Luật nên có chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển các sàn nội địa

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên. Ảnh: Media Quốc hội.

Chiều 13/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Thương mại điện tử.

Quan tâm đến quản lý dòng tiền và thuế trong thương mại điện tử, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên cho biết, thương mại điện tử Việt Nam đang phát triển mạnh với tốc độ 18-25% mỗi năm, hình thành hệ sinh thái đa dạng từ các nền tảng công nghệ lớn đến hộ kinh doanh nhỏ lẻ, cùng sự tham gia của doanh nghiệp logistics, thanh toán và tiếp thị liên kết.

Theo bà Mai, thực tiễn phát triển nhanh này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với khung pháp lý điều chỉnh vừa bảo đảm quản lý hiệu quả, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, vừa tạo động lực đổi mới sáng tạo và phát triển đồng bộ hạ tầng số.

Luật Thương mại điện tử là đạo luật rất quan trọng, vì thương mại điện tử không chỉ là hoạt động mua bán trực tuyến mà còn là hạ tầng cốt lõi của nền kinh tế số quốc gia, bà Mai nói.

Tuy nhiên, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai cho biết, hiện nay các giao dịch thực hiện trên nền tảng nước ngoài rất khó kiểm soát, đặc biệt là dòng tiền và nghĩa vụ thuế. Nếu tình trạng này tiếp diễn, Nhà nước sẽ bị thất thu ngân sách, trong khi doanh nghiệp trong nước chịu thiệt thòi về cạnh tranh.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy nhiều nước đã có quy định ngăn chặn hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người tiêu dùng bởi các nền tảng chi phối thị trường. Dù vậy, việc mở rộng quyền lựa chọn cũng đòi hỏi cơ chế giám sát rõ ràng để bảo đảm an toàn thanh toán điện tử, phòng chống rửa tiền và gian lận thương mại.

"Hiện hơn 90% thị phần trong nước thuộc về sàn có vốn đầu tư nước ngoài. Các sàn nước ngoài hiện thu phí 15-30%, làm tăng giá bán lẻ và giảm lợi nhuận của nhà sản xuất Việt và khiến dòng tiền, dữ liệu chảy ra ngoài lãnh thổ, trong khi doanh nghiệp Việt Nam dù có năng lực vẫn rất khó cạnh tranh," đại biểu Mai nói.

Mặt khác, theo đại biểu, một số doanh nghiệp trong nước đã chủ động triển khai mô hình sản xuất kinh doanh mới, không thu phí người bán, giúp giảm giá hàng hóa và chia sẻ lợi ích trực tiếp với người tiêu dùng. Đơn cử, một số sàn thương mại điện tử Việt Nam đang áp dụng mô hình "Factory to Consumer" (F2C) tức là từ nhà máy đến người tiêu dùng nhờ đó hàng hóa rẻ hơn, cạnh tranh hơn và người tiêu dùng được hưởng lợi rõ rệt.

Vì vậy, đại biểu đề nghị luật nên có chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển các sàn nội địa, nhằm hướng thương mại điện tử trở thành công cụ thúc đẩy tiêu dùng nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và phát triển sản phẩm Việt Nam.

Đại biểu cũng đề nghị luật cần gắn thương mại điện tử với hệ thống ngân hàng, tài chính và thuế của Việt Nam, bảo đảm mọi giao dịch minh bạch, truy xuất được và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế.

Bảo vệ quyền lựa chọn của người bán, người mua khi tham gia các nền tảng thương mại điện tử

Đóng góp ý kiến vào dự thảo luật, đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng cho biết, theo dự thảo, chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian có trách nhiệm: "Trường hợp nền tảng có hợp tác với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics, chủ quản nền tảng phải công khai thông tin về tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics và cho phép người mua được lựa chọn nếu có trên 1 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics."

Quy định như vậy nhằm bảo vệ quyền lựa chọn của người bán, người mua khi tham gia các nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn và ngăn chặn hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường của nền tảng để áp đặt độc quyền dịch vụ phụ trợ.

Tuy nhiên, đại biểu Lã Thanh Tân nhận thấy, quy định vẫn chưa bao hàm và đảm bảo quyền của người tiêu dùng, chưa đảm bảo được môi trường cạnh tranh lành mạnh. Vì chỉ khi kết nối với nhiều hơn 1 tổ chức cung cấp dịch vụ thì nền tảng thương mại điện tử trung gian mới có trách nhiệm đảm bảo quyền lựa chọn của người tiêu dùng.

Còn trường hợp nền tảng chỉ kết nối với 1 tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử, người tiêu dùng bắt buộc phải sử dụng dịch vụ tổ chức này mà không có lựa chọn thay thế kể cả không hài lòng với dịch vụ được cung ứng. Vì vậy, về bản chất, quy định trên vẫn hạn chế quyền lựa chọn của người tiêu dùng.

Ngoài ra, quy định trên cũng dễ tạo ra cơ chế độc quyền, thống lĩnh thị trường hỗ trợ thương mại điện tử cho các tổ chức cung ứng dịch vụ hỗ trợ được sự hậu thuẫn, ưu tiên của nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn. Khi đó người tiêu dùng sẽ chịu thiệt hại trực tiếp, còn người bán có thể sẽ gặp khó khăn trong chuyển đổi kênh bán hàng vì chỉ có một số ít nền tảng lớn cùng thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã định hình.

Đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng. Ảnh: Media Quốc hội.

Để bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dung, đại biểu Lã Thanh Tân đề nghị chỉnh lý bổ sung như sau: "Trường hợp nền tảng có kết nối với dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics, chủ quản nền tảng không được hạn chế, đặt ra các điều kiện không bình đẳng đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics.

Phải công khai trên nền tảng thông tin về tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics hỗ trợ thương mại điện tử và phải cho phép người mua lựa chọn tổ chức cung ứng dịch vụ, bao gồm cả tổ chức cung ứng dịch vụ không kết nối với nền tảng và trường hợp người bán tự vận chuyển."

Đồng thời, cần có quy định Chính phủ quy định chi tiết chế tài các hành vi hạn chế, các điều kiện không bình đẳng đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics.

Theo đại biểu, quy định như trên cũng khuyến khích đổi mới công nghệ, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, tránh nguy cơ các nền tảng lớn có thể chiếm lĩnh, gây độc quyền, làm triệt tiêu động lực phát triển của thị trường bưu chính, logistics phục vụ thương mại điện tử.

Quy định này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế vì một số nước như Trung Quốc, Mỹ, EU đều có quy định chống hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người bán, người tiêu dùng trên các nền tảng số lớn, đại biểu nêu.

Kiều Chinh