Liệu NATO có ngừng mua dầu Nga theo yêu cầu của ông Trump?

Tổng thống Mỹ Donald Trump kêu gọi các nước NATO chấm dứt nhập khẩu dầu Nga nếu muốn Washington siết chặt hơn các biện pháp trừng phạt Moscow. (Ảnh: YouTube)

Hiện chỉ còn 3 thành viên NATO nhập dầu thô trực tiếp từ Nga: Hungary, Slovakia và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong số này, Thổ Nhĩ Kỳ là khách hàng lớn nhất.

“Dữ liệu của chúng tôi cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ hiện là nhà nhập khẩu dầu Nga lớn thứ ba thế giới”, ông Petras Kanitas, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA) ở Vilnius, cho biết ngày 15/9. Theo ông, Ankara mua dầu Nga chủ yếu nhờ được chiết khấu mạnh, sau đó lọc thành sản phẩm và xuất khẩu ngược sang châu Âu.

Thời gian qua, ông Trump nhiều lần đe dọa áp thuế bổ sung đối với những nước mua dầu Nga, thậm chí đã áp lên Ấn Độ. Ngày 13/9, ông tiếp tục kêu gọi trên nền tảng Truth Social: “Tất cả các nước NATO phải chấm dứt nhập khẩu dầu từ Nga”.

Theo chuyên gia Benjamin Hilgenstock tại Viện KSE (Kiev), đây là diễn biến đáng chú ý: “Trước đây, các tuyên bố của ông Trump chủ yếu nhắm vào Ấn Độ và Trung Quốc. Thổ Nhĩ Kỳ chưa từng bị nhắc đến trực diện”.

Mục tiêu của ông Trump là đánh vào nguồn thu xuất khẩu chủ chốt của Nga, buộc Điện Kremlin phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán liên quan đến xung đột ở Ukraine. Ông Hilgenstock nhận định: “Nếu mất thị trường Thổ Nhĩ Kỳ, Nga sẽ chịu cú sốc lớn và có thể phải hạ giá sâu hơn nữa để bán cho các khách hàng khác”.

Tuy nhiên, việc Ankara “cắt” dầu Nga không hề đơn giản. Nhiều nhà máy lọc dầu của Thổ Nhĩ Kỳ phụ thuộc tới 90% nguồn cung từ Nga, nên việc chuyển sang nguồn khác khó có thể thực hiện ngay. Hơn nữa, khác với Ấn Độ hay Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ còn nhập khẩu đáng kể sản phẩm dầu tinh chế từ Moscow.

Chính trị cũng là một rào cản. Vì không thuộc Liên minh châu Âu (EU), Thổ Nhĩ Kỳ không phải chịu cùng mức sức ép chính trị như Hungary và Slovakia. Theo Hilgenstock, đây sẽ là thách thức lớn cho bất kỳ nỗ lực nào muốn thuyết phục Ankara thay đổi lập trường.

Hungary và Slovakia vẫn "bám chặt" dầu Nga

Budapest và Bratislava nhiều lần khẳng định họ phụ thuộc vào nguồn dầu từ Nga qua đường ống Druzhba.

Hồi tháng 8, sau khi các đợt không kích của Ukraine liên tiếp khiến tuyến ống này gián đoạn, Ngoại trưởng Hungary Peter Szijjarto cảnh báo: “Nếu Druzhba ngừng hoạt động lâu dài, nguồn cung dầu cho Hungary và Slovakia cũng sẽ bị cắt theo”.

Tuy nhiên, Liên minh châu Âu (EU) đã đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn năng lượng Nga vào năm 2027 trong khuôn khổ thị trường chung, nghĩa là Hungary và Slovakia sẽ không có quyền phủ quyết.

Theo giới chuyên gia, cả hai nước có thể thay thế nguồn cung bằng tuyến ống Adria đi qua Croatia. Tamas Pletser, chuyên gia dầu khí tại Ngân hàng Erste, nhận xét: “Đa dạng hóa không phải là vấn đề kỹ thuật không giải nổi, mà là câu chuyện ý chí chính trị và kinh tế. Dĩ nhiên giá nhiên liệu sẽ tăng, nhưng miễn thị trường vẫn tự do thì sẽ không thiếu hàng”.

Chuyên gia năng lượng Petras Kanitas (CREA) nhắc lại rằng Cộng hòa Séc đầu năm nay đã loại bỏ hoàn toàn dầu Nga, đúng như cam kết từ sau khi Moscow phát động xung đột năm 2022. “Họ đã giữ lời”, ông nói, đồng thời gợi ý rằng Thủ tướng Hungary Viktor Orban, vốn có quan hệ thân thiết với Tổng thống Trump, có thể tìm cách xin một số ngoại lệ, hoặc miễn trừ.

Thuế thứ cấp và căng thẳng Trung - Mỹ

Trong một bài đăng mới, ông Trump còn kêu gọi các nước NATO cân nhắc áp thuế 50-100% đối với Trung Quốc để trừng phạt việc Bắc Kinh ủng hộ Nga.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh Washington căng thẳng thương mại với Bắc Kinh. Ông Trump đã nhiều lần gia hạn thời hạn yêu cầu Trung Quốc chấp nhận các điều kiện mới, nếu không sẽ phải đối mặt với gói thuế khổng lồ - nhưng phía Trung Quốc vẫn chưa nhượng bộ.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsay Graham cũng lên tiếng ủng hộ, thúc đẩy dự luật áp thuế bổ sung quy mô lớn để siết các đối tác thương mại của Nga. “Đã đến lúc châu Âu đi theo Tổng thống Trump và nhắm thẳng vào Trung Quốc, Ấn Độ. Khi đó, cả hai sẽ thay đổi thái độ với Nga và cuộc chiến này sẽ chấm dứt”, ông phát biểu trên NBC.

Tuy vậy, châu Âu vốn đã phải chấp nhận mức thuế cao để duy trì quan hệ với Mỹ, nên càng cần duy trì dòng thương mại với Trung Quốc. Ngày 15/9, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cảnh báo sẽ có “biện pháp đáp trả cứng rắn” nếu NATO thực sự áp thuế.

Đến nay, chưa có lãnh đạo châu Âu nào chính thức đề xuất tăng thuế, cũng chưa có tín hiệu rõ ràng về việc cắt nhập dầu Nga.

Chuyên gia Hilgenstock bình luận: “Nếu muốn tiến triển, ông Trump có lẽ sẽ phải trực tiếp đối thoại với những người bạn thân thiết của ông: Viktor Orban, Robert Fico và Recep Tayyip Erdogan”.

Nh.Thạch

AFP