Luật Báo chí sửa đổi cần bổ sung các cơ chế đặc thù

Trong bối cảnh Chính phủ đang lắng nghe ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), đồng thời nghiên cứu tên gọi, các mô hình báo chí khi tổ chức, sáp nhập, sắp xếp lại các cơ quan báo chí trong cả nước, có ý kiến cho rằng cần có cơ chế đặc thù cho các cơ quan báo chí địa phương có tên tuổi, bề dày lịch sử, nhiều đóng góp cho đất nước, có thế mạnh độc đáo và tiềm năng phát triển lớn.

Đồng tình với quan điểm này, nhà báo Phạm Phú Tâm, nguyên Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP.HCM, nhận định cần bổ sung các quy định về cơ chế đặc thù vào Luật Báo chí (sửa đổi) để đảm bảo tính bao quát của luật khi hệ thống báo chí đang thay đổi từng ngày.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, tham quan gian trưng bày của báo Pháp Luật TP.HCM tại Hội báo toàn quốc 2025. Ảnh: THÚY HẰNG

Sửa đổi Luật Báo chí năm 2016 là rất cấp thiết

. Phóng viên: Thưa ông, ông nhận định thế nào về việc sửa đổi Luật Báo chí 2016?

+ Nhà báo Phạm Phú Tâm: Việc sửa đổi Luật Báo chí 2016 tại thời điểm hiện nay là rất cần thiết, nếu không muốn nói là rất cấp thiết.

Thứ nhất, trong 10 năm qua diện mạo hệ sinh thái báo chí truyền thông thế giới thay đổi rất nhanh qua từng năm xét trên nhiều khía cạnh, bao gồm: Mô hình quản lý báo chí, giải pháp tác nghiệp, xu hướng sáng tạo mới trong sản phẩm báo chí, việc ứng dụng công nghệ, nhất là trí tuệ nhân tạo (AI) vào toàn bộ các hoạt động báo chí… Hay như bức tranh phát triển kinh tế báo chí, nguồn thu cũng có nhiều thay đổi.

Mỗi tờ báo đều có tôn chỉ mục đích và đối tượng bạn đọc riêng, vì vậy nếu gom tất cả báo vô một “thương hiệu “ thì vô tình ta tự triệt tiêu tính riêng biệt, xóa nhòa đối tượng mục tiêu, nếu vậy thì báo chí cũng tự tách mình khỏi bạn đọc.

Hơn nữa, cần lưu ý trong thời đại thông tin được đưa đến tận chiếc điện thoại mà trong đó tốt, xấu lẫn lộn thì việc giữ và mở rộng tầm ảnh hưởng của truyền thông chính thống có ý nghĩa sống còn trên mặt trận thông tin. Hiện nay nếu thông tin chính xác không đến được người đọc thì tin giả sẽ thay thế. Xã hội đang đối mặt với điều đó.

Nhà báo PHẠM PHÚ TÂM

Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó. Nhiều cơ quan báo chí ở Việt Nam đã có những cải tiến lớn về mọi mặt, đầu tư mạnh cho công nghệ, phát triển theo hướng đa phương tiện, đa nền tảng, đa dịch vụ. Báo chí - truyền thông hiện nay không chỉ đưa tin, làm báo in, báo điện tử như trước mà còn làm các sản phẩm sáng tạo tương tác, phát triển các kênh mạng xã hội, phát triển các ứng dụng xem - nghe - đọc, rồi có các hoạt động sự kiện sau mặt báo rất đa dạng. Báo chí đang ở thời kỳ nhiều thử thách và sự phát triển, hội nhập của đất nước cũng đang đòi hỏi sự thay đổi vươn tầm của báo chí.

Thứ hai, Đảng, Nhà nước đang thực hiện chủ trương tổ chức, sắp xếp lại bộ máy từ trên xuống dưới, bao gồm hệ thống báo chí cách mạng. 100 năm qua, phải ghi nhận sự đóng góp rất lớn của báo chí cho sự phát triển của đất nước, không có sự kiện chính trị, văn hóa, kinh tế hoặc xã hội mà không có sự tham gia đồng hành của truyền thông, báo chí. Tuy nhiên, khi cả nước đang triển khai việc sắp xếp, tổ chức lại bộ máy hành chính theo hướng tinh - gọn - mạnh thì đây cũng là cơ hội để báo chí tái cơ cấu tổ chức nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, đảm bảo đáp ứng được các yêu cầu nhiệm vụ mới, các nhiệm vụ cao hơn.

