Lò khí hóa biến phế phẩm nông nghiệp thành năng lượng xanh

Lò khí hóa biến phế phẩm nông nghiệp thành năng lượng xanh. Ảnh: Helvetas VN

Giải pháp này được Helvetas giới thiệu không chỉ giúp nông dân chủ động sản xuất, giảm chi phí nhiên liệu mà còn góp phần giảm phát thải và tái tạo tài nguyên tại chỗ.

Mô hình được thực hiện tại Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Nhất Tâm (xã Ea Kar, Đắk Lắk) trong khuôn khổ dự án “Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất cacao” do Helvetas Việt Nam thực hiện với sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu (EU).

Dự án hướng tới việc tận dụng phế phụ phẩm nông nghiệp để hình thành chuỗi giá trị khép kín và giảm phát thải trong sản xuất nông sản – một bước đi thực tế nhằm cụ thể hóa khái niệm kinh tế tuần hoàn trong ngành nông nghiệp.

Tại nhiều vùng trồng nông sản ở Việt Nam, phế phụ phẩm sau thu hoạch vẫn là bài toán chưa có lời giải. Với cây cacao, phần vỏ quả chiếm tới 70% khối lượng thu hoạch, thường bị bỏ đi hoặc đốt ngoài trời, gây lãng phí sinh khối và phát thải khí nhà kính.

Ở xã Ea Kar, khí hậu mưa kéo dài khiến việc phơi sấy nông sản như cacao, cà phê hay mắc ca càng khó khăn, sản phẩm dễ bị ẩm mốc, giảm chất lượng, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của người dân. Trong khi đó, các thiết bị sấy truyền thống sử dụng điện, gas hay củi lại tiêu tốn nhiên liệu và phát thải cao, khiến chi phí sản xuất ngày càng tăng.

Đại diện Helvetas Việt Nam bàn giao Lò khí hóa biến phế phẩm nông nghiệp thành năng lượng xanh cho HTX Dịch vụ nông nghiệp Nhất Tâm (xã Ea Kar, Đắk Lắk) ngày 23/10/2025. Ảnh: Helvetas VN

Để giải quyết những thách thức đó, Helvetas cùng các đối tác kỹ thuật đã phát triển và tích hợp hệ thống lò khí hóa KANAI-800 vào trống sấy nông sản truyền thống của HTX Nhất Tâm. Thiết bị vận hành bán tự động bằng van khí nén, có thể sử dụng đa dạng phế phụ phẩm địa phương làm nhiên liệu.

Thông qua quá trình khí hóa, các vật liệu như vỏ cacao, vỏ cà phê, vỏ mắc ca hay trấu được chuyển hóa thành khí tổng hợp (syngas), sau đó đốt cháy hoàn toàn để tạo ra nguồn nhiệt sạch, hầu như không phát sinh khói.

Nguồn khí nóng này tiếp tục đi qua bộ chuyển nhiệt, cho phép điều chỉnh lưu lượng và nhiệt độ phù hợp với từng loại nông sản, đáp ứng công suất sấy từ 5 đến 15 tấn mỗi mẻ và có thể vận hành liên tục 24 giờ. Nhờ vậy, HTX có thể chủ động thời gian sấy, không phụ thuộc thời tiết, đồng thời tiết kiệm đáng kể chi phí năng lượng.

Sản phẩm của quá trình khí hóa còn sản sinh ra than sinh học (Biochar). Ảnh: Helvetas VN

Không chỉ tạo ra nguồn nhiệt sạch, quá trình khí hóa còn sinh ra than sinh học (biochar) – sản phẩm được mệnh danh là “vàng đen” trong nông nghiệp hiện đại. Biochar có giá trị kinh tế và môi trường cao, có thể dùng để cải tạo đất, tăng độ tơi xốp, giữ nước và dinh dưỡng, giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh hơn và giảm nhu cầu phân bón hóa học.

Việc thu hồi và tái sử dụng biochar khiến chu trình sản xuất được khép kín: phế phẩm nông nghiệp sau khi tạo năng lượng lại tiếp tục quay trở lại phục vụ cho chính đất trồng, thể hiện rõ tinh thần của mô hình kinh tế tuần hoàn.

Chuyên gia từ Công ty TNHH Nước sạch và Môi trường Sài Gòn (SAWAEN) hướng dẫn kỹ thuật cho đại diện HTX Dịch vụ nông nghiệp Nhất Tâm. Ảnh: Helvetas VN

Từ góc nhìn kỹ thuật, lò khí hóa là một bước tiến trong việc tối ưu hóa chi phí năng lượng ở quy mô hộ sản xuất và hợp tác xã. Ông Dương Văn Trực, Giám đốc Công ty TNHH Nước sạch và Môi trường Sài Gòn (SAWAEN), đơn vị hỗ trợ kỹ thuật cho hệ thống, cho biết: so với phương pháp sấy bằng điện hoặc gas, việc ứng dụng lò khí hóa giúp tiết kiệm tới 75% chi phí vận hành, với thời gian hoàn vốn chỉ khoảng bốn tháng.

Nếu so với đốt củi, nông dân vẫn có thể tiết kiệm khoảng 40% chi phí và hoàn vốn sau chín tháng. “Đây là giải pháp mang lại hiệu quả rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường, phù hợp với quy mô sản xuất của nông hộ và hợp tác xã”, ông Trực nói.

Đối với HTX Nhất Tâm, mô hình mới này giúp giải quyết đồng thời hai vấn đề: năng lượng và phế phụ phẩm. Bà Nguyễn Hồng Thương, Giám đốc HTX chia sẻ, mỗi năm HTX cần sấy hàng trăm tấn nông sản, trước đây vừa tốn nhiên liệu vừa bỏ phí lượng lớn phụ phẩm sau thu hoạch.

“Nay có lò khí hóa, chúng tôi tận dụng được vỏ cacao, vỏ cà phê, vỏ mắc ca, vỏ trấu làm nhiên liệu sạch, lại thu được than sinh học để bón cây. Bà con rất phấn khởi vì vừa tiết kiệm chi phí, vừa có thêm nguồn lợi cho sản xuất”, bà Thương nói.

Ông Phạm Văn Lương, Giám đốc quốc gia Helvetas Việt Nam phát biểu tại sự kiện bàn giao. Ảnh: Helvetas VN

Theo ông Phạm Văn Lương, Giám đốc Quốc gia Helvetas Việt Nam, sáng kiến này là một minh chứng cụ thể cho hướng đi mà Helvetas đang theo đuổi cùng Việt Nam trong chuyển đổi sang nông nghiệp tuần hoàn và phát triển bền vững.

Việc ứng dụng công nghệ khí hóa không chỉ giúp nông dân nâng cao tính tự chủ trong sản xuất, mà còn biến phế phụ phẩm thành nguồn năng lượng sạch, góp phần tối ưu chi phí và giảm phát thải.

Ông cho biết, kết quả bước đầu tại HTX Nhất Tâm sẽ là cơ sở để nhân rộng mô hình sang các vùng trồng cà phê, hồ tiêu, mắc ca – những lĩnh vực có tiềm năng lớn trong tái sử dụng sinh khối.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, những mô hình nhỏ nhưng hiệu quả như tại Ea Kar cho thấy hướng đi khả thi của nông nghiệp xanh: không cần những công nghệ quá xa vời, mà bắt đầu từ việc tận dụng những gì sẵn có trong tự nhiên, biến phụ phẩm thành năng lượng, biến vòng đời của cây trồng thành vòng tuần hoàn khép kín. Đó không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là cách tư duy mới – nơi người nông dân trở thành trung tâm của chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững.

Ngọc Linh