Làng gốm Bát Tràng: Hành trình ngàn năm của lửa và đất

Chợ gốm Bát Tràng ngày nay

Hơn ngàn năm qua, Bát Tràng đã chứng kiến biết bao thăng trầm, nhưng ngọn lửa trong lò gốm vẫn âm ỉ cháy, hòa quyện cùng đất phù sa để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo. Từ thuở sơ khai chỉ là những món đồ gia dụng mộc mạc, gốm Bát Tràng đã vươn mình trở thành thương hiệu danh tiếng, mang tinh hoa văn hóa Việt đi khắp thế giới.

Không gian kiến trúc của làng gốm Bát Tràng đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ, không chỉ giữ gìn những giá trị truyền thống mà còn thích nghi linh hoạt với xu hướng phát triển hiện đại. Từ một làng nghề lâu đời với hơn 500 năm lịch sử, Bát Tràng hiện nay đang trở thành một điểm đến du lịch văn hóa nổi bật của Hà Nội, thu hút hơn 1 triệu lượt khách mỗi năm.

Chính sự kết hợp giữa di sản kiến trúc truyền thống và nhu cầu du lịch đương đại đã giúp Bát Tràng dần định hình như một “bảo tàng sống” của nghề gốm, nơi văn hóa, lịch sử và kinh tế cộng đồng cùng phát triển hài hòa.

Các công đoạn nặng nhọc trong sản xuất gốm nay được máy móc hiện đại hỗ trợ, giúp giảm bớt sức lao động và nâng cao năng suất tại Bát Tràng. Thời gian hoàn thiện một sản phẩm gốm có thể rút ngắn từ 30–40% so với trước đây. Đồng thời, năng suất tại một số xưởng cũng đã tăng gấp 2–3 lần, trong khi số lượng lao động thủ công giảm xuống, tập trung hơn vào khâu hoàn thiện và trang trí, công đoạn cần sự tỉ mỉ và sáng tạo của người nghệ nhân

Những công đoạn yêu cầu sự tỉ mỉ của người nghệ nhân vẫn được gìn giữ

Nhiều người trẻ yêu nghề quyết tâm gắn bó với làng nghề, tiếp nối truyền thống ông cha. Tại Bát Tràng, theo thống kê từ các tổ sản xuất, gần 30% lao động hiện nay là người dưới 35 tuổi, trong đó nhiều người là thế hệ thứ ba, thứ tư trong gia đình làm nghề gốm. Họ mang theo tư duy mới, kết hợp kỹ thuật truyền thống với thiết kế hiện đại, thương mại điện tử và công nghệ số để làm sống lại những giá trị tưởng chừng đã cũ.

Nhiều công nghệ mới được áp dụng, giúp tạo ra những tác phẩm gốm sứ kỳ công với độ chính xác và tính thẩm mỹ cao hơn. Không ít người trẻ đã mở xưởng riêng, xây dựng thương hiệu cá nhân, có sản phẩm xuất khẩu đi Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, châu Âu... cho doanh thu hàng trăm triệu đồng đến vài tỷ đồng mỗi năm. Chính tinh thần yêu nghề và khát khao làm mới di sản của lớp trẻ đang thổi luồng sinh khí mới vào các làng nghề truyền thống.

Để tạo nên những tác phẩm gốm sứ hoàn hảo, lò nung và công đoạn tráng men tại Bát Tràng được thực hiện với công nghệ tiên tiến. Nhờ đó, độ chính xác trong quá trình nung được nâng lên rõ rệt, giảm tỷ lệ hỏng men xuống dưới 5% so với trước đây khi sử dụng lò thủ công. Nhiệt độ được duy trì ổn định ở mức 1.200–1.300 độ C, giúp men lên màu đều, bóng, không bị nứt hay loang màu.

Nhiều tác phẩm gốm hiện đại, độc đáo và mang đậm dấu ấn cá nhân được tạo ra, khẳng định giá trị và sự sáng tạo không ngừng của làng nghề. Nhiều nghệ nhân trẻ đã gây tiếng vang với các bộ sưu tập gốm nghệ thuật mang đậm bản sắc cá nhân, được giới thiệu tại các triển lãm trong và ngoài nước. Có sản phẩm được định giá từ hàng chục triệu đến hàng trăm triệu đồng, không chỉ vì kỹ thuật tinh xảo mà còn bởi câu chuyện văn hóa được gửi gắm trong từng đường nét.

Mộc Hoa