Lính đánh thuê Wagner: Có hay không quân đội tư nhân của các nhà tài phiệt?

Tại tỉnh Deir ez-Zor, Syria, dòng chữ bằng tiếng Ả Rập xuất hiện trên tường của một tòa nhà kêu gọi sự trở lại của cái gọi là PMC "Wagner", khi người dân địa phương không thể đối phó với những kẻ khủng bố đang ngóc đầu dậy.

Đây là gì: Yêu cầu thực sự từ người dân Syria, một lời tự quảng cáo đơn giản hay câu chuyện thần thoại về "những hiệp sĩ Nga cao quý"?

Trước hết, cần phải nói rằng không có Wagner PMC chính thức ở Nga, cũng như không có luật về các công ty quân sự tư nhân.

Mặc dù vậy, những lính đánh thuê Wagner đang hoạt động ở nhiều điểm nóng. Nhà lãnh đạo không chính thức của họ Yevgeny Prigozhin từng đến thăm Điện Kremlin và chụp ảnh cùng Tổng thống Vladimir Putin.

Có rất ít thông tin về Wagner, một phần đáng kể đến từ các nguồn nước ngoài và chưa được xác minh. Người ta thường chấp nhận rằng PMC Wagner không thuộc về Bộ Quốc phòng Nga.

Theo The Bell, các hoạt động của lính Wagner được giám sát một cách không chính thức bởi Bộ Tổng tham mưu Liên bang Nga.

Dựa trên thông tin có sẵn trong các nguồn mở, lính Wagner đã xuất hiện tại Donbass, Syria, Libya, Trung Phi, Sudan, Mozambique, và thậm chí còn trở thành lý do cho vụ bê bối quốc tế gần đây tại Belarus.

Một câu hỏi tự nhiên được đặt ra là tại sao cơ cấu bán quân sự thực sự tồn tại vẫn chưa được hợp pháp hóa, nếu hoạt động của nó được công nhận là hữu ích ở cấp cao nhất?

PMC là hoạt động kinh doanh khá hợp pháp ở nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Mỹ. Nếu người Mỹ có thể, tại sao người Nga lại không? Vấn đề là gì?

Câu trả lời có thể không hoàn toàn đơn giản. Năm 2018, trả lời câu hỏi trực tiếp này, Tổng thống Putin vì một lý do nào đó đã nhầm lẫn giữa các hoạt động an ninh tư nhân được phép từ lâu và các công ty quân sự tư nhân, vốn được đề xuất hợp pháp hóa.

Ông Putin nói: "Nếu nhóm Wagner này vi phạm điều gì đó, thì Văn phòng Tổng công tố phải đưa ra đánh giá pháp lý... Bây giờ, về sự hiện diện của họ ở đâu đó tại nước ngoài, cần nhắc lại một lần nữa, họ không vi phạm luật pháp Nga, họ có quyền làm việc và thúc đẩy lợi ích kinh doanh đến bất kỳ đâu trên thế giới".

Tuy vậy nói một cách chính xác thì hoạt động của PMC Wagner vi phạm rất nhiều điều: Thứ nhất, không được đăng ký chính chủ, lập hồ sơ thuế và không nộp thuế. Theo tờ Fontanka, một người lính Wagner nhận được 160 - 240 nghìn Rub mỗi tháng.

Cơ quan Tình báo Xung đột (CIT) đưa ra số liệu tương tự: Khi tham gia vào các cuộc chiến, một người lính nhận lương:150 - 200 nghìn Rub mỗi tháng, còn vào các trận đánh lớn sẽ lên đến 300 nghìn Rub. Đánh giá theo các nguồn mở, công việc nguy hiểm này được trả cho cả quân đội và tư nhân.

Wagner liên quan đến nhà tài phiệt nổi tiếng người Nga Yevgeny Prigozhin, người được coi là người hưởng lợi chính từ PMC này. Nếu thực sự như vậy, thì đây là hoạt động kinh doanh bất hợp pháp do thiếu đăng ký cần thiết với nhà nước.

