Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam 2025: Những góc nhìn đa chiều về thế giới

Lan tỏa những câu chuyện nhân văn

Liên hoan phim (LHP) lần này quy tụ 18 phim tài liệu đặc sắc, trong đó có 7 phim đến từ các nước châu Âu: Áo, Wallonie-Bruxelles (Bỉ), Italia, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Israel và Vương quốc Anh, 7 phim do Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương sản xuất, cùng 4 phim của các tác giả độc lập. Nhiều phim đã giành được các giải thưởng tại các liên hoan trong nước và quốc tế.

Cảnh Phim “Chân trời rực rỡ”.

"Liên hoan phim năm nay mang đến nhiều góc nhìn đa chiều về cuộc sống, văn hóa, xã hội của các quốc gia trong một thế giới đa chiều cảm xúc. Đây cũng là hoạt động thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và các nước, là dịp để khán giả tìm hiểu đất nước, con người, văn hóa của các quốc gia thông qua ngôn ngữ chân thực, sống động của phim tài liệu", NSƯT Trịnh Quang Tùng cho biết.

Theo Trưởng đại diện Phái đoàn Wallonie-Bruxelles (Bỉ) tại Việt Nam Pierre Du Ville, các bộ phim được lựa chọn kỹ lưỡng để "mang đến cho khán giả một trải nghiệm hoàn toàn mới mẻ với mỗi bộ phim". Liên hoan phim năm nay quy tụ những tác phẩm đặc sắc đến từ Anh, Áo, Bỉ, Israel, Tây Ban Nha, Italy và Thụy Điển. Mỗi bộ phim là một cánh cửa mở ra một nền văn hóa, một góc nhìn riêng biệt về các vấn đề toàn cầu.

Đặc biệt năm nay, các nhà làm phim hướng ống kính đến những câu chuyện về những con người bình dị phải đối mặt với thử thách, thể hiện nghị lực kiên cường, hay những lát cắt cuộc sống khơi gợi nhiều cảm xúc và suy ngẫm. Những câu chuyện về văn hóa, về nguồn cội được kể một cách sâu sắc, xúc động. Đó là thế giới của lễ hội hóa trang lâu đời nhất ở Italy trong phim “Giấy bồi: Lễ hội hóa trang Fano (Cartapesta: Carnival of Fano)” của đạo diễn Andrea Lodovichetti, tôn vinh sự sáng tạo và kỹ năng thủ công truyền đời của các nghệ nhân. Phim tập trung vào những nghệ nhân làm nghệ thuật giấy bồi, những người có kỹ năng và sự sáng tạo để đưa kỹ thuật này đến với cuộc sống cũng như duy trì, bảo vệ cuộc sống, văn hóa của cộng đồng. Bộ phim tôn vinh những giá trị của văn hóa truyền thống đang dần mai một trong xã hội đương đại.

Bộ phim về công nương Diana.

Hay phim “Công nương” (The Princess) của đạo diễn Ed Perkins, Anh, thông qua các tư liệu lưu trữ, tái hiện chân thực cuộc đời Công nương Diana và mối quan hệ phức tạp của bà với truyền thông, một câu chuyện vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Trong khi đó, “Chàng trai đẹp nhất hành tinh” (The Most Beautiful Boy in the World) của Thụy Điển lại là câu chuyện đầy suy tư về mặt trái của danh vọng, kể về cuộc đời của nam diễn viên Bjorn Andrésen sau khi nổi tiếng toàn cầu ở tuổi 16... Phim “La Roja, hành trình đến với ngôi vương thế giới” (The Secrets of La Roja - World Champions 2010) của đạo diễn Eulogio Romero Lacalle kể về hành trình đội tuyển quốc gia Tây Ban Nha giành chức vô địch World Cup 2010. Đại diện Đại sứ quán Tây Ban Nha Jordi Llorens Carratalá cho biết, mặc dù câu chuyện kể về hành trình huyền thoại của đội bóng quốc gia Tây Ban Nha, tuy nhiên ở đó, khán giả sẽ thấy cả tinh thần chiến đấu, cảm xúc, kỷ luật của những cá nhân tạo thành đội bóng... "Tôi nhận thấy những phim được lựa chọn trình chiếu trong chương trình Liên hoan phim lần này đều gặp nhau ở giá trị nhân văn và tính nghệ thuật cao. Phim tài liệu là một trong những dòng phim đặc biệt, kể ra những câu chuyện có thật và khán giả cũng chính là những người chứng kiến câu chuyện đó. Nhờ vậy, họ có thể đồng cảm sâu sắc với các nhân vật, lan tỏa giá trị nhân văn ấy", ông Jordi Llorens Carratalá nhận định.

