Lãnh đạo trường đại học tư thục hiến kế để đẩy mạnh xã hội hóa trong giáo dục đào tạo

“Về lĩnh vực giáo dục đào tạo, Ban chấp hành Trung ương yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của cấp ủy đảng, phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu cơ sở giáo dục, đào tạo; nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong việc đảm bảo nguồn lực cho đầu tư, phát triển giáo dục và đào tạo; đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa, tăng cường thu hút tối đa nguồn lực xã hội cho phát triển giáo dục và đào tạo...” là một trong những nội dung sửa đổi, bổ sung một số Nghị quyết, kết luận của Trung ương để tạo cơ sở chính trị cho mục tiêu tiếp tục cải cách, đổi mới đất nước trong phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương 12, khóa XIII. [1]

Đối với việc đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, lãnh đạo nhiều cơ sở giáo dục đại học tư thục cho rằng, để thực hiện chủ trương này, sự phát triển của khối đại học tư thục giữ vai trò quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay khối này vẫn đang gặp một số khó khăn.

Sự phát triển của giáo dục đại học tư thục là biểu hiện sinh động của chủ trương xã hội hóa

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Hồ Đắc Lộc - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ, trong bối cảnh hiện nay, việc đẩy mạnh xã hội hóa, tăng cường thu hút tối đa nguồn lực xã hội cho phát triển giáo dục và đào tạo có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nước ta.

Chủ trương này không chỉ nhằm huy động thêm nguồn lực để giảm tải gánh nặng cho ngân sách nhà nước, mà còn hướng tới những mục tiêu sâu xa, lâu dài hơn như:

Thứ nhất, tạo động lực cạnh tranh. Khi các nguồn lực xã hội tham gia vào giáo dục, môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa công lập và tư thục sẽ hình thành, buộc các cơ sở phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng để khẳng định vị thế.

Thứ hai, đa dạng hóa loại hình giáo dục. Xã hội hóa thúc đẩy sự xuất hiện của nhiều mô hình, chương trình đào tạo linh hoạt, phù hợp nhu cầu phong phú của người học và thị trường lao động.

Thứ ba, phát huy tiềm năng xã hội. Huy động nguồn lực xã hội cũng là cách khơi dậy tài chính, trí tuệ, kinh nghiệm quản lý của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để cùng chung tay phát triển giáo dục quốc gia.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Website Nhà trường.

Theo thầy Lộc, sự tồn tại và phát triển ngày càng lớn mạnh của khối các cơ sở giáo dục đại học tư thục chính là biểu hiện sinh động và là kết quả trực tiếp của chủ trương xã hội hóa. Khối giáo dục đại học tư thục đã và đang tạo ra những tác động tích cực và sâu sắc.

Cụ thể, các trường đại học tư thục là kênh huy động và chuyển hóa nguồn lực xã hội thành các cơ sở giáo dục cụ thể, góp phần mở rộng quy mô và tăng cơ hội tiếp cận giáo dục đại học cho người dân.

Hơn nữa, với sự năng động trong quản trị, sự đầu tư vào cơ sở vật chất và các chương trình đào tạo quốc tế, khối tư thục đã tạo ra một "cú hích" cạnh tranh, thúc đẩy các trường công lập phải đổi mới và nâng cao chất lượng để giữ vững vị thế.

Không những vậy, do cơ chế tự chủ linh hoạt, các trường tư thục thường có khả năng liên kết chặt chẽ hơn với doanh nghiệp, giúp chương trình đào tạo bám sát hơn vào nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Đảm bảo công bằng giữa trường công và trường tư mới thực sự giúp đẩy mạnh xã hội hóa

Trong khi đó, theo Tiến sĩ Đỗ Trọng Tuấn – Phó Hiệu trưởng thường trực Trường Đại học Đông Á, việc ưu tiên cho khối tư thục phát triển phải được xem là trọng tâm trong việc đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn nhiều bất cập giữa trường công lập và trường tư thục.

Ảnh: Website Trường Đại học Đông Á.

