Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi): Không chỉ bảo vệ người gửi tiền

Hạn mức trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng không còn tương xứng?

Ngân hàng Nhà nước vừa giải trình kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Báo cáo thẩm tra sơ bộ của Ủy ban kinh tế và tài chính của Quốc hội về dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi).

Theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng, mặc dù Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) năm 2012 có quy định về cơ chế phí BHTG trên cơ sở đánh giá, phân loại các tổ chức tham gia BHTG.

Tuy nhiên, đến nay chưa thể thực hiện được do có khó khăn, vướng mắc trong việc đánh giá, phân loại tổ chức tham gia BHTG, tiêu chí xác định khung phí, mức phí… và điều kiện về tình hình kinh tế, mức độ lành mạnh, an toàn của hệ thống ngân hàng Việt Nam để áp dụng.

Thời điểm vừa qua, việc tiếp tục duy trì phí BHTG đồng hạng vẫn đảm bảo nguồn thu cho Quỹ Dự phòng nghiệp vụ. Trong tương lai, khi các điều kiện cần thiết cho phép, có thể từng bước áp dụng phí BHTG phân biệt để khuyến khích các tổ chức tín dụng hoạt động tốt để giảm chi phí hoạt động.

Trên cơ sở đó, để có cơ sở áp dụng cơ chế phí linh hoạt, phù hợp với thực tiễn và vẫn đảm bảo nguồn thu phí BHTG ổn định, dự thảo Luật giao Ngân hàng Nhà nước quy định mức phí BHTG, việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống tổ chức tín dụng Việt Nam trong từng thời kỳ.

Dự thảo Luật quy định, Thống đốc NHNN quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ. Trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả vượt hạn mức quy định tại khoản 1 Điều này, tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm.

Một số ý kiến cho rằng, hạn mức trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng không còn tương xứng với điều kiện kinh tế và mức sống của Việt Nam hiện nay.

Do đó, việc Thống đốc NHNN quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ là phù hợp, đồng thời cần có quy định hướng dẫn cụ thể về các nguyên tắc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với thực tiễn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

Đối với việc chi trả vượt hạn mức, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, cần quy định cụ thể căn cứ xác định “trường hợp đặc biệt” cần chi trả vượt hạn mức, nhất là chi trả bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền, đồng thời, cần nghiên cứu quy trình phê duyệt minh bạch với sự tham gia của các cơ quan có liên quan như NHNN, Bộ Tài chính…

Dù vậy, NHNN nhận thấy, ý kiến về việc bổ sung nguyên tắc xác định hạn mức là hợp lý về mặt mục tiêu, nhưng không nên quy định trong dự thảo Luật vì một số lý do.

Thứ nhất, hạn mức trả tiền bảo hiểm phụ thuộc vào tình biến động kinh tế (lạm phát, thu nhập bình quân đầu người, khả năng chi trả của quỹ BHTG...). Để xác định hạn mức trả tiền bảo hiểm cần căn cứ vào nhiều tiêu chí khác nhau, các tiêu chí có thể thay đổi thường xuyên theo từng thời kỳ. Do đó, nếu quy định nguyên tắc xác định ngay trong Luật, quy định cứng các tiêu chí xác định hạn mức, khi cần sửa đổi hoặc bổ sung tiêu chí sẽ khó khăn do việc điều chỉnh sẽ phụ thuộc vào quy trình sửa đổi Luật, mất nhiều thời gian, không theo kịp diễn biến thực tế.

Thứ hai, việc giao NHNN quy định hạn mức BHTG trong từng thời kỳ giúp chủ động, linh hoạt hơn, kịp thời điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.

Một số ý kiến cho rằng, hạn mức trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng không còn tương xứng với điều kiện kinh tế và mức sống của Việt Nam hiện nay.

Chỉ mở rộng đối với hình thức đầu tư an toàn, có rủi ro thấp

Dự thảo Luật quy định theo hướng đa dạng hóa danh mục đầu tư của tổ chức BHTG. Bên cạnh trái phiếu chính phủ, tín phiếu NHNN và gửi tiền tại NHNN là các hình thức đầu tư theo quy định hiện hành, dự thảo Luật bổ sung hình thức “mua, bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước, ngân hàng thương mại cổ phần có vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50% vốn điều lệ phát hành; gửi tiền tại các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước, ngân hàng thương mại cổ phần có vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50% vốn điều lệ”.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nhận thấy, mục đích của BHTG là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Do đó, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư của tổ chức BHTG cần được thực hiện theo nguyên tắc thận trọng, chỉ mở rộng đối với hình thức đầu tư an toàn, có rủi ro thấp.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị NHNN nhận diện và đánh giá đầy đủ những rủi ro có liên quan khi mở rộng hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG, xây dựng phương án phòng ngừa, kiểm soát và quản lý rủi ro, phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn khi mở rộng hoạt động đầu tư, hình thành các cơ chế bảo toàn vốn, bảo đảm thanh khoản và an toàn cho hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG; việc đầu tư chỉ được thực hiện khi đã bảo đảm cân đối năng lực và khả năng dự phòng cho hoạt động BHTG; đồng thời, cần làm rõ vai trò của NHNN với tư cách cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với tổ chức BHTG trong việc quyết định tiêu chí danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư cũng như kiểm soát, quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động đầu tư; quy định trách nhiệm của các bên liên quan khi xử lý rủi ro.

