'Lỗ hổng' pháp lý trong quản lý thực phẩm chức năng
Thời gian qua, hàng loạt vụ vi phạm liên quan thực phẩm chức năng (TPCN) đã xảy ra và một trong những 'kẽ hở' lớn mà các đối tượng lợi dụng là cơ chế tự công bố sản phẩm. Hiện nay, theo quy định, tổ chức, cá nhân chỉ cần nộp hồ sơ là có thể đưa sản phẩm TPCN ra thị trường.
Ảnh minh họa.
Theo quy định hiện hành, TPCN được quy định gồm 4 nhóm: Thực phẩm bổ sung (TPBS), thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Trong đó, nhóm TPBS trong hồ sơ tự công bố chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn; hai nhóm thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt chưa kiểm soát về chất lượng. Chỉ duy nhất nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe là kiểm soát về chỉ tiêu chất lượng, tuy nhiên hồ sơ công bố cũng rất đơn giản.
Bên cạnh đó, những sản phẩm gọi là TPBS sau khi DN công bố, được phép sản xuất và kinh doanh ngay. DN cũng được tự quảng cáo mà không có cơ quan quản lý xác nhận nội dung quảng cáo. Vụ án sản xuất TPBS kẹo rau củ Kera vừa bị khởi tố là một ví dụ.
Nguy hiểm hơn, quy định hiện tại cũng chưa có cơ chế giám sát cơ chế tự công bố. Trong hồ sơ tự công bố hiện nay chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn, trong khi để kiểm soát chất lượng sản phẩm, thì kiểm soát chỉ tiêu chất lượng mới quan trọng. Không kiểm nghiệm chỉ tiêu chất lượng, không xác thực công dụng, lại được tự quảng cáo mà không cần xác nhận, là “điều kiện lý tưởng” cho các đối tượng xấu.
Bộ Y tế đang chủ trì dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định về lĩnh vực trên theo hướng thay đổi triệt để cách thức hậu kiểm và khắc phục các “lỗ hổng”; đề xuất áp dụng mô hình tiền kiểm hồ sơ chặt chẽ và hậu kiểm thường quy, hậu kiểm đột xuất. Nghĩa là sau khi DN công bố sản phẩm, cơ quan chức năng sẽ phải chủ động rà soát hồ sơ, lấy mẫu thị trường để kiểm tra chất lượng thực tế, đặc biệt với các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
Đồng thời, đẩy mạnh việc kiểm tra đột xuất trên cơ sở phản ánh từ người tiêu dùng, báo chí. Hệ thống kiểm nghiệm được giao nhiệm vụ chủ động giám sát thị trường, thay vì chỉ kiểm tra theo đơn hàng như hiện nay. Dự kiến chuyển nhóm TPBS sang nhóm bắt buộc phải đăng ký công bố và nộp hồ sơ kỹ thuật chặt chẽ, đầy đủ.
Để phù hợp với thực tiễn kinh doanh mới, dự thảo sẽ đề xuất bổ sung vai trò giám sát của các Bộ: Công an, Công Thương, VH,TT&DL, KH&CN… sẽ cùng phối hợp trong hậu kiểm, gỡ bỏ quảng cáo sai lệch, giám sát các phòng kiểm nghiệm.
Trước thực tế hàng loạt vụ gian lận về chất lượng, lừa dối khách hàng liên quan TPCN; việc kiểm soát chặt chẽ từ khâu nghiên cứu, chỉ tiêu nguyên liệu phát triển sản phẩm, đăng ký, sản xuất đến khi sản phẩm TPCN lưu thông thị trường mà Bộ Y tế dự thảo như trên là rất cần thiết; để sớm lập lại trật tự quản lý, phát triển các DN làm ăn chân chính, người tiêu dùng được tiếp cận sử dụng những TPCN chất lượng.
