Lao động Trung quốc lo 'việc làm bị thu hẹp' khi quốc gia này ngày càng đầu tư nhiều vào robot

Người dân Trung Quốc lo ngại nguồn vốn đầu tư vào robot càng nhiều, chỗ đứng cho họ trong thị trường việc làm lại càng thu hẹp.

Trung Quốc trong năm vừa qua đã dành tới hơn 20 tỷ USD để đầu tư phát triển robot hình người, với mục tiêu là sản xuất hàng loạt hơn 10.000 đơn vị vào năm 2025.

Tech Wire Asia đưa tin sắp tới đây Trung Quốc sẽ còn thành lập một quỹ mới trị giá 1.000 tỷ nhân dân tệ (tương đương 137 tỷ USD) để hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp trong các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo và robot.

CHI PHÍ SẢN XUẤT ROBOT HÌNH NGƯỜI TẠI TRUNG QUỐC NGÀY CÀNG RẺ

Các nhà phân tích cảnh báo với nguồn vốn đầu tư khủng cùng công nghệ ngày càng tiên tiến, ngay cả các công ty của Mỹ có thể cũng sẽ phải đi sau Trung Quốc trong cuộc đua phát triển robot hình người, giống như ngành xe điện.

Còn đối với người dân Trung Quốc, họ lo ngại nguồn vốn đầu tư vào robot càng nhiều, chỗ đứng cho họ trong thị trường việc làm lại càng thu hẹp.

Giới chức Trung Quốc cũng đã nhanh chóng lên tiếng trấn an người dân. Trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Reuters mới đây, ông Lương Lượng, Phó Giám đốc Khu Phát triển Kinh tế, Công nghệ Bắc Kinh, khẳng định robot hình người không được tạo ra để thay thế chính những người đã tạo ra chúng.

“Robot này được thiết kế để nâng cao năng suất lao động và làm việc ở những môi trường nguy hiểm, chứ không phải để cạnh tranh với người lao động”, ông Lương Lượng nói.

Tuy vậy, những con số thì không trấn an được người dân. Theo Tổ chức Công nghệ Thông tin và Đổi mới (ITIF), số lượng robot được đưa vào lực lượng lao động ở Trung Quốc hiện cao gấp 12,5 lần so với dự báo trước đó. Đây là tốc độ thay thế con người bằng máy móc nhanh nhất thế giới.

Thêm vào đó, theo nghiên cứu của Bank of America Securities, chi phí vật liệu trung bình cho một robot hình người sẽ đạt khoảng 35.000 USD vào cuối năm nay. Nhưng nếu các linh kiện chủ yếu đến từ Trung Quốc, con số này có thể giảm một nửa, chỉ còn khoảng 17.000 USD vào năm 2030.

Thậm chí, ba nhà sản xuất robot hình người Trung Quốc tiết lộ với Reuters rằng họ kỳ vọng mức chi phí này có thể giảm sâu ngay trong năm nay. Bước tiến này khiến robot hình người trở thành lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn cho lao động truyền thống, nhất là ở những ngành cần nhiều nhân công.

Lợi thế không chỉ nằm ở chi phí. Trung Quốc hiện đang thống trị lĩnh vực phần cứng robot hình người, theo các chuyên gia trong ngành, nước này có khả năng sản xuất tới 90% các linh kiện cốt lõi. Điều đó giúp phá vỡ rào cản gia nhập thị trường và đẩy nhanh chu kỳ đổi mới. Kiểm soát chuỗi cung ứng từ đầu đến cuối cho phép các doanh nghiệp Trung Quốc lặp lại nhanh chóng, tối ưu chi phí – những lợi thế mà các đối thủ toàn cầu khó theo kịp.

Sức mạnh của hệ sinh thái công nghiệp Trung Quốc càng làm rõ bức tranh này. Zhang Miao, CEO của startup CASBOT tại Bắc Kinh (Trung Quốc), tiết lộ: “Nếu bạn có yêu cầu vào buổi sáng, nhà cung cấp có thể giao nguyên vật liệu hoặc sản phẩm ngay trong buổi chiều. Hoặc bạn có thể đến tận nơi để kiểm tra trực tiếp”.