Thầy Tuấn bày tỏ, giảng viên ở trường tư thục cũng thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu nhưng không được hưởng một số chính sách như những giảng viên ở trường công lập, đơn cử như chính sách cử cán bộ, giảng viên đi học nâng cao trình độ thạc sỹ, tiến sĩ ở trong nước. Việc được tham gia những công trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước cũng bị hạn chế hơn khối trường đại học công lập.

Nhiều chính sách cho giáo dục ở nhiều địa phương còn hạn chế, thiếu đồng bộ. Ví dụ như tại Thành phố Hồ Chí Minh, trường tư thục được hưởng chính sách vay vốn với lãi suất thấp do đó thuận lợi để phát triển, đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, nhưng ở nhiều tỉnh khác lại chưa có cơ chế này.

Bên cạnh đó, chính sách miễn giảm thuế đất cho cơ sở giáo dục đại học tư thục đi kèm những điều kiện bất hợp lý, ví dụ phân hiệu của trường tư không đạt chỉ tiêu về quy mô đào tạo phù hợp với diện tích đất sẽ không được miễn thuế đất, trong khi việc đáp ứng quy mô đào tạo ngay là điều khó khăn, thường phải đi vào hoạt động 5-10 năm mới đảm bảo ổn định về vấn đề này. Ngoài ra, các trường tư còn phải đóng nhiều khoản thuế phí, dẫn đến cạnh tranh học phí với trường công càng thêm bất lợi.

Do còn tồn tại nhiều khó khăn như vậy, trường đại học tư thục khó phát triển thêm cơ sở đào tạo, mở rộng phân hiệu để đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục.

Do đó, thầy Tuấn mong rằng, cần đảm bảo công bằng giữa trường đại học công lập và trường đại học tư thục. Trường công được hưởng chính sách gì thì trường tư cũng cần có cơ chế tương tự hoặc gần bằng. Chỉ khi đó mới có thể thúc đẩy xã hội hóa giáo dục, thu hút thêm nhà đầu tư và phát triển mạnh mẽ hệ thống giáo dục đại học – nơi trực tiếp đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước.

Cùng đồng tình với quan điểm trên, Tiến sĩ Phan Ngọc Sơn - Nhà sáng lập, Nhà đầu tư Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai cho rằng, giáo dục và y tế là hai lĩnh vực đặc biệt cần được ưu tiên hàng đầu. Đặc biệt trong đó là giáo dục thì không nên có sự phân biệt giữa công lập và tư thục, mà ngược lại, cần khuyến khích khu vực tư nhân phát triển đúng như tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Ảnh minh họa. Nguồn: Website Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai.

Thực tế, nhiều trường đại học tư thục, nhất là tại khu vực phía Nam đang phát triển mạnh mẽ và đã cung ứng nhiều nguồn nhân lực chất lượng cao cho các tập đoàn lớn. Vì vậy, theo thầy Sơn, cần phải tạo thêm động lực để khối giáo dục đại học tư thục phát triển cả về số lượng và chất lượng.

Tuy nhiên, việc thuê mướn cơ sở, sử dụng đất phục vụ giáo dục hiện nay của các trường đại học vẫn còn nhiều khó khăn, dù các trường có đủ tiềm lực đầu tư. Thầy Sơn cũng chỉ ra sự bất cập khi ở nhiều quốc gia, các phòng thí nghiệm lớn được mở cho tất cả trường đại học cùng tham gia, trong khi tại Việt Nam, khối tư thục lại chưa được tiếp cận.

Từ thực tế đó, thầy nhấn mạnh rằng, các Bộ, ngành có liên quan cần lưu tâm và có sự thay đổi, cần bảo đảm sự bình đẳng trong giáo dục. Nếu đều là đầu tư cho giáo dục, đào tạo nhân lực phục vụ đất nước thì mọi cơ sở, không phân biệt loại hình, đều cần được hưởng cơ chế ưu đãi ngang nhau, và cam kết sử dụng đúng cho mục tiêu giáo dục.

Theo thầy Sơn, Việt Nam hiện có lợi thế rất lớn so với nhiều quốc gia khác khi sở hữu “dân số vàng” với số lượng sinh viên theo học đại học đông đảo. Thế nhưng, thay vì khai thác lợi thế này để tạo điều kiện cho trường tư phát triển, đáp ứng nhu cầu xã hội, chúng ta lại đang gặp khó trong việc nâng tỷ lệ trường đại học tư thục. Trong khi đó, nhiều nước khác có cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm nhưng lại thiếu người học.