Trong bối cảnh đó, việc sửa đổi Luật Báo chí năm 2016 là rất cần thiết. Luật Báo chí (sửa đổi) cần bao quát đầy đủ hơn những vấn đề đã phát sinh trong nhiều năm qua, nhất là khi công nghệ bùng nổ, không gian mạng xã hội thay đổi thuật toán và chính sách cộng đồng, báo chí mong muốn phát huy nhiều tiềm năng mới; đồng thời, việc hệ thống báo chí sẽ được sắp xếp lại cũng sẽ phát sinh nhiều vấn đề mà Luật Báo chí 2016 cần được chỉnh sửa, bổ sung.

Cần cơ chế tương xứng, vượt trội cho báo chí

. Ông nhận xét gì về điểm mới trong dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này?

+ Tôi đánh giá cao nội dung dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), ví dụ một số điểm mới như: (i) Đa dạng hóa nguồn thu của cơ quan báo chí; (ii) quy định về việc PV, biên tập viên chưa có thẻ nhà báo khi đi tác nghiệp báo chí chỉ cần xuất trình giấy giới thiệu do cơ quan báo chí cấp; (iii) bổ sung rõ khái niệm tạp chí để phân biệt rõ báo, tạp chí, chống “báo hóa” tạp chí… Tôi nghĩ tất cả điều chỉnh, bổ sung này sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi hơn cho các cơ quan báo chí hoạt động hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh việc sửa đổi Luật Báo chí phải đạt được mục đích là mở rộng không gian tác nghiệp cho báo chí, đảm bảo cho báo chí chính thống đủ điều kiện trở thành nguồn thông tin chính xác và tin cậy cho mọi tổ chức, cá nhân trong toàn xã hội. Nếu báo chí chính thống không làm chủ được thông tin thì tin giả, tin sai sự thật sẽ chi phối đáng kể môi trường thông tin. Điều này không còn là cảnh báo mà là một thực tế!

Trong dự thảo luật bổ sung quy định về hai loại mô hình báo chí truyền thông, chắc chắn sẽ tác động mạnh mẽ đến nền báo chí tới đây khi Chính phủ đang nghiên cứu việc tổ chức, sắp xếp lại nền báo chí: Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện và Tổ hợp báo chí của địa phương. Tôi nghĩ chúng ta cần bàn nhiều hơn về hai mô hình này trước khi bàn về chuyện khác.

Các cơ quan báo chí - những người lâm sàng hàng ngày, hàng giờ với nghề báo cũng cần suy nghĩ, mạnh dạn đề xuất các ý tưởng để làm rõ hai khái niệm này để khi tổ chức sắp xếp lại, hệ thống báo chí của chúng ta đảm bảo rằng sẽ tinh gọn nhưng phải đảm bảo thông suốt, mạnh hơn, hiệu quả hơn.

TP.HCM là một siêu đô thị có nền báo chí rất phát triển, sức cạnh tranh cao. Ảnh: HOÀNG GIANG

. Quan điểm của ông về việc tổ chức hai mô hình báo chí mà dự luật đã nêu?

+ Việc nghĩ đến các mô hình như tổ hợp báo chí truyền thông, tập đoàn báo chí đã được nhắc đến từ nhiều năm trước và gần đây đã được nhiều lãnh đạo cơ quan báo chí, quản lý cơ quan báo chí, chuyên gia thảo luận nhiều.

Trước hết, tôi cho đây là một ý tưởng hợp lý đặt trong bối cảnh hiện nay, dù tôi nghĩ phải cân nhắc hơn tên gọi “tổ hợp” vì dường như chưa toát lên hết bản chất của đối tượng mà luật cần quản lý. Ngoài ra, hai tên gọi “tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện” và “tổ hợp báo chí của địa phương” cũng chưa mang tính chất phân nhóm các cơ quan báo chí.

Tôi có thể hiểu “tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện” là một số cơ quan báo chí rất mạnh ở Trung ương hiện nay, như Đài Truyền hình Việt Nam, Nhân dân, Thông tấn xã… Trong khi đó, nhóm còn lại là “tổ hợp báo chí của địa phương”, hướng đến đưa các cơ quan báo chí về Thành ủy quản lý.

