Liệu Ấn Độ có thể mua dầu của Nga với giá rẻ hơn?

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (giữa) thăm xưởng đóng tàu Zvezda bên ngoài cảng Vladivostok ở vùng Viễn Đông của Nga vào ngày 4 tháng 9 năm 2019, trước thềm Diễn đàn Kinh tế Phương Đông do Nga đăng cai tổ chức. Ảnh Mikhail Klimentyev/Sputnik

Ấn Độ tiếp tục mua dầu thô giá rẻ của Nga sau khi xung đột Ukraine leo thang vào năm 2022, bất chấp những lời chỉ trích công khai từ các đối tác phương Tây của New Delhi. Điều này góp phần đáng kể vào việc tăng cường thương mại song phương giữa hai nước. Trong năm tài chính 2023-24 (FY24), thương mại song phương đạt mức cao nhất mọi thời đại là 65,7 tỷ USD, phần lớn nhờ vào nhập khẩu dầu thô, than đá và phân bón. Con số này thể hiện mức tăng đáng kể, 33%, so với năm trước, nhấn mạnh khả năng phục hồi và sức mạnh của quan hệ đối tác Ấn Độ-Nga. Con số này cũng cao gấp đôi mục tiêu 30 tỷ USD mà hai nhà lãnh đạo đặt ra trước đó trong thương mại song phương vào năm 2025.

Trong tháng 6, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ đã đạt được mức nhập khẩu kỷ lục loại dầu thô Urals của Nga, tổng cộng 2,13 triệu thùng/ngày, cao nhất kể từ mức đỉnh năm trước, vượt qua Ả Rập Saudi và Iraq.

Sự phụ thuộc của Ấn Độ vào dầu Nga không chỉ tác động đến hoạt động nhập khẩu mà còn ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của nước này. Dầu thô giá rẻ từ Nga đã tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu sản phẩm dầu mỏ có giá trị gia tăng của Ấn Độ, góp phần làm tăng xuất khẩu sản phẩm dầu mỏ lên 54,78% trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 1 năm tài chính 2023. Các quốc gia như Brazil, Israel, Hà Lan và Nam Phi đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong xuất khẩu của Ấn Độ, trong đó các sản phẩm dầu mỏ đóng vai trò quan trọng.

Khi New Delhi tăng cường nhập khẩu dầu từ Nga, động lực chính thúc đẩy thương mại song phương, Ấn Độ có thể đàm phán để nhận được mức chiết khấu cao hơn, có khả năng vượt mức hiện tại từ 3 đến 3,5 USD/thùng trong chuyến thăm của ông Modi, theo dự đoán của một số nguồn tin.

Theo Tập đoàn Dầu khí Bharat (BPCL) thuộc sở hữu nhà nước của Ấn Độ, mức chiết khấu dầu thô của Nga đã giảm gần một nửa xuống còn 3-6 USD/thùng hiện nay từ mức trung bình 8-10 USD trong năm tài chính 2024. Việc giảm chiết khấu chủ yếu là do chi phí vận chuyển và bảo hiểm cao hơn khi vận chuyển từ Biển Baltic và Biển Đen đến bờ biển phía Tây.

Cơ quan xếp hạng ICRA cho rằng Ấn Độ đã tiết kiệm được khoảng 5,1 tỷ USD chi phí nhập khẩu dầu trong năm tài chính 2023 và 7,9 tỷ USD trong 11 tháng đầu năm tài chính 2024 nhờ giảm giá đối với hàng hóa của Nga. “Sự phụ thuộc vào nhập khẩu dầu của Ấn Độ dự kiến vẫn ở mức cao, nếu chiết khấu dầu thô của Nga vẫn ở mức thấp như hiện tại. ICRA dự kiến hóa đơn nhập khẩu dầu của Ấn Độ sẽ tăng lên 101-104 tỷ USD trong năm tài chính 2025, từ mức 96,1 tỷ USD trong năm tài chính 2024, giả định rằng giá dầu thô trung bình là 85 USD/thùng trong năm tài chính”.

