Lãng phí nhà tái định cư bỏ hoang: Vì sao không thể đấu giá?

Nhà xây xong hàng chục năm không có người ở

Mỗi lần đi qua 3 khu nhà tái định cư cao 6 tầng với 150 căn hộ trong Khu đô thị Sài Đồng, quận Long Biên bị bỏ hoang gần 20 năm nay, anh Nguyễn Đức Hưng người dân sống trong khu đô thị này không khỏi xót xa, anh cho biết, 3 tòa nhà này nhiều năm bỏ hoang, không được bảo dưỡng, bề mặt các tòa nhà mỗi ngày một xuống cấp. "Là cư dân sống ở đây, tôi thấy nhà xây xong không có cư dân về ở là một sự lãng phí lớn về đất đai, tiền bạc trong khi có biết bao nhiêu người dân điều kiện sống trong những căn hộ chật chội”, anh Hưng chia sẻ.

3 tòa nhà tái định cư N3 - N4 - N5 tại Khu đô thị Sài Đồng, quận Long Biên hàng chục năm qua không có dân vào ở, cỏ mọc um tùm.

Một nghịch lý “người cần thì không có, người có thì không cần” cũng tại quận Long Biên gần chục năm nay, dự án nhà ở tái định cư tại phường Thượng Thanh với 5 tòa chung cư nhìn ra mặt đường Lý Sơn dù đã hoàn thành nhưng vẫn trong tình trạng bỏ hoang, không có người ở. Các hạng mục công trình đang xuống cấp, hư hỏng theo thời gian. Bà Nguyễn Thị Kim Ngân, một người dân sống ở phố cổ Hà Nội thuộc diện được mua nhà tái định cư tại phường Thượng Thanh, quận Long Biên cho biết, sở dĩ các gia đình trong diện di dân phố cổ không muốn chuyển đến cư trú do vị trí nhà tái định cư không thuận tiện cho việc kinh doanh, buôn bán. Mặt khác, chất lượng công trình không bảo đảm, hệ thống cấp nước, phòng chống cháy nổ, điện chiếu sáng cũng như công tác duy tu, vận hành, duy trì hoạt động tòa nhà còn hạn chế nên không mấy người thiết tha.

Theo thống kê, Hà Nội hiện có 9 dự án tái định cư với gần 2.500 căn hộ trong tình trạng chưa đưa vào sử dụng. Trong đó có một số dự án đã hoàn thành nghiệm thu nhưng chưa đưa vào sử dụng, bỏ hoang hàng chục năm nay. Trước tình trạng này, GS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TNMT cho rằng, nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhà tái định cư bỏ hoang là do nhiều dự án xây dựng tại khu vực xa trung tâm, thiếu tiện ích cũng như khó khăn cho việc đi lại của người dân. Thậm chí, nhiều nơi còn thiếu hạ tầng xã hội như bệnh viện, chợ, trường học. Một phần nguyên nhân nữa là chất lượng của các khu tái định cư quá kém. Rất nhiều khu tái định cư, chỉ cần sau 2 năm không có người đến ở là có thể thấy cơ sở vật chất, hạ tầng đều xuống cấp. Chất lượng nước, điện, thang máy, phòng cháy chữa cháy cũng không đảm bảo.

Khu tái định cư Đền Lừ III quận Hoàng Mai, Hà Nội cũng bỏ hoang nhiều năm nay.

“Theo chủ trương của nhà nước và luật pháp, nơi tái định cư phải có trước khi tiến hành thu hồi đất ở. Nhưng chúng ta lại làm ngược với quy trình này. Những người bị thu hồi đất ở, cần phải giải quyết tái định cư thường là những người có thu nhập thấp. Họ cần không gian phát triển kinh tế hộ gia đình. Việc đưa họ vào chung cư sẽ không giúp họ giải quyết được vấn đề kinh tế. Đây là một trong những lý do chính của việc nhà tái định cư bị người dân “quay lưng”, GS Đặng Hùng Võ cho biết.

