào về bản sắc của chính các em.

Nguyễn Hiền .