Lễ hội đình Thọ Chương

Theo truyền thuyết và những tư liệu hiện còn được lưu giữ, đình Thọ Chương thờ Thành hoàng làng Lang Nữu. Tương truyền, Lang Nữu là con ông Vũ Sùng, mẹ là Lê Thị Ngọc quê ở Châu Ái. Hai ông bà sống nhân từ, chuyên làm nghề bốc thuốc cứu dân, thường hay giúp đỡ những người khó khăn, đói khát… nên được nhân dân trong vùng yêu mến, kính trọng. Một hôm ông bà họ Vũ nằm mơ thấy có Tiên ông báo mộng, từ đó bà mang thai. Ngày 20 tháng Giêng năm Ất Sửu bà sinh con trai, mặt mũi khôi ngô tuấn tú, đặt tên là Lang Nữu. Lang Nữu lớn nhanh, thông minh, học giỏi, nhưng không may cha ông mắc bệnh qua đời sớm. Cha mất, mẹ mới ngoài ba mươi nên có kẻ ác trong làng tìm cách cưỡng ép về làm vợ. Không chịu lấy kẻ ác, bà Lê Thị Ngọc mang theo con trai trốn đến đất Lỵ Nhân, đạo Sơn Nam.

Tại miền đất mới, mẹ con bà Ngọc được quan huyện Nam Xang họ Trương thương tình nhận Lang Nữu làm con nuôi, nhận bà Ngọc làm em nuôi. Gia đình quan huyện yêu quý Lang Nữu, cho học hành như con đẻ. Lang Nữu trưởng thành, am hiểu binh thư, được mọi người kính trọng, song mẹ lại qua đời khiến ông buồn vô hạn. Giữa lúc ấy nước nhà có biến, giặc dã nổi lên khắp vùng đông bắc, các tướng trấn thủ không tài nào dẹp yên phải cấp báo về triều đình. Quan huyện Nam Xang được điều đi dẹp giặc. Do sống ngay thẳng, thanh liêm, đức độ, quan huyện Nam Xang bị bọn gian thần ghen ghét hòng mượn tay giặc trừ khử.

Tuy nhiên, dưới trướng của quan huyện Nam Xang có Lang Nữu – tinh thông binh pháp, tài giỏi võ nghệ giúp đỡ nên quan huyện đã dẹp yên giặc dã. Chiến thắng trở về, Trương Công dâng biểu tán dương công trạng Lang Nữu, vì vậy Lang Nữu được nhà vua khen thưởng, ban cho thực ấp tại Nam Xang. Lang Nữu về khu Vũ Xá lập hai cung riêng vui ở cùng dân. Ông dạy dân trồng lúa, trồng dâu... xây dựng cuộc sống no ấm, an bình.

Đình Thọ Chương - nơi diễn ra lễ hội hằng năm.

Sau khi về Vũ Xá lập cung riêng, Lang Nữu được vua Hùng Vương thứ 6 triệu về triều cho nhậm chức Thị tòng tham tán để tham gia bàn định việc nước. Ba năm sau, giặc Ân từ phương Bắc đem quân sang xâm chiếm nước ta, Lang Nữu lại tham gia cùng Phù Đổng đánh tan quân giặc. Ông được phong Giám sát Đại tướng quân, cho dân Vũ Xá miễn trừ sưu thuế tạp dịch. Sau Lang Nữu còn được phong tới chức Công bộ Tả thị lang.

Năm ngoài 70 tuổi ông về nghỉ tại quê cũ và mất ngày 20 tháng 7 năm Bính Ngọ. Khi ông mất, nơi cung riêng ở Vũ Xá tại làng Sàng và Thọ Chương được tu sửa làm nơi thờ phụng.

Nói về lễ hội đình Thọ Chương, Ông Nguyễn Xuân Thu, Trưởng thôn Vũ Xá vui vẻ chia sẻ: Theo các cụ cao niên trong làng truyền lại, xưa kia hội làng được tổ chức từ ngày mùng 8 đến ngày 12 tháng Giêng, vào dịp ngày sinh của Thành hoàng làng Lang Nữu. Lễ hội thu hút đông đảo bà con trong làng và những người con làm ăn xa quê về dự. Trước kia làng có 12 dòng họ (giờ là 17 dòng họ), vào dịp lễ hội tất cả các dòng họ đều chuẩn bị lễ vật rất chu đáo, gồm: sỏ lợn đen, xôi trắng, gà lông đỏ, trầu cau, rượu, hoa quả…

Về Vũ Xá, qua tìm hiểu chúng tôi được biết, xưa kia Vũ Xá kết giao hảo với làng Đồng Lâu, vì vậy, ở miền quê này có lưu truyền câu ca “Vũ Xá đan gầu/ Đồng Lâu kéo sợi/ Hai bên chờ đợi/ Mồng tám mười hai” nói lên nỗi niềm mong đợi lễ hội truyền thống vui tươi, đoàn kết được tổ chức vào đầu năm mới của người dân hai thôn. Cũng theo các cụ cao niên trong làng kể lại, sáng mùng tám tháng Giêng, người làng Thọ Chương (giờ là Vũ Xá – do hai thôn Thọ Chương và Lưu sáp nhập thành) tưng bừng rước kiệu sang Đồng Lâu, Đồng Lâu tổ chức đón tiếp chu đáo. Ngày 12, Đồng Lâu lại tưng bừng rước kiệu sang Thọ Chương, người dân Thọ Chương mừng vui, tiếp đón cởi mở, chân thành. Mùng tám Đồng Lâu đón Thọ Chương, Đồng Lâu làm cơm; mười hai Thọ Chương đón Đồng Lâu, Thọ Chương mời cơm… Vì Thọ Chương và Đồng Lâu kết giao hảo, theo lệ làng ngày trước, trai gái hai làng không được lấy nhau.

Trải qua rất nhiều biến đổi của lịch sử, của thời gian, tục giao hảo xưa giờ không còn được duy trì. Lệ làng “không được lấy nhau” đã được xóa bỏ, khoảng 30 năm trở lại đây trai gái hai làng đã có cặp nên duyên chồng vợ.

Ông Nguyễn Minh Hồng, Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi Vũ Xá chia sẻ: Không còn tục giao hảo, Vũ Xá giờ cũng không tổ chức lễ hội vào ngày “Mùng tám mười hai” như xưa. Làng thống nhất tổ chức lễ hội vào ngày Thanh minh, đúng dịp đông đảo cháu con đi làm ăn xa từ khắp mọi miền Tổ quốc trở về quê hương tảo mộ, thắp hương tiên tổ, nhớ về nguồn cội. Có chút đổi thay cho phù hợp, vì vậy lễ hội làng Vũ Xá năm nào cũng rất đông vui. Người dân đi hội vừa để tưởng nhớ, biết ơn công đức với dân với nước của Thành hoàng làng Lang Nữu, vừa mong cầu những điều may mắn, tốt lành… sẽ đến với gia đình, làng xã trong năm mới.

Đình Thọ Chương đã được công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia, Vũ Xá được công nhận “Làng văn hóa”. Hiện nay, bên cạnh việc phát huy tinh thần đoàn kết, nỗ lực thi đua lao động sản xuất xây dựng quê hương ngày thêm giàu mạnh, Vũ Xá còn chú trọng bảo tồn, gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống cha ông để lại, góp phần nâng cao, làm đẹp thêm đời sống tinh thần của người dân.

Phạm Hiền

Phạm Hiền