Luận văn cao học tại Pháp của nhà nghiên cứu người Nhật về nhạc Trịnh Công Sơn
Ngày 2-7-1991, tại Đại học Paris VII, còn gọi là Đại học Diderot Paris trong khuôn viên Khu đại học Jussieu tại Pháp diễn ra buổi bảo vệ luận văn cao học văn chương của nghiên cứu sinh người Nhật Michiko Yoshii về nhạc Trịnh Công Sơn. Hơn 10 năm sau, ngày 1-4-2001 Trịnh Công Sơn qua đời.
Từ nền tảng tri thức luận án trước đó nên Michiko Yoshii tiếp tục viết luận văn cao học văn chương thứ hai về nhạc Trịnh Công Sơn, bảo vệ luận án tại Khoa Việt Nam học của Trường đại học Paris VII, có quan hệ hợp tác với Trường đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, nay là Trường đại học Khoa học Xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh).
Theo cố giáo sư Trần Văn Khê, chuyên gia uy tín về âm nhạc quốc tế trong một bài viết công bố năm 2007, những điểm chính yếu trong luận văn cao học về nhạc Trịnh Công Sơn là nghiên cứu về những bài ca phản chiến của Trịnh Công Sơn, gồm: “Xác định vị trí nhạc Trịnh Công Sơn trong âm nhạc Việt Nam; xem qua hơn 160 bài hát của Trịnh Công Sơn để tìm ra bao nhiêu bài ca phản chiến, bao nhiên bản tình ca, nhận xét bài nào hay, bài nào chưa đạt; đề cập đến thái độ Trịnh Công Sơn trong những năm 66-68 như một chứng nhân quan sát, rồi qua thơ và nhạc mô tả cuộc sống và nỗi đau của người dân Việt Nam trong chiến tranh mà chưa khẳng định thái độ chống chiến tranh như thời kỳ sau năm 1968”.
Theo Michiko, ở Nhật có hai cuốn sách viết bằng tiếng Nhật, trong đó có nhắc đến Trịnh Công Sơn và ở Nhật, Trịnh Công Sơn là nhạc sĩ Việt Nam được phổ biến nhiều nhất, được dịch ra tiếng Nhật hay được đặt lời mới theo giai điệu những bài hát quen thuộc. Luận điểm của Michiko là tuy Việt Nam đã hòa bình nhưng những bài hát của Trịnh Công Sơn còn được nhiều người hát và nghe, thưởng thức vì đấy là đề tài phổ biến trong nhận loại.
Giáo sư Khoa trưởng người Pháp là Phillipe Langlais, giáo sư Nguyễn Phú Phong, chuyên gia âm nhạc uy tín thế giới hướng dẫn luận án nhưng vì đang điền dã ở Việt Nam việc nên đề nghị giáo sư Phạm Đăng Bình thay thế, giáo sư Đặng Tiến tham gia Ban giám khảo, có sự tham gia của giáo sư Võ Quang Yến… Giáo sư Phạm Đăng Bình đánh giá cao phương pháp nghiên cứu và nội dung luận văn, nhất trí cho điểm 17/20, là điểm tối ưu cho một luận án cao học từ trước đến nay của Khoa Việt Nam học tại Trường đại học Paris VII.
Nhạc Trịnh là đối tượng nghiên cứu hình thành luận án cao học ở Pháp, được quốc tế hóa ở một khoa của Đại học Paris VII, vinh danh nhạc Việt.
Điều thú vị là trước khi trình bày luận văn, giáo sư Phạm Đăng Bình nói: “Đọc một trăm bài viết về một bài hát không bằng nghe biểu diễn một bài hát” và Michiko hát bài Đại bác ru đêm và Ngủ đi con của Trịnh Công Sơn.
Mở đầu bằng 2 bài hát Đại bác ru đêm, Ngủ đi con và khi kết thúc buổi bảo vệ luận án, theo đề nghị của giáo sư Bình, cô Michiko trình bày bài Ca dao Mẹ được dịch sang tiếng Nhật và 2 bài bằng tiếng Việt là bài Tình ca người mất trí và Nối vòng tay lớn.
Theo giáo sư Trần Văn Khê, trước đây ở Đại học Sorbonne, có một thí sinh bảo vệ luận án tiến sĩ quốc gia về nhạc sĩ viết ca khúc là Georges Braaens và nay có một thí sinh người Nhật học ở Pháp viết luận án cao học về một nhạc sĩ Việt Nam. 3 quốc tịch hình thành một luận án cao học là điều ít thấy: tác phẩm của nhạc sĩ là đối tượng nghiên cứu, người nghiên cứu và nơi bảo vệ luận án.
Nhạc sĩ Bob Dylan đoạt giải Nobel Văn chương là nhạc sĩ phản chiến nổi tiếng quốc tế, trong đêm nhạc Bob Dylan và Trịnh Công Sơn ở Thành phố Hồ Chí Minh, 18 bài hát phản chiến của ông được trình bày; với Trịnh Công Sơn, có 15 bài, cho thấy tâm hồn đồng điệu của hai nhạc sĩ mà như Michiko nói: “Là một đề tài rất phổ biến trong nhân loại”.