Rất khó để xác định chính xác ngưỡng giá để Ấn Độ nhập khẩu dầu từ các nước khác. Tuy nhiên, nếu giá dầu thô tiếp tục giảm ở mức mà hóa đơn nhập khẩu có thể bắt đầu vượt quá mức bền vững và điều này có thể xảy ra trong thời gian dài, như ICRA đã lưu ý trong phản hồi trước đó, Ấn Độ có thể nên xem xét nhập khẩu thêm dầu thô từ các nước khác.

Tổng thống Nga Putin đã đón tiếp thân mật Thủ tướng Ấn Độ Modi tại dinh thự của mình ở ngoại ô Matxcova, tháng 7/2024. Ảnh: X/@narendramodi

Bất cân xứng thương mại

Bất chấp thương mại song phương mạnh mẽ, phần lớn là do nhập khẩu dầu tăng, xuất khẩu của Ấn Độ sang Nga trong năm tài chính 2024 đạt xấp xỉ 4,26 tỷ USD, một tình huống khiến Ấn Độ không hài lòng do mất cân bằng thương mại. Theo Bộ Thương mại và Công nghiệp, trong năm tài chính 2023-2024, thâm hụt thương mại của New Delhi với Moscow đã tăng 33%, đạt hơn 57 tỷ USD, gấp 8 lần kể từ năm 2021-2022. Thâm hụt ngày càng tăng nhấn mạnh động lực kinh tế giữa hai quốc gia và cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát mất cân bằng thương mại một cách hiệu quả.

Theo Đại sứ Ấn Độ tại Nga, Vinay Kumar, “Cân bằng thương mại là ưu tiên hàng đầu để hai nước duy trì tốc độ tăng trưởng”. Ông nói: “Chúng ta cần giải quyết các vấn đề tiếp cận thị trường, tìm kiếm cơ hội mới cho hàng hóa Ấn Độ tại thị trường Nga, bao gồm các sản phẩm nông nghiệp, thực phẩm chế biến, phụ tùng ô tô và các mặt hàng khác”.

Ấn Độ đã mở rộng xuất khẩu sang Nga, bao gồm nhiều loại sản phẩm như dược phẩm, hóa chất hữu cơ, máy điện, thiết bị cơ khí và sắt thép. Ngoài ra, hàng dệt may và thậm chí cả ô tô điện có thể sẽ xuất hiện trong danh sách xuất khẩu trong tương lai.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ phát triển kinh tế Nga, Vladimir Ilyichev, lưu ý rằng sự cân bằng trong thương mại song phương có thể xảy ra sau khi Ấn Độ và Liên minh kinh tế Á-Âu (EEU) ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA). Ấn Độ dự kiến sẽ bắt đầu đàm phán về một FTA với Liên minh kinh tế Á-Âu do Nga đứng đầu, bao gồm Armenia, Belarus, Kazakhstan và Kyrgyzstan.

Ấn Độ nên xem xét cẩn thận các bước cần thiết để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại ngày càng tăng, đặc biệt trong bối cảnh các cam kết song phương. Cân bằng các ưu tiên thương mại và khám phá các cơ hội mới cho hàng hóa Ấn Độ tại thị trường Nga bên cạnh FTA của Ấn Độ với EEU là những bước đi quan trọng để giải quyết tình trạng bất cân xứng.

Mở rộng danh mục năng lượng sạch

Trong tuyên bố chung nhân chuyến thăm Vladivostok của Thủ tướng Modi vào tháng 9/2019, Ấn Độ và Nga bày tỏ ý định tìm kiếm cơ hội mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng khác nhau. Chúng bao gồm thủy điện và nhiệt điện, sử dụng năng lượng hiệu quả và phát triển các cơ sở khai thác năng lượng từ các nguồn phi truyền thống.

