Luật Bầu cử không mở rộng hình thức vận động, tiếp xúc cử tri qua mạng xã hội

Chiều 24/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân. Kết quả biểu quyết hiển thị trên bảng điện tử cho thấy, có 418 đại biểu tham gia (chiếm 87,45%), trong đó 415 đại biểu tán thành (chiếm 86,82%), chỉ 1 đại biểu không tán thành (0,21%) và 2 đại biểu không biểu quyết (0,42%).

Chiều 24/6/2025, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân. Ảnh: VPQH

Trước khi biểu quyết, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Bầu cử. Báo cáo số 486/BC-UBCTĐB15 ngày 22/6/2025 ghi nhận 85 lượt ý kiến góp ý, gồm 71 lượt tại tổ, 10 lượt tại hội trường và 4 lượt bằng văn bản.

Tập trung điều chỉnh quy trình, thời gian bầu cử

Về nội dung sửa đổi các bước trong quy trình bầu cử, một số ý kiến bày tỏ lo ngại việc rút ngắn thời gian có thể ảnh hưởng đến chất lượng. Ủy ban Công tác đại biểu khẳng định, đây là yêu cầu chính trị cấp bách, nhằm rút ngắn thời gian từ sau Đại hội Đảng đến khai mạc Kỳ họp thứ nhất của Quốc hội và HĐND các cấp để kịp thời kiện toàn nhân sự.

Theo đó, chỉ rút ngắn hai mốc: thời gian từ khi nộp hồ sơ ứng cử đến ngày bầu cử và từ ngày bầu cử đến khi khai mạc Kỳ họp thứ nhất. Các khung thời gian còn lại vẫn được giữ nguyên. Việc điều chỉnh này đã được cơ quan soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng.

Về tổ chức hội nghị hiệp thương, có ý kiến đề nghị tổ chức trực tuyến hoặc kết hợp trực tiếp, trực tuyến. Tuy nhiên, Ủy ban Công tác đại biểu giữ nguyên quy định hiện hành, do hội nghị hiệp thương đòi hỏi bảo đảm tính dân chủ, tính đại diện và sự lãnh đạo toàn diện của Đảng. Việc tổ chức trực tuyến chưa đủ điều kiện an toàn, an ninh mạng và cần tiếp tục nghiên cứu thêm. Tất cả Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã vẫn cần tham dự hội nghị hiệp thương cấp tỉnh vì liên quan đến cơ cấu, thành phần người ứng cử và triển khai thực hiện bầu cử tại cơ sở.

Về việc một công dân có thể ứng cử đại biểu HĐND ở hai cấp trong cùng một nhiệm kỳ, dự thảo đã làm rõ: “Công dân được nộp hồ sơ ứng cử làm đại biểu Hội đồng nhân dân tối đa ở hai cấp trong cùng một nhiệm kỳ; nếu nộp hồ sơ ứng cử đại biểu Quốc hội thì chỉ được nộp hồ sơ ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân ở một cấp”.

Liên quan đến vấn đề chuyển hồ sơ ứng cử, đây là trường hợp đặc biệt, rất hạn chế, nhằm phục vụ công tác cán bộ của cấp có thẩm quyền. Dự thảo luật quy định nguyên tắc chung và giao Hội đồng bầu cử quốc gia hướng dẫn cụ thể, chỉ thực hiện khi có ý kiến chỉ đạo từ Trung ương đối với cán bộ thuộc diện quản lý.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình bày báo cáo. Ảnh: VPQH

Một số ý kiến đề nghị chỉ quy định nguyên tắc về thời gian thực hiện quy trình bầu cử, còn hướng dẫn chi tiết để Hội đồng bầu cử quốc gia ban hành sau. Ủy ban Công tác đại biểu khẳng định: lần sửa đổi này chỉ tập trung vào những nội dung phục vụ việc sắp xếp mô hình chính quyền hai cấp, rút ngắn nhiệm kỳ, đảm bảo tính cấp bách, tránh thay đổi toàn diện vượt phạm vi.

