Lập sàn giao dịch dữ liệu: cấp thiết nhưng phải an toàn, minh bạch

Song góp ý cho dự luật, một số ý kiến cho rằng cơ quan soạn thảo cần xem xét, làm rõ các trường dữ liệu được phép kinh doanh trên sàn giao dịch dữ liệu, bổ sung trách nhiệm của các bên liên quan...

Phù hợp với xu thế phát triển của thế giới

Tại điều 51, Dự thảo Luật Dữ liệu, Bộ Công an đề xuất các quy định về sàn giao dịch dữ liệu. Đây là môi trường giao dịch trực tuyến để trao đổi, mua bán, cung cấp sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu một cách phù hợp, chính xác và hợp pháp. Sàn giao dịch dữ liệu do Bộ Công an cấp phép thành lập và hoạt động theo quy định, có sự giám sát, bảo đảm an toàn. DN Nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập thuộc cơ quan quản lý Nhà nước được triển khai sàn giao dịch dữ liệu và chịu trách nhiệm báo cáo định kỳ về hoạt động trước cơ quan chủ quản.

Trung tâm Dữ liệu Viettel IDC tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội). Ảnh: Lưu Quý

Sản phẩm dữ liệu được giao dịch phải tạo ra từ nguồn dữ liệu phi cá nhân hoặc dữ liệu cá nhân khi được chủ thể đồng ý. Dữ liệu giao dịch này không tác động đến an ninh, quốc phòng, xâm phạm bí mật Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Quy chế hoạt động của sàn phải được công khai, bao gồm trách nhiệm các bên tham gia; quy trình giao dịch; bảo đảm bí mật thông tin, chống hành vi gian lận; quản lý rủi ro, xử lý khiếu nại tranh chấp, bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Trao đổi với báo chí, Thiếu tướng Phạm Công Nguyên - Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an cho biết, dữ liệu là nguồn tài nguyên mới, cần phải được hoạch định, khai thác sử dụng hiệu quả để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, xây dựng xã hội số, công dân số.

Hiện nay, trên thế giới rất nhiều sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu đang phát triển với xu hướng ngày càng mở rộng, gắn kết với mọi ngành nghề kinh tế, hoạt động xã hội như sàn giao dịch dữ liệu, dịch vụ trung gian dữ liệu, dịch vụ phân tích, tổng hợp dữ liệu… Tuy nhiên, ở nước ta chưa có quy định pháp luật để điều chỉnh các hoạt động này, tạo cơ sở pháp lý để thúc đẩy, phát triển các sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu, tạo lập thị trường dữ liệu.

Do vậy, Dự thảo Luật Dữ liệu đã bổ sung quy định điều chỉnh toàn diện về sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu; đồng thời, quy định rõ về sàn giao dịch dữ liệu, dịch vụ trung gian, phân tích, tổng hợp dữ liệu… Các quy định này sẽ góp phần từng bước thiết lập thị trường dữ liệu, đẩy mạnh phát triển các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu để thúc đẩy chuyển đổi số trong các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế, chuyển đổi phương thức giao tiếp giữa cơ quan Nhà nước với tổ chức, cá nhân và các quan hệ xã hội trên môi trường số.

Việc thiết lập thị trường dữ liệu, xây dựng và phát triển các sản phẩm, dịch vụ dữ liệu với vai trò dẫn dắt, định hướng, quản lý của Nhà nước sẽ tạo cơ hội cho tổ chức, DN được tiếp cận các ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước để nghiên cứu, sáng tạo, đầu tư, phát triển các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu, gia tăng hiệu quả kinh tế thông qua dữ liệu; người dân có nhiều cơ hội tiếp cận, lựa chọn, sử dụng các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu một cách toàn diện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và công dân số…

Nên để tổ chức, cá nhân đều có quyền tham gia

Theo cơ quan soạn thảo, các luật, văn bản hiện hành chưa quy định đầy đủ và thống nhất về sàn giao dịch dữ liệu, dịch vụ trung gian dữ liệu, dịch vụ phân tích, tổng hợp dữ liệu. Trong khi đó, thị trường dữ liệu, phát triển sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu có vai trò rất quan trọng. Đây là yếu tố đột phá để từng bước tạo lập và thúc đẩy thị trường dữ liệu, tăng năng lực cạnh tranh, bảo đảm cho tiến trình chuyển đổi số. Về nội dung này, Bộ Công Thương đã có đề nghị, làm rõ các trường dữ liệu được phép kinh doanh trên sàn giao dịch dữ liệu; bổ sung trách nhiệm của các bên liên quan như đơn vị vận hành hạ tầng sàn giao dịch dữ liệu.

Trong khi đó, Bộ Tư pháp cho rằng, hiện điều kiện về tổ chức để thực hiện cung cấp dịch vụ sàn giao dịch dữ liệu theo dự thảo chỉ là DN Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập. Nội dung này cần cân nhắc thêm vì đây là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Đại diện Bộ Tư pháp đưa ra quan điểm: “Nên để tổ chức, cá nhân đều có quyền tham gia hoạt động này, Nhà nước chỉ đặt ra các điều kiện hoặc rào cản kỹ thuật để bảo vệ an toàn dữ liệu".

Luật sư Vũ Văn Biên - Giám đốc Công ty TNHH Luật An Phước.

Nhận định về đề xuất lập sàn giao dịch dữ liệu của Bộ Công an (nêu trong Dự thảo Luật Dữ liệu), Luật sư Vũ Văn Biên - Giám đốc Công ty TNHH Luật An Phước cho rằng, Dự thảo Luật Dữ liệu sẽ tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi cho việc phát triển thị trường dữ liệu tại Việt Nam, mở ra cơ hội cho các DN hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin; mở rộng phạm vi hoạt động và tiếp cận khách hàng mới, bảo đảm đầy đủ quyền và lợi ích hợp pháp liên quan đến việc khai thác, sử dụng dữ liệu. Việc tuân thủ và tận dụng tốt các quy định của Dự thảo Luật sẽ là chìa khóa giúp DN nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực công nghệ thông tin và dữ liệu.

Trên thế giới đã có quy định về dữ liệu, vận hành, khai thác, sử dụng dữ liệu, tuy nhiên ở Việt Nam, đây là một vấn đề khá mới, các văn bản pháp luật hiện hành quy định về vấn đề này còn chưa rõ ràng, thiếu sự đồng bộ. Do đó, khi Luật Dữ liệu ban hành sẽ kéo theo nhiều thủ tục, quy định mới tác động đến hoạt động kinh doanh của DN hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin…

“Đối với hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân, DN phải tuân thủ các quy định chặt chẽ về bảo vệ dữ liệu cá nhân, bao gồm việc thu thập, xử lý, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu cá nhân theo đúng mục đích và được sự đồng ý của chủ thể dữ liệu. Đặc biệt, theo quy định tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP về Bảo vệ dữ liệu cá nhân có hiệu lực từ ngày 1/7/2023, DN có nghĩa vụ lập và lưu giữ hồ sơ đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân. Trong đó, hồ sơ đánh giá tác động xử lý dữ liệu cá nhân phải luôn có sẵn để phục vụ hoạt động kiểm tra, đánh giá của Bộ Công an” - Luật sư Vũ Văn Biên nhấn mạnh.

Đạt Lê - Gia Linh