Làn gió mới từ những nhà làm phim tài liệu trẻ Việt Nam

Bên cạnh các tác phẩm châu Âu, phim tài liệu Việt Nam là điểm nhấn không thể bỏ lỡ. Phó tổng giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, đạo diễn, NSƯT Trịnh Quang Tùng cho biết, năm nay, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương giới thiệu 7 bộ phim sản xuất trong năm 2024, cùng với chùm 4 phim đặc biệt của các tác giả độc lập, hứa hẹn "mang lại sự tươi mới, đầy màu sắc cho Liên hoan phim".

Cảnh trong phim “Con nghê - Linh vật của người Việt”.

Nhiều thông điệp ý nghĩa chuyển tải qua ngôn ngữ điện ảnh tài liệu được kỳ vọng sẽ tạo nên sức cuốn hút đặc biệt đối với đông đảo khán giả yêu thích loại hình này. 7 phim do Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương sản xuất sẽ có mặt tại LHP gồm: “Hành trình yêu thương” (đạo diễn Lê Anh Tuấn), “Ước mơ của ai” (đạo diễn Đỗ Thị Huyền Trang), “Ý chí nhà vô địch” (đạo diễn Nguyễn Tiến Dũng), “Nghê - linh vật của người Việt” (đạo diễn Đào Đức Thanh), “Kẻ gỗ kỳ tích của lòng dân” (đạo diễn Nguyễn Đức Ngọc), “Không đầu hàng số phận” (đạo diễn Hoàng Hà Lê) và “Nhà thầu khoán Năm USOM” (đạo diễn Trịnh Quang Tùng). Đó là những bộ phim của các đạo diễn trẻ, phản ảnh những góc nhìn đa chiều, đầy tính nhân văn về đời sống. Họ mang đến những phong cách làm phim mới, lối kể chuyện hiện đại, hấp dẫn. Đó là “Hành trình yêu thương” của đạo diễn Lê Anh Tuấn - bộ phim Việt Nam được lựa chọn trình chiếu khai mạc LHP. Phim kể về những chuyến xe làm từ thiện không đồng chở người bệnh có hoàn cảnh khó khăn từ bệnh viện về nhà và ngược lại. Những người làm từ thiện thành lập những nhóm xe và hoạt động mạnh từ dịch COVID-19. Đây là một hình thức từ thiện thiết thực, giúp đỡ trực tiếp chi phí đi lại mỗi lần khám chữa bệnh của bệnh nhân; là động lực tinh thần, đồng hành giúp người bệnh trên con đường chiến đấu với bệnh tật. Mỗi ngày có hàng trăm chuyến xe như vậy trên khắp mọi miền Tổ quốc.

Đạo diễn Lê Anh Tuấn chia sẻ, “Hành trình yêu thương” được thực hiện với mong muốn đánh thức ở người xem lòng trắc ẩn, sự yêu thương trước nhiều số phận thiệt thòi, mất mát trong cuộc sống. "Với một đạo diễn trẻ, khi quay bộ phim này tôi có rất nhiều cảm xúc khi chứng kiến những phận đời bất hạnh, khó khăn, gặp nhiều bất trắc. Bản thân tôi cũng nhận ra nhiều bài học khi quay bộ phim này", đạo diễn Lê Anh Tuấn cho biết.

Một cảnh trong bộ phim tài liệu “Nhà thầu khoán năm USOM”.

