Lí do thực sự khiến tỷ lệ sinh toàn cầu giảm

Ảnh minh họa

Báo cáo Tình trạng Dân số Thế giới 2025 do Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) công bố vừa cảnh báo về một "cuộc khủng hoảng sinh sản thực sự".

Theo đó, rào cản lớn nhất khiến người dân không thể có được quy mô gia đình mong muốn là sự kết hợp giữa chi phí sinh hoạt đắt đỏ, bất bình đẳng giới và bất ổn xã hội, chứ không phải là sự thờ ơ hay từ chối việc sinh con.

“Vấn đề không phải là con người không muốn có con, mà là họ không thể,” Tiến sĩ Natalia Kanem, Giám đốc điều hành UNFPA nhấn mạnh. “Thiếu sự lựa chọn đang tạo ra hệ lụy nghiêm trọng cho cá nhân và xã hội.”

Tiền bạc và bất bình đẳng là rào cản lớn nhất

Khảo sát do YouGov thực hiện tại 14 quốc gia phục vụ cho báo cáo cho thấy gần 20% người tham gia không có quy mô gia đình như kỳ vọng. Trong đó, 39% cho rằng khó khăn tài chính là nguyên nhân chính khiến họ không sinh thêm con.

Ngoài ra, nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, cho biết sự phân công lao động trong gia đình không công bằng là yếu tố khiến họ chùn bước. Nỗi lo về biến đổi khí hậu, chiến tranh và bất ổn toàn cầu cũng khiến không ít người lựa chọn sinh ít con hoặc trì hoãn việc sinh con.

Phụ nữ được ghi nhận có khả năng đề cập đến vấn đề phân biệt giới tính gấp đôi nam giới, cho thấy gánh nặng chăm sóc con cái và công việc nội trợ vẫn đè nặng lên vai họ, kể cả khi đang tham gia lực lượng lao động.

Chính sách ép buộc có thể phản tác dụng

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đối mặt với dân số già hóa, thiếu lao động và chi phí an sinh xã hội tăng cao, một số chính phủ đã chọn cách áp lực người dân sinh con bằng cả tuyên truyền lẫn chính sách.

“Thay vì hỗ trợ phụ nữ tham gia lực lượng lao động, điều được chứng minh là mang lại hiệu quả kinh tế, thì các chính phủ lại có xu hướng yêu cầu họ sinh thêm con. Thậm chí, có quốc gia còn áp đặt các hạn chế đối với việc tiếp cận biện pháp tránh thai,” bà Kanem chỉ trích.

Tuy nhiên, theo báo cáo, các biện pháp ép buộc như cấm phá thai, hạn chế tránh thai hoặc đưa ra các ưu đãi tài chính lớn – chẳng hạn như đề xuất khoản “tiền thưởng sinh con” trị giá 5.000 USD ở Mỹ – không mang lại tác động lâu dài và thậm chí có thể phản tác dụng.

“Chúng tôi thấy rằng khi người dân cảm thấy lựa chọn sinh sản của họ bị thao túng hoặc kiểm soát, họ có xu hướng phản kháng, dẫn đến việc sinh ít con hơn,” bà Kanem nói.

Ngoài ra, UNFPA cũng cảnh báo việc thiếu tiếp cận các dịch vụ phá thai an toàn đang khiến nhiều phụ nữ phải đối mặt với tình trạng phá thai không an toàn, nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong và vô sinh.

UNFPA khẳng định, cách duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng sinh sản hiện nay là mở rộng các lựa chọn thực sự cho mọi người. Điều đó bao gồm nghỉ phép gia đình có lương, dịch vụ chăm sóc sinh sản giá rẻ, tiếp cận dễ dàng với biện pháp tránh thai và đặc biệt là thay đổi nhận thức xã hội về vai trò giới trong nuôi dạy con.

“Câu trả lời không nằm ở việc ai có quyền lựa chọn, mà là đảm bảo mọi người đều có khả năng thực hiện lựa chọn của mình,” Tiến sĩ Kanem kết luận.

N.THANH