Lào ghi nhận virus bại liệt biến đổi gene, Bộ Y tế họp trực tuyến toàn quốc
Ca bại liệt do virus biến đổi gene tại Lào làm dấy lên nguy cơ xâm nhập Việt Nam, trong bối cảnh tỷ lệ tiêm chủng giảm và giám sát môi trường bị gián đoạn.
Trong nhiều năm qua, Chương trình Tiêm chủng mở rộng được duy trì hiệu quả, giúp hơn 95% trẻ em trong cả nước được tiêm và uống vaccine bại liệt. Nhờ tỷ lệ bao phủ cao, Việt Nam không ghi nhận ca bệnh bại liệt nào suốt nhiều năm và được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận thanh toán bệnh vào năm 2000.
Tuy nhiên, diễn biến dịch tại Lào đang đặt Việt Nam vào tình thế cảnh giác cao. Cuối tháng 8/2025, Lào ghi nhận 1 trường hợp dương tính với virus bại liệt tuýp 1 nguồn gốc từ vaccine (VDPV1). Đến đầu tháng 10, nước này tiếp tục xác định thêm 2 ca dương tính từ mẫu phân của trẻ khỏe mạnh. Ngày 17/10/2025, Lào chính thức công bố dịch bại liệt toàn quốc.
Trong bối cảnh đó, sáng 12/12, Bộ Y tế tổ chức "Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt" tại Hà Nội nhằm cập nhật tình hình và đưa ra giải pháp ứng phó. Hội nghị lần này nhằm rà soát toàn bộ công tác chuyên môn, cập nhật diễn biến, đánh giá nguy cơ tại các địa phương để đưa ra giải pháp phòng, chống phù hợp – kịp thời.
Toàn cảnh hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt diễn ra trong sáng 12/12. (Ảnh: Bộ Y tế)
Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương, WHO coi đây là ổ dịch của khu vực và yêu cầu các nước có chung biên giới, trong đó có Việt Nam, triển khai biện pháp đáp ứng cấp bách. “Nguy cơ virus bại liệt xâm nhập vào Việt Nam là rất cao và hiện hữu”, WHO cảnh báo.
Trước tình hình phức tạp, Bộ Y tế đã chỉ đạo hệ thống y tế từ Trung ương đến địa phương tăng cường giám sát liệt mềm cấp, duy trì tỉ lệ bao phủ vắc xin, đánh giá nguy cơ và nâng cao năng lực xét nghiệm. Các viện chuyên ngành được giao hoàn thiện hướng dẫn kỹ thuật và xây dựng kế hoạch giám sát, đáp ứng với nguy cơ bùng phát bệnh.
Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt yếu tố nguy cơ, gồm: lưu lượng di chuyển lớn giữa Việt Nam – Lào. Điều kiện vệ sinh môi trường còn bất cập. Ảnh hưởng của mưa lũ kéo dài, đặc biệt là nhu cầu đi lại tăng mạnh dịp Tết Nguyên đán.
Để đánh giá nguy cơ bại liệt, Bộ Y tế sử dụng bộ công cụ theo hướng dẫn của WHO, dựa trên số liệu giai đoạn 2020-2024 và triển khai tại 34 tỉnh. Kết quả đánh giá điểm "nguy cơ chung" cho thấy 7/63 tỉnh thành cũ nằm trong nhóm nguy cơ cao, bao gồm: Cao Bằng, Gia Lai, Đồng Nai, Đồng Tháp, Tây Ninh, Sóc Trăng và Trà Vinh.
Kết quả đánh giá về "các mối đe dọa" cũng cho thấy 8 tỉnh ở mức nguy cơ cao, gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Sơn La, Điện Biên, Quảng Trị, Quảng Ngãi và Đắk Lắk.
Đây đều là những địa phương có đặc điểm dễ làm tăng nguy cơ lan truyền virus, như giáp biên giới với khu vực đang có dịch, địa hình rộng và khó tiếp cận, hoặc dân cư phân bố rải rác, di biến động lớn.
Bệnh bại liệt là bệnh gì?
Theo Cục Phòng bệnh, bại liệt là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Polio (bại liệt) gây ra. Vi rút bại liệt gồm 3 type 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể vi rút sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động.
Bệnh có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời. Vi rút bại liệt có thể lây truyền, gây thành dịch lớn nếu miễn dịch cộng đồng thấp (tỉ lệ uống vắc xin phòng bệnh thấp).
Làm thế nào để phòng bệnh bại liệt?
WHO và Sáng kiến Toàn cầu về Thanh toán Bại liệt (GPEI) khuyến nghị Việt Nam áp dụng “cách tiếp cận khu vực”, trong bối cảnh nguy cơ dịch có thể lan truyền xuyên biên giới, 6 nhóm khuyến nghị dành cho Việt Nam:
Thứ nhất, triển khai khẩn cấp chiến dịch tiêm bổ sung tại các tỉnh có nguy cơ cao, đồng thời tăng cường tiêm bù và tiêm vét bOPV/IPV ở tất cả các địa phương còn lại.
Thứ hai, xây dựng kế hoạch chuẩn bị và ứng phó dịch mang tính toàn diện, bao gồm tiêm chủng, giám sát và xét nghiệm.
Thứ ba, củng cố hệ thống giám sát liệt mềm cấp theo hướng chủ động, thực hiện thăm cơ sở y tế hàng tuần, điều tra và lấy mẫu kịp thời; đồng thời nâng ngưỡng giám sát thụ động lên ít nhất 2 ca/100.000 trẻ, khôi phục giám sát môi trường tại miền Bắc và mở rộng sang các khu vực có nguy cơ cao.
Thứ tư là đẩy mạnh phối hợp xuyên biên giới với Lào và tăng cường hợp tác với WHO, UNICEF và GPEI.
Thứ năm, Việt Nam cần chia sẻ thông tin kịp thời với mạng lưới bại liệt toàn cầu để nhận được hỗ trợ nhanh chóng khi cần thiết.
Cuối cùng, WHO đề nghị sớm xây dựng các nghị định và thông tư hướng dẫn Luật Phòng bệnh vừa được Quốc hội thông qua, tạo nền tảng pháp lý đầy đủ cho hoạt động ứng phó bại liệt cũng như các bệnh truyền nhiễm khác.
