Lời cảnh báo nghiêm trọng đối với kinh tế Đức

Cảng container ở Hamburg, Đức. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Sức mạnh cốt lõi của nền kinh tế đầu tàu châu Âu được xây dựng qua nhiều thập kỷ đang bị đe dọa.

Nghiên cứu của ngân hàng phát triển KfW của Đức đối với 3.200 công ty có doanh thu hàng năm dưới 500 triệu euro cho thấy một tỷ lệ đáng kể trong số doanh nghiệp này đã cắt giảm hoặc thậm chí từ bỏ các hoạt động kinh doanh ở nước ngoài trong hai năm qua.

Phát hiện này là lời cảnh báo nghiêm trọng vì hệ thống doanh nghiệp cỡ vừa và nhỏ là cốt lõi sức mạnh kinh tế của Đức. Rất nhiều trong số này là những "nhà vô địch ẩn danh", với các sản phẩm sáng tạo và định hướng xuất khẩu mạnh mẽ, trở thành doanh nghiệp dẫn đầu thị trường thế giới trong nhiều phân khúc khác nhau. Vị thế này dường như đang bị đe dọa.

Chuyên gia Dirk Schumacher, nhà kinh tế trưởng của KfW cho biết, các điều kiện khung cho hoạt động thương mại quốc tế đã xấu đi đáng kể. Những căng thẳng địa chính trị, sự cạnh tranh ngày càng tăng từ Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực và chính sách thương mại bảo hộ của Mỹ là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Ngoài ra, nhiều công ty vừa và nhỏ phàn nàn rằng điều kiện kinh doanh tại Đức ngày càng gây khó khăn cho khả năng cạnh tranh của họ.

Hệ thống doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động trong rất nhiều lĩnh vực, từ chế tạo máy cho đến các sản phẩm tiêu dùng như thực phẩm, dược phẩm. Ví dụ, công ty Amapharm sản xuất những sản phẩm kẹo dẻo chứa nhiều vitamin từ năm 1996. Từ địa điểm ban đầu Neunkirchen ở bang Saarland (Tây Nam nước Đức), Amapharm đã sớm mở rộng sản xuất sang Italy và Scandinavia, sau đó là Mỹ. Ngày nay, công ty này có khoảng 200 nhân viên, sản phẩm kẹo dẻo vitamin của họ được xuất khẩu đến 94 quốc gia, tỷ lệ xuất khẩu chiếm hơn 90%. Rất nhiều doanh nghiệp cỡ vừa khác của Đức cũng có quá trình hoạt động tương tự. Sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát, lượng hàng hóa xuất khẩu của các công ty vừa và nhỏ của Đức đã giảm trong năm 2020, nhưng sau đó tăng trở lại vào năm 2021 và 2022. Đến năm 2023, giá trị xuất khẩu lại giảm 6,5% so với năm trước đó, xuống còn 698 tỷ euro. Điều đáng lo ngại hơn sự suy giảm này là sự thay đổi về mặt cấu trúc. Nếu năm 2022 có khoảng 880.000 trong tổng số 3,8 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức có hoạt động kinh doanh ở nước ngoài, thì năm 2023, con số này chỉ còn 763.000 doanh nghiệp.Nghiên cứu của ngân hàng phát triển KfW nêu rõ tỷ lệ các công ty vừa và nhỏ của Đức hoạt động xuyên biên giới đã giảm từ khoảng 23% xuống 20% trong giai đoạn 2022-2023 và thấp hơn mức trung bình dài hạn trước đại dịch COVID-19. Tỷ lệ này giảm mạnh trong lĩnh vực dịch vụ và thương mại. Tuy nhiên, trong lĩnh vực công nghiệp, tỷ lệ này tăng nhẹ vào năm 2023, đồng thời doanh số bán hàng ra nước ngoài của các công ty công nghiệp cũng tăng.Đến năm 2024, bức tranh trở nên u ám hơn. Trong khi 28% số doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất cho biết hoạt động xuất khẩu hàng hóa quốc tế của họ tăng trưởng, thì có tới 34% cho biết xuất khẩu của họ đã suy giảm. Các nhà cung cấp phụ tùng ô tô và các công ty cơ khí, chế tạo máy bị ảnh hưởng lớn nhất. Trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ báo cáo doanh số sụt giảm là 25%, trong khi tỷ lệ doanh nghiệp có doanh số tăng chỉ là 21%.

