Lập kỷ lục xuất khẩu, chanh leo Việt Nam vẫn đứng trước nhiều thách thức
Việc chanh leo được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc đã mở ra bước ngoặt quan trọng cho ngành, kéo theo thu nhập và lợi nhuận của nông dân, HTX và doanh nghiệp,...
Sáng 12/12, Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết” được tổ chức nhằm đánh giá toàn diện thực trạng sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu chanh leo của Việt Nam.
Cánh cửa thị trường rộng mở của ngành chanh leo
Phát biểu tại sự kiện, ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Gia Lai cho biết việc chanh leo Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc từ tháng 7/2022 đã mở ra bước ngoặt quan trọng cho ngành.
Ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Gia Lai.
Ông nhấn mạnh: “Cánh cửa thị trường rộng mở đã tạo động lực mạnh mẽ để ngành hàng chanh leo phát triển, kéo theo thu nhập và lợi nhuận của nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp cùng gia tăng rõ rệt”.
Tại Gia Lai, nhiều doanh nghiệp đã liên kết với hợp tác xã và người trồng để xây dựng chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ chanh leo theo hướng bền vững. Các mô hình liên kết này đang dần hình thành vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng yêu cầu mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, đồng thời phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu với sản lượng lớn.
Cùng với đó, tỉnh đặc biệt chú trọng kiểm soát chất lượng cây giống. Chính quyền đã mời gọi doanh nghiệp uy tín đầu tư cơ sở sản xuất giống ứng dụng công nghệ hiện đại, trang bị phòng thí nghiệm kiểm định chất lượng trước khi cung cấp ra thị trường. Nhờ vậy, nguồn giống chanh leo ngày càng đảm bảo hơn về độ ổn định và tính bền vững.
Dù vậy, ngành hàng chanh leo vẫn đối mặt nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp; diện tích trồng còn manh mún, rời rạc; nhiều hộ vẫn canh tác tự phát trên những chân đất và điều kiện nước tưới chưa phù hợp. Công tác quản lý chất lượng giống chưa thật sự chắc chắn, trong khi các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc ngày càng siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng và truy xuất nguồn gốc.
Ông Đoàn Ngọc Có khẳng định: “Muốn thúc đẩy ngành hàng chanh leo phát triển bền vững theo chuỗi liên kết thì cần sự thống nhất cao về nhận thức và hành động giữa các chủ thể. Mối quan hệ hữu cơ giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chính là yếu tố quyết định thành công của toàn chuỗi giá trị”.
Xuất khẩu chanh leo tăng trưởng "thần tốc" trong 10 năm
Theo ông Tô Văn Huấn - Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, xuất khẩu chanh leo Việt Nam thời gian qua đã tăng trưởng vượt bậc. Ông cho biết: “Kim ngạch xuất khẩu chanh leo đã tăng trưởng “thần tốc” từ 20 triệu USD năm 2015 lên 222,5 triệu USD vào năm 2023. Tính đến tháng 10/2025, xuất khẩu đạt hơn 202 triệu USD”.
Ông Tô Văn Huấn - Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật.
Hiện Tây Nguyên là vùng sản xuất chanh leo trọng điểm, chiếm 86,4% diện tích và 92,5% sản lượng của cả nước. Việt Nam cũng đã công bố lưu hành 43 giống chanh leo nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, xuất khẩu ngày càng lớn.
Theo ông Huấn, cây chanh leo có nhiều lợi thế tự nhiên về địa hình, khí hậu và đất đai. Khi canh tác tại Tây Nguyên và một số vùng khác, cây cho chu kỳ sinh trưởng ngắn 4-5 tháng, năng suất cao, phục vụ thị trường tiêu thụ đa dạng, trong đó hơn 80% là sản phẩm chế biến và quả tươi.
Tuy nhiên, ngành vẫn đối mặt nhiều thách thức như quản lý giống sạch bệnh chưa chặt, sản xuất còn nhỏ lẻ, kỹ thuật canh tác chưa đồng bộ, liên kết chuỗi còn lỏng lẻo, công nghệ bảo quản, chế biến sâu hạn chế, nguồn cung thiếu ổn định và các yêu cầu kiểm dịch quốc tế ngày càng khắt khe.
Trong Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025-2030, chanh leo được định hướng phát triển bền vững với mục tiêu duy trì 12.000-15.000 ha và sản lượng 250.000-300.000 tấn tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng Trị, Nghệ An và Sơn La.
Việc chanh leo được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc đã mở ra bước ngoặt quan trọng cho ngành, kéo theo thu nhập và lợi nhuận của nông dân, HTX và doanh nghiệp,...
Ông Huấn nhấn mạnh: “Các địa phương phải rà soát diện tích, hình thành vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và chế biến, kiểm soát phát triển tự phát và thúc đẩy liên kết sản xuất theo hợp đồng, theo chuẩn an toàn và truy xuất nguồn gốc”.
Ông cũng lưu ý việc đầu tư giống sạch bệnh, tăng cường chuyển giao kỹ thuật, tổ chức rải vụ và nâng cao năng lực thu hoạch - bảo quản là những “mắt xích” then chốt. Cùng với đó, ngành cần tiếp tục tháo gỡ rào cản kiểm dịch để mở rộng thị trường và nâng tầm thương hiệu chanh leo Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới
Chia sẻ tại sự kiện, ông Hồ Hải Quân - Giám đốc Công ty CP Nafoods Tây Nguyên cho biết, thị trường chanh leo thế giới đang thay đổi nhanh, tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam. Xu hướng tiêu dùng hiện nghiêng về đồ uống tự nhiên, hữu cơ, ít đường và giàu dinh dưỡng, đồng thời người tiêu dùng cũng tìm kiếm những hương vị mới, yếu tố giúp sản phẩm chanh leo mở rộng thị phần.
Ông Hồ Hải Quân - Giám đốc Công ty CP Nafoods Tây Nguyên.
Tuy nhiên, đi kèm với đó là yêu cầu ngày càng khắt khe từ các nhà nhập khẩu. Ông Quân nhấn mạnh: “An toàn thực phẩm, kiểm dịch, dư lượng và truy xuất nguồn gốc minh bạch là những tiêu chí bắt buộc nếu muốn tham gia thị trường quốc tế”. Doanh nghiệp xuất khẩu phải đáp ứng các chứng chỉ như HACCP, ISO, BRC, Halal, GlobalGAP và yêu cầu ESG về môi trường, lao động và quản trị bền vững.
Việt Nam đang cạnh tranh trực tiếp với Brazil, Peru hay Ecuador. Mặc dù có lợi thế về chi phí, chất lượng và thời vụ, ngành hàng vẫn hạn chế ở quy mô sản xuất và mức độ nhận diện thương hiệu. “Vì vậy, liên kết bền vững giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chế biến - nhà cung ứng - nhà phân phối là yếu tố quyết định”, ông Quân nói.
Theo Nafoods, chiến lược phát triển dựa trên ba trụ cột: Mở rộng vùng nguyên liệu theo mô hình hợp tác xã và tiêu chuẩn VietGAP - GlobalGAP; nâng cấp công nghệ chế biến và đa dạng hóa sản phẩm; và củng cố thị trường thông qua hợp đồng dài hạn, mô hình liên kết “5 nhà” và tham gia mạnh mẽ các nền tảng thương mại điện tử B2B.
