Leo thang căng thẳng tại vùng tranh chấp dầu mỏ giữa Guyana và Venezuela

Các thành viên của Cảnh sát Quốc gia và Vệ binh Quốc gia đứng cạnh một bức tranh tường mô tả bản đồ Venezuela có dòng chữ "Essequibo thuộc về Venezuela" ở Caracas vào ngày 1 tháng 5 năm 2025. Ảnh Juan BARRETO / AFP

Theo ghi nhận của phóng viên AFP tại bang Bolívar, nằm sát biên giới Guyana ở phía đông nam Venezuela, cuộc bỏ phiếu được tổ chức tại một khu vực bầu cử nhỏ, với khoảng 21.400 cử tri. Đây là khu vực do Chính phủ Venezuela lập ra, nhằm phục vụ cho cuộc bầu cử địa phương và lập pháp diễn ra vào cuối tuần qua.

Dù vậy, không có điểm bỏ phiếu nào được đặt trên lãnh thổ Essequibo rộng 160.000 km² – khu vực hiện đang do Guyana kiểm soát.

Vùng tranh chấp trở thành “bang thứ 24”

Mục tiêu của cuộc bầu cử là chọn ra một thống đốc, 8 nghị sĩ và các ủy viên hội đồng vùng cho khu vực mà Caracas gọi là Guayana Esequiba. Đây là “bang thứ 24” mà Venezuela tuyên bố thành lập từ năm 2024, bất chấp thực tế là khu vực này hiện vẫn nằm ngoài sự kiểm soát của họ.

Ứng cử viên Neil Villamizar – người đại diện cho chính quyền Venezuela – phát biểu với AFP: “Chúng tôi đang nỗ lực để giành lại chủ quyền đối với Guayana Esequiba một cách hòa bình, bằng đối thoại và ngoại giao”.

Tại làng El Dorado – một trong 4 điểm tổ chức bầu cử cho vùng Essequibo – một nhà sinh hoạt cộng đồng nhỏ nằm ven đường đất đã được trưng dụng làm điểm bỏ phiếu.

Một cử tri tên Adolfo Torrealba, 62 tuổi, làm nghề buôn bán nhỏ, cho biết ông rất vui vì sự kiện này cuối cùng cũng diễn ra. “Tạ ơn Chúa, Chính phủ cuối cùng đã quan tâm đến chúng tôi. Giờ chúng tôi sẽ có một thống đốc, một người thực sự đại diện cho nguyện vọng của dân”, ông chia sẻ sau khi bỏ phiếu.

Căng thẳng quanh cuộc bầu cử tại vùng tranh chấp Essequibo

Ông Neil Villamizar, ứng viên thống đốc được chính quyền Venezuela hậu thuẫn, cam kết sẽ mang lại “phúc lợi thực tế” cho cư dân vùng Essequibo – những người mà Caracas gọi là Essequibanos. Theo ông, điều này bao gồm việc cấp thẻ căn cước Venezuela, cũng như triển khai các dịch vụ y tế, giáo dục cho người dân khu vực.

Ở chiều ngược lại, phe đối lập cũng đưa ra những phản ứng mạnh mẽ. Ứng viên Alexis Duarte phát biểu: “Guyana đang hành động như một bên xâm phạm chủ quyền. Họ muốn giành lấy vùng Essequibo với sự hậu thuẫn từ các tập đoàn dầu khí quốc tế và những cường quốc như Mỹ”.

Chính phủ Guyana lập tức phản đối mạnh mẽ cuộc bầu cử, gọi đây là một mối đe dọa nghiêm trọng, đồng thời nhấn mạnh rằng Tòa án Công lý Quốc tế (CIJ) – nơi đang thụ lý vụ tranh chấp chủ quyền giữa hai nước – đã yêu cầu Venezuela không tổ chức cuộc bầu cử, nhưng Caracas vẫn phớt lờ.

Trước đó vào năm 2023, Venezuela đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý, hỏi người dân liệu họ có ủng hộ việc thành lập một bang Essequibo thuộc Venezuela hay không – một động thái từng gây tranh cãi mạnh mẽ.

Tranh chấp chủ quyền

Chính quyền Guyana cáo buộc Venezuela đang tìm cách sáp nhập khoảng hai phần ba lãnh thổ của họ, đồng thời khẳng định đường biên giới hiện tại đã được xác lập từ thời Anh thuộc địa, và được Tòa trọng tài tại Paris công nhận vào năm 1899. Nước này hiện đang yêu cầu CIJ chính thức ra phán quyết công nhận ranh giới này.

Về phía mình, Venezuela cho rằng thỏa thuận Geneva năm 1966 – được ký với Anh trước khi Guyana độc lập – là cơ sở pháp lý để hai bên giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán song phương, chứ không thông qua CIJ. Caracas cũng lập luận rằng sông Essequibo mới là ranh giới tự nhiên, từng được xác định từ thời thuộc địa Tây Ban Nha vào năm 1777.

Dầu mỏ và căng thẳng địa chính trị

Dù Venezuela chưa bao giờ từ bỏ yêu sách chủ quyền đối với vùng đất này, tranh chấp chỉ thực sự nóng trở lại từ năm 2015, khi tập đoàn ExxonMobil phát hiện trữ lượng dầu khổng lồ ngoài khơi Essequibo. Từ đó, vấn đề chủ quyền không chỉ còn mang tính lịch sử, mà đã trở thành cuộc đối đầu địa chính trị, nơi tài nguyên dầu mỏ là yếu tố trung tâm.

Nh.Thạch

AFP