“Nhà thầu khoán Năm USOM” đạo diễn Trịnh Quang Tùng kể về một nhân vật đặc biệt, Anh hùng Lực lượng vũ trang Trần Văn Lai - một chiến sĩ biệt động can trường, mưu trí hoạt động trong lòng địch dưới danh nghĩa “nhà thầu khoán Dinh Độc lập Năm USOM” được giới thiệu tại liên hoan phim năm nay. Giai đoạn giữa thập niên 1960, ông Năm Lai được cài vào làm việc trong cơ quan viện trợ hậu cần của Mỹ (viết tắt là USOM). Dưới tên giả Mai Hồng Quế, ông trở thành nhà thầu khoán phụ trách trang trí nội thất cho Dinh Độc Lập. Bằng bản lĩnh và tài mưu trí, ông Năm Lai đã thu thập thông tin về sơ đồ, cấu trúc Dinh cũng như quy luật tuần tra canh gác cho kế hoạch tấn công.

Đạo diễn, NSƯT Trịnh Quang Tùng cho biết, nhân vật Trần Văn Lai chính là nguyên mẫu của nhân vật Tư Chung trong bộ phim đình đám "Biệt động Sài Gòn". Việc thực hiện bộ phim về một nhân vật đã rất quen thuộc với công chúng là thách thức lớn, bởi khán giả vốn đã có sẵn hình dung về Tư Chung trên màn ảnh. Tuy nhiên, ê kíp sản xuất đã lựa chọn khai thác những góc nhìn mới, dựa trên nhiều tư liệu và câu chuyện đời thường ít được biết đến, để khắc họa rõ nét hơn con người Trần Văn Lai phía sau những giai thoại.

Đặc biệt năm nay có 4 phim của các tác giả độc lập gồm: “Chân trời rực rỡ” (đạo diễn Lan Nguyên), “Gió mùa về” (đạo diễn Lê Thị Thắm), “Toàn ơi” (đạo diễn Nguyễn Hồ Bảo Nghi), “Thư gửi mẹ” (đạo diễn Hà Lệ Diễm). Sự góp mặt của các nhà làm phim độc lập cho thấy nhiều người trẻ đã mạnh dạn dấn thân vào địa hạt khó khăn này. Họ mang đến những tiếng nói mới, những góc nhìn tinh tế, gai góc về đời sống đương đại. Đó là thế giới của cô bé người Mông trong “Thư gửi mẹ” của đạo diễn Hà Lệ Diễm hay ước mơ về một cuộc sống bình thường của những bệnh nhân trong một trung tâm chăm sóc ở Ba Vì của Lê Thị Thắm trong “Gió mùa về”. “Chân trời rực rỡ” đánh dấu sự trở lại của đạo diễn Lan Nguyên sau thành công của phim “Màu cỏ úa” 4 năm trước. Với “Chân trời rực rỡ”, Lan Nguyên theo chân Hà Anh Tuấn trở về quê hương Ninh Bình để hát cùng những đứa trẻ là truyền nhân của nghệ thuật “xẩm” đang mai một. Đó là hành trình tìm về cội nguồn.

Không chỉ khắc họa hình ảnh nghệ sĩ Hà Anh Tuấn, “Chân trời rực rỡ” còn đưa khán giả đến với khung cảnh hùng vĩ của cố đô Hoa Lư, đầm Vân Long, Tam Cốc, chùa Bái Đính, vườn quốc gia Cúc Phương… Những địa danh gắn liền với lịch sử, văn hóa Ninh Bình hiện lên đầy thơ mộng. Điểm nhấn của bộ phim là phần âm nhạc: lần đầu tiên khán giả được thưởng thức sáng tác độc quyền của nhạc sĩ Võ Thiện Thanh, những giai điệu bất hủ của huyền thoại Kitaro cùng làn điệu xẩm cổ truyền vang lên trên màn ảnh. Sự hòa quyện này tạo nên hành trình “tìm về cội nguồn” vừa gần gũi vừa giàu tính nghệ thuật.

Mong muốn của các nhà làm phim tài liệu Việt là câu chuyện họ kể được đến với khán giả, dù con đường ra rạp của dòng phim này từ trước đến nay vẫn còn gian nan. Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam là một cơ hội để lan tỏa tiếng nói của họ đến cộng đồng. Nhưng thiết nghĩ, chúng ta cần nhiều hơn cơ hội tiếp cận với công chúng cho dòng phim này.

Việt Linh