SỰ ĐẢM BẢO MÂU THUẪN VỚI THỰC TẾ

Câu hỏi liệu lực lượng công nhân sản xuất có bị thay thế bởi robot hay không vẫn chưa thể trả lời xác đáng. Các phát ngôn chính thức vẫn nhấn mạnh thông điệp “hợp tác và bổ sung”, song quy mô đầu tư thực tế lại kể một câu chuyện khác – câu chuyện của một cuộc chuyển đổi sâu rộng đang dần hình thành.

Theo truyền thông Trung Quốc, những tập đoàn lớn như BYD hay Geely đã bắt đầu đưa robot hình người của Unitree vào hoạt động tại các cơ sở sản xuất. Đáng chú ý, các robot này không chỉ làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm, mà cả những công việc bình thường của công nhân. Điều đó cho thấy công nghệ không còn là chuyện tương lai xa mà đã và đang len lỏi vào tận lõi của lực lượng lao động truyền thống.

Tập đoàn sản xuất xe điện Xpeng của Trung Quốc cũng đang cân nhắc rót tới 100 tỷ nhân dân tệ (tương đương 13,8 tỷ USD) vào lĩnh vực robot. Những cam kết khổng lồ như vậy phản ánh kỳ vọng rõ ràng rằng robot không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc thay thế con người để cắt giảm chi phí nhân công và nâng cao năng suất tại Trung quốc.

Dự kiến, quy mô thị trường AI tăng cường (EAI) tại Trung Quốc sẽ tăng từ 863,4 tỷ nhân dân tệ (118,96 tỷ USD) trong năm 2024 lên 973,1 tỷ nhân dân tệ (134,1 tỷ USD) vào năm 2025. Tốc độ tăng trưởng này khó có thể đạt được nếu không có sự dịch chuyển đáng kể về cơ cấu nhân lực và quy trình sản xuất.

Hiện Trung Quốc có khoảng 123 triệu người làm việc trong lĩnh vực sản xuất. Giống như các cuộc cách mạng công nghiệp trong quá khứ, truyền thông nhà nước cho rằng về dài hạn, công nghệ sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn là phá hủy. Lịch sử cho thấy các bước tiến công nghệ lớn thường đi kèm với sự xuất hiện của những ngành nghề mới.

Tuy nhiên, giai đoạn chuyển tiếp không bao giờ dễ dàng. Việc thay đổi sẽ đi kèm với sự xáo trộn lớn: người lao động buộc phải học lại, chuyển đổi nghề nghiệp; doanh nghiệp cũng phải tái cấu trúc và thích nghi. Tương lai vì thế có thể không nằm ở hai thái cực – hoặc robot thay thế hoàn toàn, hoặc con người làm chủ hoàn toàn – mà sẽ là sự kết hợp phức tạp giữa hai yếu tố.

Robot hình người nhiều khả năng sẽ đảm nhận ngày càng nhiều công việc sản xuất lặp đi lặp lại, từ đó đẩy con người sang các vị trí mới như điều khiển, bảo trì và phối hợp với robot. Tác động thực sự đến việc làm sẽ phụ thuộc vào ba yếu tố: tốc độ triển khai robot; chất lượng các chương trình đào tạo lại; và khả năng tạo ra công ăn việc làm mới của nền kinh tế.

Với lực lượng lao động 123 triệu người trong ngành sản xuất, “cuộc cách mạng robot” là cả cơ hội lẫn thách thức. Công nghệ này có thể là lời giải cho bài toán già hóa dân số và chi phí nhân công tăng cao, giúp Trung Quốc duy trì vị thế sản xuất toàn cầu.

Nhưng tương lai người lao động có được đồng hành cùng robot hay bị thay thế bởi chính những cỗ máy ấy, còn phụ thuộc vào những quyết định của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc.

Bạch Dương