Lệnh ngừng bắn ở Ukraine sẽ theo hướng nào khi 'quả bóng' đang ở chân Nga

“Tối hậu thư” của chính quyền Trump

Tổng thống Trump cho biết, các quan chức Mỹ đã đến Moscow vào ngày 12/3 sau khi Ukraine chấp thuận kế hoạch của Mỹ về một lệnh ngừng bắn kéo dài trong 30 ngày tại một cuộc họp ở Saudi Arabia. Tổng thống Trump tuyên bố, ông có thể gây áp lực đối với Nga nếu Moscow không tham gia thỏa thuận ngừng bắn.

Binh sỹ Ukraine tại Donetsk. Ảnh: WSJ

"Tôi có thể gây ra những điều tồi tệ cho Nga về mặt tài chính. Tôi buộc phải làm điều đó vì tôi muốn có hòa bình", ông Trump nói, đồng thời nhắc lại những lời đe dọa trước đây về việc áp thuế và cô lập Moscow về mặt kinh tế.

Sau khi rời khỏi cuộc đàm phán ở Saudi Arabia ngày 11/3, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói rằng “quả bóng địa chính trị hiện đang ở trong tay Tổng thống Nga Vladimir Putin”. Vẫn chưa rõ Nga có chấp thuận đề xuất của Mỹ hay không. Theo giới phân tích, sẽ có 3 tình huống có thể xảy ra.

Ông Sam Greene, nhà phân tích về Nga cho biết: “Nhiều người dự đoán Nga sẽ từ chối đề nghị ngừng bắn. Tôi không loại trừ khả năng này. Nhưng mọi thứ sẽ phụ thuộc vào cách Moscow nhìn nhận quỹ đạo chính sách của Mỹ châu Âu. Từ họ có thể đánh giá liệu lệnh ngừng bắn có phục vụ cho lợi ích của họ hay không”.

Kịch bản Nga từ chối

Nếu Nga kiên quyết giữ lập trường cứng rắn, thì việc Moscow từ chối đề xuất ngừng bắn của Mỹ là kịch bản có khả năng xảy ra cao nhất. Tổng thống Putin và các quan chức của Nga nhiều lần nhấn mạnh rằng, điều mà Moscow muốn không phải là lệnh ngừng bắn mà là một thỏa thuận hòa bình toàn diện giải quyết những gì họ tuyên bố là "nguyên nhân gốc rễ" của cuộc chiến.

Những phát biểu trên cho thấy Nga có thể không sẵn sàng ngừng chiến cho đến khi có một thỏa thuận đáp ứng các yêu cầu của Điện Kremlin là Ukraine phải đảm bảo sự trung lập, thu hẹp quân đội và công nhận quyền sở hữu của Nga với các khu vực đã sáp nhập.

Nga cũng muốn một thỏa thuận vượt ra ngoài Ukraine, làm giảm ảnh hưởng của NATO ở Đông Âu và trao cho Moscow nhiều ảnh hưởng hơn trong các quyết định an ninh có thể ảnh hưởng đến toàn bộ lục địa. Những mục tiêu này nằm ngoài ranh giới của một lệnh ngừng bắn tạm thời.

Trong bối cảnh Nga đang giành được nhiều vùng lãnh thổ mới ở miền Đông Ukraine, và lực lượng Kiev đối mặt với nguy cơ rút lui khỏi khu vực Kursk của Nga, Tổng thống Putin có rất ít lý do để đàm phán ngừng bắn ngay lập tức.

Ông Konstantin Kosachev, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại tại Thượng viện Nga cho biết, Washington nên hiểu rằng "các thỏa thuận thực sự vẫn đang được viết ra trên tuyến đầu".

Ngoài ra, nếu Tổng thống Putin từ chối lệnh ngừng bắn thì điều này có thể nhận được sự ủng hộ của các nhân vật có lập trường cứng rắn đối với Nga. Nhiều người cho rằng, việc đồng ý với đề xuất ngừng bắn là sự nhượng bộ của Điện Kremlin. Các yếu tố trên cho thấy khả năng Nga chấp nhận đề xuất ngừng bắn vô điều kiện là rất thấp.

Kịch bản Nga chấp thuận

Trong trường hợp ngược lại, nếu Nga đang cân nhắc chấp nhận lệnh ngừng bắn tạm thời, họ có thể đưa ra những điều khoản riêng.