Về triển vọng hoạt động sản xuất kinh doanh thời gian tới, 38% doanh nghiệp vừa và nhỏ kỳ vọng hoạt động kinh doanh của họ ở nước ngoài sẽ tăng trưởng ở mức vừa phải trong 3 năm tới, chỉ có 1% kỳ vọng tăng trưởng mạnh. Đồng thời, 20% doanh nghiệp cho rằng hoạt động sản xuất kinh doanh của họ sẽ giảm nhẹ, 8% cho rằng giảm mạnh.

Hiện tại, hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ Đức chỉ hoạt động ở một số ít thị trường quốc tế nhất định. Khoảng 3/4 số doanh nghiệp được khảo sát chỉ xuất khẩu hàng hóa tới không quá 3 quốc gia, 40% thậm chí chỉ xuất khẩu tới một khu vực mục tiêu.

Châu Âu là mục tiêu đứng đầu của các doanh nghiệp vừa và nhỏ Đức, đặc biệt là các nước láng giềng như Áo, Thụy Sĩ, Pháp, Hà Lan, Bỉ và Luxembourg. Số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ Đức có hoạt động kinh doanh tại các khu vực này vẫn ổn định từ năm 2015 đến nay. Trong khi đó, hoạt động kinh doanh tại thị trường Anh và Trung Quốc đã giảm đáng kể. Ở Nga, thậm chí hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp vừa và nhỏ Đức gần như bị tê liệt do các lệnh trừng phạt Nga liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine.

Gần 30% các công ty vừa và nhỏ Đức cho biết xung đột Nga - Ukraine và các cuộc khủng hoảng địa chính trị khác đã tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh quốc tế của họ trong năm 2024. Hiện tại, Trung và Đông Âu là những thị trường rất được kỳ vọng trong những năm tới. Ngược lại, tầm quan trọng của thị trường Trung Quốc và Anh lại đang giảm dần.Triển vọng kinh doanh ở thị trường Mỹ cũng bị hoài nghi. Ngoài châu Âu, Mỹ là điểm đến xuất khẩu quan trọng nhất của hàng hóa Đức. Cứ 6 doanh nghiệp vừa và nhỏ Đức thì có 1 doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh tại Mỹ. Trong nhóm này, 43% cho rằng chính sách kinh tế của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gây hậu quả tiêu cực hoặc rất tiêu cực cho công ty của họ. Nhận định này thậm chí còn được đưa ra trước khi Tổng thống Trump công bố mức thuế bảo hộ sâu rộng vào ngày 2/4 vừa qua.Từ đầu năm nay, rất nhiều công ty vừa và nhỏ của Đức đang hoạt động kinh doanh tại thị trường Mỹ đã vận chuyển số lượng lớn sản phẩm, hàng hóa sang thị trường này. Đây được xem như một biện pháp phòng ngừa để tránh mức thuế quan cao của chính quyền Washington. Tuy nhiên, nếu động thái tăng thuế của Mỹ chính thức có hiệu lực vào một thời điểm nào đó, sẽ rất khó để lách luật.Điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến các công ty vừa và nhỏ của Đức vì họ có rất ít cơ hội cung cấp sản phẩm với mức giá thấp. Chỉ có 7% cho biết giá cả là lợi thế cạnh tranh chính của họ. Thay vào đó, các doanh nghiệp Đức thường tập trung vào sự đổi mới và chất lượng sản phẩm. Vấn đề này cũng đã được các doanh nghiệp Trung Quốc rất chú trọng trong những năm qua, ngay cả trong các ngành công nghiệp cốt lõi của Đức như ô tô và kỹ thuật cơ khí, chế tạo máy. Nghiêm trọng hơn cả áp lực giá cả là vấn đề điều kiện sản xuất kinh doanh tại Đức đối với doanh nghiệp xuất khẩu của nước này. 39% số công ty được khảo sát cho biết tình trạng quan liêu quá mức, cũng như các quy định phức tạp và rườm rà về hải quan và ngoại thương, khiến việc xuất khẩu hàng hóa trở nên khó khăn hơn. Những điều này tác động tiêu cực hoặc rất tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chuyên gia kinh tế Schumacher của ngân hàng phát triển KfW cho rằng điều quan trọng là phải loại bỏ các trở ngại này thông qua các chính sách mới của chính phủ.Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề, trong thỏa thuận thành lập liên minh mới, liên đảng Dân chủ Cơ đốc giáo/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) và đảng Dân chủ Xã hội (SPD) đã nhấn mạnh sẽ giảm bớt thủ tục hành chính và các yêu cầu về hồ sơ, giấy tờ; đơn giản hóa các chuẩn mực và quy định để tạo điều kiện tốt hơn cho hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy vậy, vẫn cần phải xem xét xem mục tiêu này sẽ được thực hiện ở mức độ nào trong thời gian tới.

Vũ Tùng/BNEWS/Vnanet.Vn