Lời giải nào cho ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở TP.HCM, Hà Nội?

Sáng 28-10, tiếp tục chương trình kỳ họp, Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Ô nhiễm không khí ở TP.HCM, Hà Nội nghiêm trọng

Thay mặt đoàn giám sát, Tổng Thư ký Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết công tác bảo vệ môi trường (BVMT) trong hơn bốn năm qua đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng cho phát triển bền vững của đất nước.

Theo ông Lê Quang Mạnh, công tác BVMT đã có nhiều chuyển biến rõ nét, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng được hoàn thành hoặc vượt tiến độ.

Chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam đứng tốp đầu ASEAN. Các nguồn thải lớn được kiểm soát chủ động, không để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng. Nhiều mô hình đô thị, nông thôn, khu công nghiệp, làng nghề sinh thái đã hình thành và nhân rộng.

Phát thải từ phương tiện giao thông cá nhân chạy xăng, dầu đang là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Ảnh minh họa: Phi Hùng

Công tác thanh tra, xử lý vi phạm được tăng cường. Theo đó, Bộ TN&MT đã thanh tra 812 cơ sở, xử phạt 348 cơ sở với tổng số tiền gần 97 tỉ đồng; các địa phương xử phạt hơn 14.800 vụ vi phạm, thu gần 643 tỉ đồng.

Kiểm toán Nhà nước thực hiện 12 cuộc kiểm toán chuyên đề, phát hiện nhiều bất cập, lực lượng Cảnh sát môi trường khởi tố hơn 2.300 vụ với gần 3.000 bị can.

Quốc hội xem video về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành. Ảnh: QH

Tuy vậy, đoàn giám sát nhận định tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn còn diễn biến phức tạp, có thời điểm ở mức nghiêm trọng, nhất là ô nhiễm không khí do bụi mịn tại TP.HCM và Hà Nội.

Nhiều thời điểm, chỉ số chất lượng không khí vượt ngưỡng an toàn, khiến hai đô thị lớn này nằm trong nhóm ô nhiễm nhất thế giới.

Chất lượng môi trường nước tại các lưu vực sông Cầu, Nhuệ - Đáy, Bắc Hưng Hải chậm cải thiện. Đến tháng 9-2025, vẫn còn 38/435 cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng chưa được xử lý triệt để, trong khi Nghị quyết Đại hội XIII đặt mục tiêu đến năm 2025 phải hoàn thành 100%.

Cấp bách ngăn chặn ô nhiễm không khí, dòng sông

Đoàn giám sát đề xuất sớm sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường 2020, trình Quốc hội xem xét ngay tại kỳ họp thứ 10, nhằm khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Cùng với đó, cần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh, khuyến khích nghiên cứu công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, công nghiệp môi trường, mua sắm xanh.

Đoàn giám sát nhấn mạnh yêu cầu “kinh tế hóa môi trường”, thiết lập cơ chế định giá tài nguyên, chi trả dịch vụ hệ sinh thái, đồng thời áp dụng nguyên tắc “người được hưởng lợi từ môi trường phải đóng góp tài chính; người gây ô nhiễm phải bồi thường và khắc phục hậu quả”.

Tổng Thư ký Quốc hội Lê Quang Mạnh trình bày báo cáo giám sát. Ảnh: QH

Báo cáo cũng kiến nghị chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với cải cách thủ tục hành chính, phân cấp mạnh cho địa phương, đồng thời thiết lập sàn giao dịch tín chỉ carbon để từng bước hình thành thị trường carbon Việt Nam.

Trong ngắn hạn, đoàn giám sát yêu cầu thực hiện ngay các biện pháp kiểm soát, cải thiện chất lượng không khí tại TP.HCM và Hà Nội, đồng thời khắc phục ô nhiễm nghiêm trọng trên các sông Ngũ Huyện Khê, Tô Lịch, Bắc Hưng Hải.

Cần ban hành kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến 2045.

Về trung và dài hạn, đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu giảm 20% nồng độ bụi PM2.5 tại Hà Nội so với năm 2024, thu gom và xử lý 70% nước thải sinh hoạt tại các đô thị loại I trở lên, kiểm soát chặt chất thải xây dựng, giao thông và phụ phẩm nông nghiệp.

Cùng với đó, phải ngăn chặn từ sớm nguy cơ ô nhiễm, dự báo tác động biến đổi khí hậu, nâng cao năng lực quan trắc, cảnh báo sớm và kiểm soát nghiêm các dự án, cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm cao, nhất là trong lĩnh vực năng lượng và hạt nhân.

NHÓM PHÓNG VIÊN