Do đó, cần sớm tháo gỡ những bất cập để thúc đẩy hệ thống đại học tư thục trong nước phát triển, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và xã hội.

Để xã hội hóa giáo dục thực sự hiệu quả trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, Giáo sư Hồ Đắc Lộc cũng cho rằng, yếu tố then chốt chính là xây dựng một hành lang pháp lý và cơ chế chính sách thực sự bình đẳng, minh bạch và kiến tạo từ phía Nhà nước.

Trước hết, cần đảm bảo sự cạnh tranh công bằng giữa các cơ sở giáo dục công lập và tư thục trong việc tiếp cận các nguồn lực như đất đai, tín dụng ưu đãi, các đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước và chính sách cho người học.

Bên cạnh đó, cần giao quyền tự chủ một cách toàn diện và thực chất cho các cơ sở giáo dục, đặc biệt là tự chủ về học thuật, tài chính và tổ chức nhân sự. Đi kèm với đó là một hệ thống kiểm định chất lượng độc lập, khách quan để giám sát và đảm bảo trách nhiệm giải trình của các trường trước xã hội.

Ngoài ra, Nhà nước cần chuyển mạnh từ vai trò "chủ quản" sang vai trò "kiến tạo, định hướng, giám sát và hỗ trợ", tạo ra môi trường thuận lợi để mọi thành phần trong xã hội đều có thể đóng góp cho giáo dục.

Để thực hiện thành công chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa, tăng cường thu hút tối đa nguồn lực xã hội cho phát triển giáo dục và đào tạo, Giáo sư Hồ Đắc Lộc cho rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ các giải pháp từ nhiều phía.

Đối với Nhà nước: cần chú trọng hoàn thiện thể chế. Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) được ban hành sẽ tạo điều kiện phát triển hệ thống giáo dục đại học (trong đó có đại học tư thục). Trong các văn bản dưới Luật cần xem xét tháo gỡ các rào cản, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư tư nhân. Đồng thời, phải xây dựng chính sách ưu đãi cụ thể, hấp dẫn như chính sách về thuế, tín dụng, đất đai để khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực giáo dục đại học; Nâng cao hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra và đặc biệt là hệ thống kiểm định chất lượng để đảm bảo các cơ sở giáo dục tư thục hoạt động đúng cam kết, phi lợi nhuận (nếu có) và đảm bảo quyền lợi người học.

Đối với Nhà trường (cả công lập và tư thục), cần nâng cao chất lượng và uy tín. Theo đó, phải xem chất lượng đào tạo là yếu tố sống còn. Chủ động đổi mới quản trị, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và tăng cường cơ sở vật chất; Minh bạch và trách nhiệm giải trình cũng là một trong những vấn đề cần quan tâm thông qua công khai các điều kiện đảm bảo chất lượng, mức học phí, và kết quả đào tạo để xã hội và người học giám sát. Các Nhà trường cần chủ động tìm kiếm, kết nối với doanh nghiệp, các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực và gắn đào tạo với thực tiễn.

Đối với xã hội và các đơn vị tư nhân cần thay đổi nhận thức, cần có cái nhìn công bằng, thừa nhận vai trò và sự đóng góp quan trọng của hệ thống giáo dục tư thục. Các doanh nghiệp, nhà đầu tư phải xác định đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai, không chỉ vì lợi nhuận trước mắt; Phụ huynh và xã hội cần phát huy vai trò giám sát tích cực, đưa ra những yêu cầu và phản hồi để các nhà trường không ngừng hoàn thiện.

“Chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục của Đảng và Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn. Vấn đề là tổ chức thực hiện với những bước đi và giải pháp đột phá, đồng bộ để thực sự huy động được tối đa sức mạnh của toàn xã hội cho sự nghiệp trồng người”, thầy Lộc nhấn mạnh.

Tài liệu tham khảo:

[1]: https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-to-lam-tai-phien-be-mac-hoi-nghi-trung-uong-12-khoa-xiii-119250719160506582.htm

Tường San