Lo sớm cho mục tiêu 5.000 km đường cao tốc

Diễn ra trong bối cảnh cuộc đua hướng tới mục tiêu cả nước có 3.000 km đường cao tốc đang trong giai đoạn nước rút với khả năng về đích rất cao, nên có ý kiến cho rằng, Bộ Xây dựng “lo” hơi sớm cho mục tiêu 5 năm tới.

Trên thực tế, quá trình xây dựng gần 2.700 km đường cao tốc trong giai đoạn 2021 - 2025 đã tạo những nền tảng thuận lợi cho mục tiêu xây dựng 2.000 km cao tốc trong giai đoạn 2026 - 2030.

Một là, thông qua những công trường thi công “3 ca, 4 kíp”, “vượt nắng, thắng mưa”, “chỉ bàn làm, không bàn lùi” đã để lại những bài học kinh nghiệm quý cho cơ quan quản lý.

Đó chính là bài học, kinh nghiệm về huy động, bố trí nguồn lực về vốn, nguyên vật liệu; công tác chỉ đạo, điều hành trong triển khai những việc lớn, việc khó trong xây dựng đường cao tốc.

Hai là, quá trình đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cũng giúp nhiều địa phương vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ cơ quan chủ quản đầu tư, chủ đầu tư trong xây dựng đường cao tốc - lĩnh vực nhiều năm trước vốn thường mặc định là của Bộ Xây dựng và các đơn vị trực thuộc.

Ba là, sau gần 4 năm rèn luyện, nhiều nhà thầu xây dựng đã tích lũy được kinh nghiệm, năng lực, đồng thời hình thành đội ngũ kỹ sư, thợ kỹ thuật chuyên nghiệp, lành nghề, cùng dàn máy móc, thiết bị hiện đại, đủ sức chinh phục những công trình cao tốc mới, với yêu cầu ngày một khắt khe về chất lượng, tiến độ.

Song bối cảnh mới, về khách quan và chủ quan cũng khiến việc xây dựng, đưa vào khai thác 5.000 km đường cao tốc vào năm 2030 như được xác định trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, gặp những thách thức nhất định.

Khác với giai đoạn 2021 - 2025, khi Bộ Giao thông - Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đóng vai trò chủ công, thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, thì trong giai đoạn 2026 - 2030, các địa phương sẽ phải vươn lên đóng vai trò là lực lượng chủ chốt. Bộ Xây dựng sẽ ưu tiên dồn nguồn lực để hoàn thiện các tuyến cao tốc đã đầu tư lên quy mô quy hoạch và tổ chức triển khai các dự án hạ tầng đường sắt quy mô lớn, trong đó có tuyến đường sắt tốc độ cao.

Cần nói thêm rằng, khi dự kiến nhu cầu đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trong giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Xây dựng đã xác định danh mục các dự án đường bộ cao tốc cần được tiếp tục đầu tư, trong đó phần lớn được phân cấp cho UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có tuyến đi qua làm cơ quan chủ quản.

Các dự án này, hoặc đã có chủ trương của cấp có thẩm quyền phân cấp cho địa phương làm cơ quan chủ quản, hoặc dự kiến giao địa phương làm cơ quan chủ quản đầu tư sau khi Bộ Xây dựng hoàn thiện Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi trình cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư.

Tuy nhiên, tại Phiên họp thứ 21, Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông - vận tải, Bộ Tài chính có báo cáo cho biết, một số địa phương được giao làm cơ quan chủ quản hoặc cơ quan có thẩm quyền đối với các dự án đường bộ cao tốc chưa đề xuất nhu cầu vốn ngân sách trung ương tham gia dự án trong Kế hoạch Đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 của địa phương. Trong khi đó, vốn không chỉ là điều kiện quan trọng hàng đầu để các dự án đường cao tốc có thể được phê duyệt chủ trương đầu tư, mà còn giúp cơ quan quản lý ngân sách xây dựng kế hoạch, phân bổ nguồn lực một cách chính xác, tránh đầu tư dàn trải, kém hiệu quả.

Vì vậy, để có cơ sở triển khai các dự án trong giai đoạn 2026 - 2030, bảo đảm mục tiêu đến năm 2030 cả nước có 5.000 km đường bộ cao tốc, yêu cầu cấp bách đặt ra lúc này là UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải rà soát việc đăng ký nhu cầu kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030; khẩn trương phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng để xây dựng phương án triển khai và đề xuất nhu cầu đầu tư các dự án đường bộ cao tốc chưa đăng ký kế hoạch.

Bên cạnh đó, cần sớm bố trí nhân sự đủ năng lực, kinh nghiệm điều hành dự án; xây dựng quy trình chuẩn về tổ chức đền bù, giải phóng mặt bằng, đồng thời kiện toàn chính quyền 2 cấp theo nguyên tắc “6 rõ”: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền và tổ chức thực hiện hiệu quả gắn với kiểm tra, giám sát.

Đây chính là nền tảng quan trọng để các công trình thuộc danh mục “5.000 km đường cao tốc” có bước nước rút ngay trong giai đoạn đầu của Kế hoạch Đầu tư công trung hạn 2026 - 2030, tiến tới về đích sớm từ 1 đến 2 năm so với kế hoạch, góp thêm động lực để cả nước hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

Anh Minh