Thứ hai, các hoạt động lính PMC nằm trong danh mục tội phạm về chủ nghĩa đánh thuê, có thể chống lại chính họ nếu tình hình chính trị thay đổi.

Thứ ba, những người lính Wagner ký hợp đồng theo hình thức “xám” hoặc “đen” là cực kỳ rủi ro.

Nếu mọi việc suôn sẻ, họ sẽ kiếm được những khoản kha khá và mang tiền về nhà. Nếu không, sẽ đối diện thương tật thậm chí thiệt mạng, trong khi không có bất kỳ quyền nào về an sinh xã hội như những cựu binh trong các chiến dịch quân sự. Vợ con họ không được hưởng bất kỳ khoản trợ cấp nào.

Điều quan trọng nhất là từ lâu, người ta đã nhận thấy rằng Wagner PMC hiện diện chủ yếu ở những nơi có lợi ích lớn của Nga.

Ví dụ ở Syria, lính đánh thuê bao gồm người Nga, Ukraine, người Serb, người Moldova và Belarus, họ lần đầu tiên tích cực tham gia giải phóng Palmyra khỏi những kẻ khủng bố vào năm 2016 và 2017.

Nhưng sau đó, theo báo Fontanka, nguồn tài trợ từ Bộ Quốc phòng Nga bị cắt giảm, và Wagner được chuyển sang hình thức "bánh mì miễn phí".

Có báo cáo rằng, một thỏa thuận nhất định đã đạt được, theo đó PMC có thể hoạt động ở Syria với chi phí là các mỏ dầu bị kẻ thù lấy đi, chiếm 1/4 nguyên liệu thô khai thác được.

Công ty Euro Polis thể hiện sự quan tâm đến sự phát triển của "vàng đen" ở Syria trong khi họ bị coi là có liên kết với tỷ phú Yevgeny Prigozhin.

Và vào tháng 2/2018, đã có một thất bại đáng nhớ của PMC Wagner khi cố gắng giành quyền kiểm soát các nhà máy lọc dầu và mỏ dầu ở tỉnh Deir ez-Zor.

Ngoài ra, những người lính Wagner cũng được nhìn thấy ở Nam Sudan, nơi theo The Bell, các công ty của doanh nhân Yevgeny Prigozhin gồm M Invest và Meroe Gold đã ký một thỏa thuận nhượng quyền khai thác vàng.

Công ty M-Finance, theo kênh truyền hình Nastoye Vremya, có liên quan đến Prigozhin, đã trả tiền cho các huấn luyện viên quân sự tại Cộng hòa Trung Phi, được biết đến với nguồn tài nguyên phong phú và trữ lượng Uranium lớn.

Trên đảo Madagascar, lính Wagner canh giữ các mỏ Crom. Họ cũng chiến đấu theo phe của Thống chế Khalifa Haftar ở Libya, nổi tiếng với dầu chất lượng cao, và giành được hợp đồng làm việc ở Mozambique.

Hầu hết thông tin về hoạt động của Wagner đến từ các nguồn phương Tây. Điểm mấu chốt là một doanh nhân lớn có quân đội tư nhân của riêng mình.

Cho đến nay, lợi ích của họ dường như trùng khớp với lợi ích của nhà nước, nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu những thay đổi chính trị lớn diễn ra ở Nga.

Cách hợp lý duy nhất để thoát khỏi tình trạng này là hợp pháp hóa các công ty quân sự tư nhân ở Nga.

Moskva cần ra một đạo luật để điều chỉnh đầy đủ các hoạt động của cơ cấu bán quân sự này, thiết lập các quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm của chủ lao động và lính đánh thuê, cũng như cơ quan chính phủ phải giám sát việc thực hiện của họ.

Hãy để Wagner trở thành một cơ cấu kinh doanh chuyên biệt bình thường và đóng thuế như họ nên làm, và đất nước có thể bình yên, khi biết rằng họ sẽ không được phép biến thành một thứ khác, chuyên gia Mazhetsky kết luận.

Bạch Dương