Chẳng hạn, vào tháng 2 năm 2020, Cục Hiệu quả Năng lượng của Ấn Độ và Cơ quan Năng lượng Nga đã ký kết thỏa thuận tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng. Sự hợp tác này bao gồm kiểm toán năng lượng, các sự kiện quốc tế và lộ trình bao gồm các chủ đề như hiệu quả của ngành năng lượng, CCS và hydro.

Đối với năng lượng hạt nhân, trong chuyến thăm Ấn Độ hồi đầu năm nay, Tổng Giám đốc Rosatom Aleksey Likhachev đã ký một nghị định thư nhằm đẩy nhanh việc xây dựng các tổ máy điện hạt nhân Kudankulam từ 3-6, phù hợp với kế hoạch của Ấn Độ nhằm tăng công suất hạt nhân từ 7.480 MWe lên 22.800 MWe vào năm 2031-2032.

Ngoài ra, Nga còn cung cấp cho Ấn Độ lò phản ứng mô-đun nhỏ RITM-200, có khả năng tạo ra công suất lên tới 350 MW. Thiết kế mô-đun nhỏ gọn này có thể đẩy nhanh tiến độ xây dựng so với các nhà máy truyền thống, hỗ trợ các mục tiêu năng lượng của Ấn Độ. Đánh giá tính khả thi, an toàn và ý nghĩa địa chính trị là yếu tố quan trọng, nhấn mạnh sự cần thiết của việc đánh giá rủi ro. Những sáng kiến này có thể được đưa vào các cuộc thảo luận trong chuyến thăm Moscow của ông Modi để thúc đẩy các dự án này.

Kích hoạt tuyến hành lang hàng hải phía Đông

Ấn Độ và Nga đang tìm kiếm các khoản đầu tư lớn hơn vào Hành lang Hàng hải phía Đông (EMC) và Siberia. Ấn Độ tìm cách mua khoáng sản từ Nga. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức về thỏa thuận bảo hiểm và đàm phán với các cảng trung gian.

EMC là tuyến đường biển được đề xuất nối cảng Chennai của Ấn Độ với cảng Vladivostok của Nga. Nhằm mục đích tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại than cốc, dầu thô, LNG, phân bón và container. Sau khi hoàn thành, EMC sẽ giảm thời gian vận chuyển từ hơn 40 ngày xuống chỉ còn 24 ngày, mang lại cho Ấn Độ một tuyến đường ngắn và hiệu quả để tiếp cận các thị trường Viễn Đông, bao gồm cả Trung Quốc và Nhật Bản.

Vào tháng 6, Nga đã công bố một tuyến đường vận chuyển mới để xuất khẩu than sang Ấn Độ bằng INSTC, tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg. Điều này sẽ cắt giảm thời gian vận chuyển từ 45 ngày xuống còn 15 ngày, khiến dầu thô của Nga trở nên cạnh tranh hơn so với các đối tác. Xuất khẩu than của Nga sang Ấn Độ trong năm nay đã giảm so với năm ngoái, chủ yếu do giá cước vận tải cao và sự cạnh tranh từ các nhà cung cấp lâu đời của Ấn Độ như Australia và Indonesia. Do đó, bất kỳ cuộc thảo luận nào về việc kích hoạt các tuyến thương mại, bao gồm INSTC và tuyến hàng hải Chennai-Vladivostok, đều sẽ mang lại lợi ích cho hoạt động buôn bán than trong tương lai.

Chuyến thăm của Thủ tướng Modi tới Moscow nhấn mạnh cam kết của Ấn Độ trong việc tăng cường mối quan hệ nhiều mặt với Nga. Khi cả hai quốc gia điều hướng các động lực toàn cầu phức tạp, các cuộc đàm phán ở Moscow sẽ định hình lộ trình hợp tác sâu sắc trên tất cả các lĩnh vực chiến lược, tái khẳng định sức mạnh lâu dài của mối quan hệ đối tác giữa hai nước.

Anh Thư

AFP