"Nếu có bất cứ thỏa thuận nào thì thỏa thuận đó sẽ theo các điều khoản riêng của chúng tôi, chứ không phải điều khoản của Mỹ", ông Kosachev viết trên Telegram.

Giáo sư Greene tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu, cho rằng, Nga sẽ không chấp nhận lệnh ngừng bắn một cách vô điều kiện, vì thế Mỹ cần phải chứng minh thỏa thuận đó là cách tốt để Nga tiến gần hơn đến mục tiêu của họ.

"Mục tiêu quan trọng nhất của Nga là kiềm chế Ukraine. Nếu không có cơ hội thực hiện mục tiêu này trên chiến trường, Nga có thể tìm cách đạt được điều đó trên bàn đàm phán. Một lệnh ngừng bắn có thể cho phép Nga kiểm soát tình hình”.

Theo ông Greene, những đồn đoán về việc châu Âu triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở Ukraine có thể được đưa vào phép tính của Moscow: "Nếu Moscow cho rằng châu Âu thực sự muốn triển khai binh sỹ đến Ukraine, họ có thể nhất trí về lệnh ngừng bắn trước khi châu Âu hành động, và sau đó yêu cầu quân đội nước ngoài không hiện diện trên lãnh thổ Ukraine như một điều kiện để duy trì lệnh ngừng bắn".

Shelby Magid, phó giám đốc Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương - nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Washington, nhận định, Nga sẽ có lợi khi chấp nhận lệnh ngừng bắn và tận dụng mối quan hệ nồng ấm với chính quyền Tổng thống Trump, nhưng ông Putin có lẽ không muốn thay đổi mục tiêu gây sức ép tối đa với Ukraine.

Lựa chọn khó của Ngga

Ông Mark Galeotti - chuyên gia về Nga cho rằng Tổng thống Putin đang phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn.

"Những người theo đuổi lập trường cứng rắn của Nga cho rằng, việc chấp thuận lệnh ngừng bắn sẽ khiến Nga lãng phí nguồn lực và bị suy giảm động lực chiến đấu trên chiến trường. Nhưng nếu từ chối, Tổng thống Putin sẽ lãng phí cơ hội đặc biệt mà Tổng thống Trump đã trao cho họ để củng cố lợi ích của họ, với 1/5 diện tích lãnh thổ Ukraine trong tay và tiếp đến là bình thường hóa một phần quan hệ với Mỹ".

Ông Galeotti cho rằng, nếu Nga đồng ý ngừng bắn thì điều này có thể giúp họ giảm bớt các lệnh trừng phạt của phương Tây. Trong trường hợp ngược lại, Tổng thống Trump có khả năng đưa ra lập trường cứng rắn hơn nhiều đối với Moscow. Trước đó, ông Trump cho biết Mỹ có thể áp đặt thêm các lệnh trừng phạt đối với Nga nếu nước này từ chối đề xuất, song ông nói thêm: "Tôi hy vọng chúng tôi sẽ không cần phải làm vậy".

Giống như các nhà phân tích khác, ông Galeotti dự đoán, Moscow sẽ đặt ra các điều kiện cho bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào, chẳng hạn như việc Ukraine rút quân khỏi khu vực Kursk của Nga

"Tổng thống Putin có thể đồng ý ngừng bắn với điều kiện lực lượng Ukraine phải rút hoàn toàn ra khỏi lãnh thổ Nga".

Ông Sergei Markov, cựu cố vấn Điện Kremlin cho rằng, một điều kiện khả thi khác là phương Tây phải đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine trong thời gian ngừng bắn.

"Câu trả lời của Nga cho đề xuất ngừng bắn có thể không phải là "Không" mà là "Có”, nhưng với điều kiện lệnh cấm cung cấp vũ khí cho Ukraine phải được áp dụng trong toàn bộ thời gian đó".

Theo giới phân tích, câu trả lời của Nga trước đề xuất ngừng bắn có thể không đến sớm như Mỹ và Ukraine mong muốn. "Tổng thống Putin có thể cố gắng kéo dài thời hạn đồng ý ngừng bắn ở Ukraine để đảm bảo các điều khoản thuận lợi nhất cho Nga", Bloomberg News trích dẫn một số nguồn tin cho hay.

"Điện Kremlin có thể sẽ khiến cả Mỹ và Ukraine phải bối rối, cả về thời gian lẫn chi tiết của thỏa thuận", giáo sư Greene lưu ý.

Hồng Anh/VOV.VN (Tổng hợp) Theo Reuters, The Hill