Nếu sử dụng “tổ hợp báo chí của địa phương” như cách hiểu trên thì chỉ phù hợp cho một số địa phương có hệ sinh thái báo chí với cấu trúc ít phức tạp, ví dụ những tỉnh, thành chỉ gồm một tổ hợp gồm đài phát thanh - truyền hình, báo điện tử, báo in, hoạt động chủ yếu trên địa bàn của địa phương đó, đưa tin chủ yếu về địa phương đó.

Tuy nhiên, thông tin báo chí là nhu cầu của công chúng ở các tỉnh, TP, vì vậy tuyệt đối phân vùng báo Trung ương với báo địa phương là điều tôi băn khoăn. Có nhiều cơ quan báo chí địa phương ví dụ ở Thủ đô Hà Nội và đặc biệt là ở TP.HCM hoạt động rất mạnh, vượt ra khỏi phạm vi của địa phương. Nhiều người dân ở Hà Nội, TP.HCM - những siêu đô thị về chính trị, kinh tế, xã hội hàng đầu cả nước - muốn biết tin tức ở các tỉnh, thành khác, thậm chí nước khác và ngược lại. Nếu xem nhóm các cơ quan báo chí tại hai TP này là tổ hợp mang tính địa phương như những địa phương khác thì sẽ hạn chế không gian hoạt động và tự làm suy yếu lực lượng báo chí chính thống.

Nếu phối hợp nhuần nhuyễn các cơ quan báo, đài ở TP.HCM lại với nhau theo một mô hình ưu việt, họ hoàn toàn có thể tương xứng vai trò “tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện”, với sức ảnh hưởng của họ sẽ rất lớn, không chỉ đảm bảo tính đa phương tiện, đa nền tảng, đa dịch vụ mà còn cả sức ảnh hưởng đến công chúng trong và ngoài nước.

. Theo ông, những hệ sinh thái báo chí như ở Hà Nội, TP.HCM nên được tổ chức theo mô hình như thế nào nhìn từ Luật Báo chí (sửa đổi)?

+ Trước tiên, ta hiểu rằng dù mô hình nào, tên gọi gì thì báo chí cũng sẽ đặt dưới sự chỉ đạo của Đảng. Ngoài ra, tôi muốn lưu ý rằng sau sáp nhập, không chỉ TP.HCM, mà báo chí nhiều địa phương khác sẽ có thêm dư địa, tiềm năng để phát triển, từ những cơ quan báo chí mang tính địa phương dịch chuyển thành những cơ quan truyền thông đa phương tiện mạnh. Hãy xem, có những đài truyền hình địa phương ở ĐBSCL cũng có thể gây sức ảnh hưởng đến cả nước ra sao.

Vì vậy, tôi nghĩ trong Luật Báo chí (sửa đổi) cần liệu trước để bổ sung quy định cơ chế đặc thù cho báo chí ở những địa phương như TP.HCM hiện nay và những tỉnh, thành khác trong tương lai. Mô hình đặc thù như thế nào, tên gọi là gì thì Chính phủ sẽ quy định chi tiết. Thế giới của chúng ta đang “phẳng”, những rào cản về tri thức, giải pháp, công nghệ, con người trở nên mờ nhạt nên rất khó lường sự trỗi dậy của những cơ quan báo chí truyền thông dù hiện nay họ còn nhỏ về quy mô, ảnh hưởng. Trong khi luật là phục vụ cho lâu dài, vì vậy cần phải tính toán để đảm bảo luật có giá trị khi thực tiễn đang xoay chuyển mạnh.

. Xin cảm ơn ông.•

Báo chí cần tiếp tục tiên phong, sáng tạo và trách nhiệm xã hội

Sáng 19-6, Thành ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21-6-1925 – 21-6-2025) và trao giải báo chí TP.HCM lần thứ 43 - năm 2025.

Hiện thực hóa khát vọng phát triển TP.HCM

Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Thanh Nghị, Phó Bí thư thường trực Thành ủy TP.HCM, gửi lời cảm ơn đến các nhà báo lão thành, thế hệ những người làm báo đã và đang dấn thân, tận tụy vì sự nghiệp báo chí cách mạng, vì nhân dân, vì đất nước.

ĐỖ THIỆN thực hiện