Lựa chọn chiến lược cho một nền kinh tế mở

Theo Trung tâm Phân tích thuộc Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn – Hà Nội, chính sách thuế mới của Hoa Kỳ có những tác động đến hoạt động xuất khẩu.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chứng kiến những dịch chuyển mạnh mẽ về chuỗi cung ứng và chính sách thương mại, việc Hoa Kỳ xem xét áp dụng mức thuế lên đến 46% đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam đã thu hút sự quan tâm đặc biệt từ giới đầu tư và hoạch định chính sách. Theo báo cáo mới nhất của nhóm của Trung tâm Phân tích thuộc Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn – Hà Nội (SHS), động thái này không chỉ tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu mà còn đặt ra thách thức lớn đối với triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế trong thời gian tới.

Các ngành có tỷ trọng xuất khẩu cao vào thị trường Hoa Kỳ như dệt may, da giày, thủy sản được dự báo sẽ chịu ảnh hưởng rõ nét nhất khi biên lợi nhuận có nguy cơ bị thu hẹp do chi phí thuế tăng đột biến, đồng thời khả năng cạnh tranh với hàng hóa từ các quốc gia không bị áp thuế sẽ suy giảm đáng kể. Đặc biệt, trong bối cảnh sức tiêu dùng tại Mỹ chưa hoàn toàn phục hồi, việc hàng Việt Nam trở nên đắt đỏ hơn có thể dẫn tới tình trạng sụt giảm đơn hàng, ảnh hưởng tới việc làm và sản xuất trong nước. Một số lĩnh vực như đồ gỗ nội thất, bất động sản khu công nghiệp và cảng biển cũng sẽ chịu tác động gián tiếp, thông qua kênh suy giảm nhu cầu đầu tư, sản xuất và logistics liên quan đến xuất khẩu.

Trước tình hình đó, phản ứng chính sách từ phía Việt Nam cho thấy sự chủ động và linh hoạt đáng ghi nhận. Việc Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh thuế nhập khẩu với một số mặt hàng từ Mỹ xuống 0% nhằm thể hiện thiện chí trong hợp tác thương mại và tạo dư địa tích cực cho các cuộc đàm phán sắp tới, trong khi đề nghị phía Hoa Kỳ lùi thời điểm áp thuế trong ít nhất 45 ngày là bước đi chiến lược giúp hai bên có thêm thời gian tham vấn và tìm tiếng nói chung. Việc khởi động vòng đàm phán chính thức từ ngày 7/5 cho thấy Việt Nam không bị động trước thách thức, mà đang chủ động xây dựng các giải pháp dài hạn để bảo vệ lợi ích quốc gia, đồng thời duy trì mối quan hệ kinh tế – thương mại bền vững với Hoa Kỳ, một trong những đối tác quan trọng hàng đầu.

Các chuyên gia phân tích cho rằng, trong ngắn hạn, nhiều doanh nghiệp Mỹ có thể đẩy nhanh hoạt động nhập khẩu từ Việt Nam để tận dụng khoảng thời gian “miễn thuế” hiện tại, điều này có thể hỗ trợ tạm thời cho tăng trưởng xuất khẩu quý II và đầu quý III. Tuy nhiên, về trung và dài hạn, nếu không có bước tiến trong đàm phán, kịch bản áp thuế sẽ trở thành hiện thực, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải thích ứng bằng cách tái cơ cấu thị trường, nâng cấp chuỗi giá trị và tối ưu hóa chi phí. Một chiến lược khả thi là đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường đã có hiệp định thương mại tự do như Liên minh châu Âu (EVFTA), Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc các quốc gia thành viên CPTPP, nơi hàng hóa Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan và có tiềm năng tiêu dùng lớn.

Song song đó, việc mở rộng nhập khẩu một số mặt hàng chiến lược từ Hoa Kỳ, như năng lượng, công nghệ cao và thiết bị sản xuất, không chỉ giúp cân bằng cán cân thương mại mà còn tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy các cuộc đàm phán song phương đi đến kết quả thực chất hơn. Chính phủ cũng cần tăng cường vai trò điều phối và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin, dự báo chính sách và cải thiện năng lực cạnh tranh thông qua chuyển đổi số, phát triển thương hiệu và nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm.

Ở tầm nhìn rộng hơn, việc đối mặt với chính sách thuế quan từ một đối tác lớn như Hoa Kỳ là phép thử quan trọng cho khả năng thích ứng của nền kinh tế Việt Nam trong môi trường toàn cầu đầy biến động. Nếu tận dụng tốt cơ hội tái cấu trúc và tăng cường đối thoại chiến lược, Việt Nam không chỉ vượt qua được thách thức trước mắt mà còn có thể thiết lập vị thế vững vàng hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu đang định hình lại. Đây chính là thời điểm để chúng ta nhìn nhận lại mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu thâm dụng lao động và chuyển hướng sang một chiến lược phát triển dựa trên chất lượng, đổi mới sáng tạo và giá trị gia tăng bền vững hơn.

Mai Thư