Có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật bổ sung quy định bán trái phiếu Chính phủ, tín phiếu NHNN nhằm gia tăng nguồn thu hợp lý cho Quỹ dự phòng nghiệp vụ, tuy nhiên theo quy định hiện hành tổ chức BHTG chỉ được mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu NHNN.

Do vậy, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị làm rõ nội hàm hoạt động “bán” trái phiếu Chính phủ, tín phiếu NHNN; trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước, ngân hàng thương mại cổ phần có vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50% vốn điều lệ phát hành; “hoạt động đầu tư khác” do đây là các nội dung mới so với Luật BHTG năm 2012.

Nhiều ý kiến cũng đề nghị cân nhắc việc giao tổ chức BHTG quyết định tiêu chí danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư, từng khoản đầu tư (khoản 3 Điều 31), đề nghị giao Chính phủ quyết định để bảo đảm tính minh bạch và hạn chế rủi ro.

Vấn đề này, đại diện NHNN cho biết, về quy định bán trái phiếu Chính phủ, tín phiếu NHNN, đây là quy định mới bổ sung tại dự thảo Luật nhằm xử lý khó khăn, vướng mắc thời gian qua của tổ chức BHTG, đồng thời phù hợp với pháp luật chung về công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá, trong đó ghi nhận quyền của chủ sở hữu được bán, chuyển nhượng hoặc nắm tới ngày đáo hạn.

NHNN cho rằng, thực tế cho thấy, khi tổ chức BHTG phải thực hiện chi trả tiền gửi cho người gửi tiền, tổ chức BHTG cần được bán các giấy tờ có giá chưa đến hạn để đảm bảo khả năng chi trả, đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người gửi tiền.

“Đối với ý kiến đề nghị giao Chính phủ quy định về cơ cấu đầu tư, hiện nay tại dự thảo Luật đã quy định rõ các hình thức đầu tư tổ chức BHTG được thực hiện, đảm bảo minh bạch, rõ ràng. Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam chỉ được thực hiện các hoạt động đầu tư theo quy định tại Luật”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nêu.

Theo bà Hồng, việc đề xuất bổ sung quy định tạm hoãn việc nộp phí BHTG đối với số tiền nợ phí phát sinh trước khi được đặt vào kiểm soát đặc biệt nhằm tháo gỡ khó khăn cho tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt, giảm áp lực tài chính để tổ chức này tập trung cơ cấu lại, khắc phục yếu kém. Trường hợp không có quy định tạm hoãn, tổ chức tham gia BHTG sẽ bị phát sinh thêm khoản tiền phạt nộp chậm và chịu sức ép phải chi trả ngay khoản tiền phí nộp chậm (nếu không sẽ bị xác định là hành vi vi phạm). Nếu quy định việc tạm hoãn nộp phí BHTG phải có trong phương án cơ cấu lại được cấp có thẩm quyền phê duyệt sẽ phát sinh khoảng trống từ lúc tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt đến khi phương án cơ cấu lại được phê duyệt, tổ chức tham gia BHTG không được tạm hoãn nộp phí và tổ chức tham gia BHTG sẽ vi phạm quy định về nộp phí.

Luật BHTG hiện hành và dự thảo Luật đều không có quy định về tính lãi đối với khoản tiền nộp thiếu, nộp chậm mà chỉ có quy định tiền phạt chậm nộp. Do đó, trong thời gian tạm hoãn, số tiền tạm hoãn không bị tính lãi.

Đối với việc quy định cụ thể nguyên tắc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm, NHNN cho rằng, hạn mức trả tiền bảo hiểm phụ thuộc vào tình hình biến động kinh tế (lạm phát, thu nhập bình quân đầu người, khả năng chi trả của quỹ BHTG...). Để xác định hạn mức trả tiền bảo hiểm cần căn cứ vào nhiều tiêu chí khác nhau, các tiêu chí có thể thay đổi thường xuyên theo từng thời kỳ. Do đó, nếu quy định nguyên tắc xác định ngay trong Luật, quy định cứng các tiêu chí xác định hạn mức, khi cần sửa đổi hoặc bổ sung tiêu chí sẽ khó khăn do việc điều chỉnh sẽ phụ thuộc vào quy trình sửa đổi Luật, mất nhiều thời gian, không theo kịp diễn biến thực tế. Việc giao Ngân hàng Nhà nước quy định hạn mức BHTG trong từng thời kỳ giúp chủ động, linh hoạt hơn, kịp thời điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.

Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết, có ý kiến cho rằng, Quỹ dự phòng nghiệp vụ được hình thành từ phí BHTG của tổ chức tín dụng, là “tài sản chung” được sử dụng để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền, không nên sử dụng để “xóa nợ” cho các tổ chức tín dụng đã vay đặc biệt.

Theo ông Mãi, để kiểm soát tốt các khoản vay đặc biệt, tránh tác động tiêu cực đến Quỹ dự phòng nghiệp vụ, ảnh hưởng khả năng chi trả thực tế cho người gửi tiền, việc cho phép số tiền tổ chức BHTG đã cho vay đặc biệt được chuyển thành khoản tiền chi trả tiền gửi cho người gửi tiền và hạch toán giảm Quỹ dự phòng nghiệp vụ chỉ nên giới hạn chặt chẽ trong trường hợp thực hiện phương án phá sản đã được phê duyệt và đã thực hiện đầy đủ quy trình thu hồi với sự quản lý, giám sát chặt chẽ NHNN và Bộ Tài chính mà không thu hồi được.

Linh Đan