“Giải cứu” nhà tái định cư bỏ hoang bằng đấu giá

Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam, đại diện Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, thời gian trước đây khi Luật Đất đai chưa được sửa đổi, bổ sung thì một số khu tái định cư mặc dù đã hoàn thành xây dựng nhưng chưa hoàn thành công tác nghiệm thu, đồng thời với việc lo ngại về chất lượng công trình nên người dân đã chủ động xin nhận tiền hỗ trợ, bồi thường, thay vì nhận nhà... vì vậy dẫn tới tình trạng bỏ hoang của hàng trăm căn hộ trong nhiều năm. Trước thực trạng trên, thời gian tới, Sở Xây dựng sẽ phối hợp với các sở, ngành, UBND quận, huyện nơi có dự án tái định cư, rà soát, đánh giá nhu cầu về nhà ở tái định cư tham mưu, báo cáo UBND TP theo quy định pháp luật hiện hành. Sau khi đã bố trí các suất nhà ở tái định cư cho các hộ dân bị thu hồi đất mà còn thừa thì đề xuất phương án tổ chức bán đấu giá thu hồi vốn.

Theo Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng,việc đề xuất phương án đấu giá nhà ở tái định cư không sử dụng đến để thu hồi vốn sẽ vừa tạo thêm nguồn cung mới về nhà ở trong bối cảnh thị trường đang khan hiếm như hiện nay, vừa giải quyết tình trạng lãng phí nguồn lực ngân sách, đất đai. "Khi sửa chữa, nâng cấp với một chất lượng cao, chúng ta có thể cho thuê nhà với giá phải chăng. Do vậy, chủ trương rà soát tài sản công, những công trình đã xây nhưng không sử dụng đã đem lại lợi ích kép, tiết kiệm tài sản công và lấy lại niềm tin khi những người quản lý công sản biết khai thác tối ưu”, Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết.

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Phạm Thanh Tuấn (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) phân tích, về trình tự, thủ tục, đã có khung pháp lý về việc chuyển các loại hình nhà ở phục vụ tái định cư thuộc tài sản công để bán đấu giá công khai, quy định tại Điểm d, Khoản 1 Điều 124 Luật Nhà ở 2023 và Điều 57 Nghị định số 95/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà ở. Tuy nhiên, đây là thủ tục không hề đơn giản với nhiều bước thực hiện. Luật quy định, quỹ nhà tái định cư phải không đủ điều kiện chuyển đổi công năng sang nhà ở xã hội thì chủ đầu tư mới trình dự án đến UBND cấp tỉnh nơi có dự án để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận cho phép bán đấu giá nhà ở này theo quy định tại Khoản 3 Điều 57 Nghị định 95/2024/NĐ-CP.

Cũng theo luật sư Phạm Thanh Tuấn, khi tổ chức bán đấu giá nhà ở tái định cư, một trong những vấn đề đặt ra là việc xác định giá trị tài sản công (quỹ nhà ở tái định cư) làm cơ sở để xác định giá bán đấu giá. Hiện nay, việc xác định giá trị tài sản công, đặc biệt với quỹ nhà ở tái định cư khi bán công khai cho tất cả người dân chưa có hướng dẫn chi tiết. Bản thân các tổ chức thẩm định giá cũng có tâm lý e ngại khi thực hiện các thủ tục này vì liên quan đến vấn đề hậu kiểm, đến thất thoát tài sản công.

Về tâm lý người mua, việc đấu giá quỹ nhà tái định cư sẽ gặp rào cản tâm lý nhất định, khi một số dự án tái định cư đã đưa vào sử dụng thời gian qua gặp nhiều vấn đề về chất lượng xây dựng, làm giảm giá trị các căn hộ. Các khu nhà tái định cư này cũng thường thiếu hạ tầng cơ bản như trường học, bệnh viện, chợ, giao thông nội bộ, làm giảm chất lượng sống và tiện ích cho cư dân. Rõ ràng, bán đấu giá nhà ở tái định cư không sử dụng là giải pháp hay nhưng thực thi được vẫn còn nhiều vấn đề phải giải quyết.

Ngọc Hòa/VOV.VN