Lo lắng đổi 'đất vàng' lấy công trình thấp trong các dự án PPP

Tiếp tục chương trình Quốc hội, sáng 19-11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP). Cùng với nỗi lo về không minh bạch được nguồn vốn đầu tư, các đại biểu cũng lo lắng tình trạng đổi những khu đất vàng để nhận lại công trình đầu tư giá trị thấp, làm thất thoát tài sản của Nhà nước như đã từng xảy ra.

Đơn vị tư vấn là “sân sau” của Hội đồng trong nhiều dự án?

Phát biểu về dự án Luật này, Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng cần có khung pháp lý ổn định cho các hợp đồng dài hạn, nhiều rủi ro, đầu tư quy mô lớn, đảm bảo lợi ích cho Nhà nước, nhà đầu tư và người dân là trọng tâm thiết yếu, tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện các dự án đầu tư cạnh tranh công khai, minh bạch, hiệu quả nhằm thu hút khu vực đầu tư tư nhân.

Đại biểu Phạm Văn Hòa

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng ngoài quyền lợi, phải tính đến trách nhiệm của mỗi thành viên Hội đồng thẩm định dự án để hạn chế việc dự án được thẩm duyệt, lại kém hiệu quả do yếu tố chủ quan.

“Không thể để đối tượng gây thiệt hại tài sản của nhà nước và nhân dân, thì bình an vô sự. Quyền lợi được hưởng, có sự cố lại không có trách nhiệm, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu Hội đồng. Thực tế đã có không ít những dự án đã gây thiệt hại cho Nhà nước mà người thẩm định lại vô can”, đại biểu Hòa chỉ rõ.

Ngoài ra, Phạm Văn Hòa cũng yêu cầu làm rõ quy định Hội đồng được thuê tư vấn hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ thẩm định dự án. Bởi việc thuê tư vấn là cần thiết nhưng cần quy định rõ là Hội đồng thẩm định thuê hay cơ quan Nhà nước quản lý thuê để đảm bảo khách quan, phòng ngừa đơn vị tư vấn là “sân sau” của Hội đồng thẩm định.

“Nhà nước đóng góp bằng ngân sách hay tài sản khác. Nếu là tài sản khác, phải tính giá trị theo cơ chế thị trường, chứ không phải như thời gian qua góp vốn của Nhà nước bằng bất động sản cho các dự án BT. Nhà nước đổi những khu “đất vàng”, còn nhận lại công trình đầu tư giá trị thấp, làm thất thoát tài sản công và gây dư luận không tốt”, đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Cũng phát biểu về vấn đề này, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang) cho rằng, hiện nay các dự án PPP chủ yếu mới được triển khai thông qua hình thức BOT và BT, tập trung ở lĩnh vực giao thông; đề nghị phải siết chặt, minh bạch hơn nữa các dự án BT và không nên lấy quỹ đất để thanh toán cho những dự án BT không có liên quan đến nhau.

Dự án PPP rủi ro thì người dân có phải chia sẻ?

Về vấn đề chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) cho rằng đây là vấn đề quan trọng để thu hút nhà đầu tư. Tuy nhiên, ông Toàn cho rằng không nên bảo lãnh tràn lan, như vậy Nhà nước sẽ nhận phần rủi ro về mình. Do đó, đại biểu Toàn đề nghị cần quy định rõ ràng và không nên chia sẻ rủi ro với những dự án mà nhà đầu tư yếu kém về năng lực.

Đại biểu Hoàng Quốc Thưởng

Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) đề nghị dự thảo luật phải xác định cơ chế chia rẻ rủi ro phù hợp, trên nguyên tắc mức thu công trình dịch vụ thay vì quy định chung chung hiện nay vì cơ chế chia sẻ rủi ro hiện nay quy định là bất hợp lý, tạo kẽ hở cho nhà đầu tư bỏ giá thấp trúng thầu, không đạt mục tiêu đấu thầu cạnh tranh phù hợp.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) nêu thăm băn khoăn về cơ chế chia sẻ rủi ro trong dự thảo còn bất hợp lý vì khi nói đến PPP là nói đến hợp đồng, sự tự nguyện, cơ chế thỏa thuận nhà đầu tư lời ăn lỗ chịu theo đúng nguyên tắc thị trường. "Khi quy định việc cho phép nhà đầu tư tăng giá phí dịch vụ, kéo dài thời gian hạn thu phí là ảnh hưởng trực tiếp tới người dân. Cần phải lưu ý đến phản ứng người dân ở các trạm thu phí BOT thời gian qua. Chưa kể, cơ chế này tác động trực tiếp đến ngân sách nhà nước, vì dự án chia sẻ rủi ro là quy mô lớn, dự án trọng điểm, Nhà nước chia sẻ 50% rủi ro thì bằng hình thức nào, nguồn ở đâu, tác động nợ công xử lý thế nào là chưa có câu trả lời" - bà Lưu Mai đặt vấn đề

Vì sao chỉ thực hiện kiểm toán đối với phần vốn nhà nước hỗ trợ?

Về hoạt động Kiểm toán Nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP, Điều 80, dự thảo Luật quy định: “Kiểm toán Nhà nước thực hiện việc kiểm toán về sử dụng tài chính công, tài sản công trong dự án PPP quy định tại Điều 65 và Điều 67 của Luật này”.

Về vấn đề này, đại biểu Hoàng Quốc Thưởng (Hải Dương) cho rằng, quy định như vậy, thì Kiểm toán Nhà nước chỉ thực hiện kiểm toán đối với phần vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng và phần vốn xây dựng công trình phụ trợ, bồi thường, tái định cư; còn lại toàn bộ giá trị xây lắp và phương án tài chính, thu phí thì Kiểm toán Nhà nước không được kiểm toán. Vậy cơ quan nào sẽ giúp Quốc hội kiểm soát vấn đề này?

Đại biểu Lê Anh Tuấn

Phân tích thêm, đại biểu Hoàng Quốc Thưởng cho biết, Nhà nước thực hiện đầu tư thông qua hoạt động PPP với nhà đầu tư, và Nhà nước không trực tiếp trả kinh phí cho nhà đầu tư thay vào đó cho phép nhà đầu tư, doanh nghiệp, dự án được thu phí từ cá nhân, tổ chức sử dụng kết cấu hạ tầng với mức thu và thời hạn thu do nhà nước quy định hoặc trả bằng giá trị quyền sử dụng đất. Chi phí đầu tư là cơ sở xác định thời gian, mức thu phí đối với dự án, vì vậy nếu không kiểm tra, giám sát chi phí đầu tư thì làm sao xác định được thời gian thu phí, mức thu phí đối với công trình là phù hợp?

Thực tế thời gian vừa qua, thông qua hoạt động kiểm toán các dự án đầu từ theo hình thức BOT, BT, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí đối với nhiều dự án giao thông đối với nhiều dự án BOT, giảm thất thoát ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng trong các dự án BT. Kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước được dư luận rất đồng tình, ủng hộ.

Cho rằng Kiểm toán nhà Nước phải kiểm toán đối với toàn bộ dự án PPP và công khai kết quả kiểm toán theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước hiện hành, đại biểu Hà Thị Lan (Bắc Giang) thẳng thắn, kiểm toán chỉ giúp hiệu quả đầu tư cao hơn, không làm ảnh hưởng đến sự thu hút đầu tư tư nhân. Và công tác quản lý đầu tư cũng được thực hiện minh bạch, đúng pháp luật hơn.

Phương Thủy