Bổ sung nhiều chi tiết về cơ cấu, vận động tranh cử

Về cơ cấu, thành phần, số lượng đại biểu, dự thảo tiếp thu đề xuất bổ sung cụm từ “đặc điểm, cơ cấu dân tộc” tại Điều 9, quy định: “Số lượng người ứng cử là người dân tộc thiểu số được xác định phù hợp với đặc điểm, cơ cấu dân tộc và tình hình cụ thể của từng địa phương”. Các vấn đề như tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách, nâng số lượng cư trú tại địa phương hay tỷ lệ đại biểu Trung ương và địa phương sẽ được điều chỉnh bằng Nghị quyết riêng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về tỷ lệ nữ ứng cử viên, Luật Bầu cử vẫn giữ mức tối thiểu 35% như hiện hành. Dự thảo chưa quy định chế tài xử lý người đứng đầu nếu không đạt tỷ lệ này vì tỷ lệ trúng cử phụ thuộc vào tín nhiệm cử tri. Tuy nhiên, cơ quan chức năng sẽ tiếp tục có biện pháp tăng cường năng lực, chất lượng nhân sự nữ.

Tại Điều 11, khoản 4, Luật đã bổ sung quy định về thẩm quyền xác định khu vực bỏ phiếu: “Việc xác định khu vực bỏ phiếu do Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định và báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Trường hợp cần thiết, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh điều chỉnh việc xác định khu vực bỏ phiếu. Việc xác định khu vực bỏ phiếu được thực hiện trước khi thành lập Tổ bầu cử”.

Về các tổ chức phụ trách bầu cử, dự thảo đã điều chỉnh tăng số lượng thành viên (Điều 22, 24), bổ sung thành viên Đoàn đại biểu Quốc hội vào Ủy ban bầu cử cấp tỉnh, quy định gửi danh sách Ủy ban bầu cử ở xã lên cấp tỉnh. Riêng về việc bổ sung đại diện Hội Liên hiệp phụ nữ vào các tổ chức này, Ủy ban cho biết Hội Liên hiệp phụ nữ là tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nên sẽ tham gia gián tiếp qua vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở tỉnh.

Kết quả biểu quyết thông qua. Ảnh: VPQH

Có ý kiến cho rằng chỉ nên tổ chức hội nghị tiếp xúc cử tri trực tiếp; áp dụng hình thức trực tuyến ở cấp xã chưa phù hợp; đề nghị quy định cơ quan chịu trách nhiệm bảo đảm các điều kiện kỹ thuật, an toàn thông tin mạng trong tiếp xúc cử tri; bổ sung thêm “hình thức khác”, trong đó có hình thức vận động bầu cử qua mạng xã hội.

Ủy ban Công tác đại biểu cho rằng, Dự thảo Luật chỉ quy định mang tính nguyên tắc, trong thực tiễn triển khai sẽ do cơ quan chủ trì hội nghị tiếp xúc cử tri quyết định đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn ở mỗi địa phương. Dự thảo Luật đã có quy định về việc chỉ tổ chức theo hình thức trực tuyến khi bảo đảm các điều kiện kỹ thuật, an toàn, an ninh mạng (khoản 1 Điều 66). Dự thảo Luật không quy định mở rộng các “hình thức khác” để tránh việc vận động, tiếp xúc với cử tri trên nền tảng xã hội trong khi chưa có cơ chế kiểm soát, đảm bảo công bằng giữa các ứng viên và an ninh, an toàn trong bầu cử.

Về ứng dụng công nghệ, Ủy ban Công tác đại biểu cho biết sẽ tiếp tục tham mưu Hội đồng bầu cử quốc gia hướng dẫn sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia dân cư, định danh điện tử VNeID trong lập danh sách cử tri và phát hành thẻ cử tri.

Ngoài ra, các nội dung kỹ thuật, thể thức, những góp ý nằm ngoài phạm vi sửa đổi luật lần này cũng được tiếp thu để nghiên cứu trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành và chuẩn bị cho việc sửa đổi toàn diện luật khi điều kiện cho phép.

Hoàng Nhưỡng