Luật Thủ đô - hành lang pháp lý mới cho văn hóa cất cánh

Trong bối cảnh hội nhập và đổi mới, việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa Thủ đô trở thành sứ mệnh quan trọng, đòi hỏi những chính sách và hành động cụ thể. Chính vì lẽ đó, Luật Thủ đô 2024 được thông qua như một nền tảng pháp lý vững chắc, không chỉ bảo vệ di sản mà còn mở đường cho sự sáng tạo, giao thoa, đưa Hà Nội trở thành trung tâm văn hóa tiêu biểu của cả nước và khu vực.

Cột mốc quan trọng trong việc định hình và phát triển văn hóa

Văn hóa là mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn Thủ đô, vừa là sợi dây gắn kết truyền thống với hiện đại, vừa là động lực để Hà Nội vươn lên xứng tầm vị thế của mình. Trải qua hơn một nghìn năm lịch sử, văn hóa Thủ đô đã hội tụ những giá trị tốt đẹp nhất của dân tộc, từ tinh thần yêu nước, lòng nhân ái đến trí tuệ thông minh và sáng tạo. Những giá trị đó không chỉ được lưu giữ trong các di sản vật thể và phi vật thể mà còn được thể hiện trong lối sống, tư duy và hành xử của người Hà Nội – thanh lịch, văn minh, hào hoa.

Văn hóa chính là yếu tố hội tụ và kết tinh, không chỉ giúp Hà Nội bảo tồn bản sắc mà còn thúc đẩy sự đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ hội nhập. Từ nét cổ kính của khu phố cổ, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, đến sự hiện đại, năng động của các trung tâm văn hóa và thương mại, Hà Nội đã trở thành nơi giao thoa độc đáo giữa truyền thống và tương lai. Điều này không chỉ tạo nên sức hút đặc biệt mà còn khẳng định vai trò tiên phong, dẫn dắt của Thủ đô trong việc giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

Chương trình nghệ thuật tại “Ngày hội văn hóa Vì hòa bình” nhân kỷ dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô. Ảnh: Phạm Hùng

Quan trọng hơn, văn hóa Hà Nội còn góp phần xây dựng hình ảnh Thủ đô như một biểu tượng của đất nước, nơi hội tụ lương tri, phẩm giá và tinh thần con người Việt Nam. Hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, nghĩa tình, đậm chất nhân văn đã trở thành niềm tự hào không chỉ của riêng Thủ đô mà còn của cả dân tộc. Sự kết tinh đó không chỉ đại diện cho văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các thế hệ tiếp nối, để Hà Nội mãi là trái tim, là linh hồn của đất nước.

Luật Thủ đô 2024 là một cột mốc quan trọng trong việc định hình và phát triển văn hóa Hà Nội, khẳng định quyết tâm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh hội nhập. Một trong những chính sách nổi bật là việc tập trung nguồn lực bảo tồn các khu vực, di tích, di sản văn hóa nổi bật như khu vực Ba Đình, Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, phố cổ và các làng nghề truyền thống. Những di sản này không chỉ là biểu tượng của quá khứ hào hùng mà còn là tài sản quý giá, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa riêng có của Hà Nội.

Đồng thời, Luật Thủ đô nhấn mạnh việc đầu tư mạnh mẽ nguồn lực để phát triển văn hóa, ưu tiên ngân sách cho các hoạt động quản lý và khai thác hiệu quả tài nguyên văn hóa, hướng đến việc hội nhập quốc tế. Chính sách này không chỉ giúp bảo tồn những giá trị vốn có mà còn tạo điều kiện để văn hóa Thủ đô lan tỏa, kết nối với bạn bè quốc tế, khẳng định vị thế của Hà Nội trên bản đồ văn hóa thế giới.

Bên cạnh đó, Luật Thủ đô cũng thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến các nghệ nhân và những người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa. Những hỗ trợ thiết thực trong việc truyền dạy và bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể không chỉ giúp duy trì mà còn phát huy các giá trị truyền thống quý báu. Đây là bước đi chiến lược để bảo vệ những "báu vật sống", những người giữ hồn cốt văn hóa của dân tộc.

Với trọng tậm phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, qua nền móng đã được thiết lập từ Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy và việc tham gia Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO, một điểm sáng khác trong chính sách phát triển văn hóa là việc xây dựng các trung tâm công nghiệp văn hóa tại những khu vực có lợi thế như bãi sông Hồng. Không gian này được quy hoạch để trở thành điểm nhấn văn hóa, nơi hội tụ sáng tạo và thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa phát triển. Sự kết hợp giữa văn hóa truyền thống và hiện đại tại những trung tâm này không chỉ làm giàu thêm đời sống văn hóa mà còn tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Luật Thủ đô, với những chính sách toàn diện và thiết thực, không chỉ hướng tới việc bảo vệ những giá trị cốt lõi mà còn mở ra con đường để văn hóa Thủ đô phát triển bền vững, khẳng định vai trò là trung tâm hội tụ, lan tỏa văn hóa của cả nước.

Những thành tựu và kỳ vọng

Hà Nội, với bề dày lịch sử và văn hóa, đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Một trong những điểm sáng là sự công nhận của UNESCO đối với các di sản văn hóa tiêu biểu của Thủ đô, như Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long và Hội Gióng. Những danh hiệu này không chỉ là sự ghi nhận của thế giới đối với nỗ lực bảo tồn mà còn khẳng định giá trị văn hóa vượt thời gian của Hà Nội. Các công trình, di tích lịch sử như Văn Miếu - Quốc Tử Giám, khu phố cổ, hay các làng nghề truyền thống như làng gốm Bát Tràng, Vạn Phúc cũng được bảo vệ và khai thác hiệu quả, góp phần lan tỏa bản sắc văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Bên cạnh những thành tựu, Hà Nội đang gánh vác kỳ vọng lớn lao trở thành ngọn cờ đầu trong việc phát triển văn hóa và hội nhập quốc tế. Thủ đô không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế mà còn là trái tim văn hóa của cả nước. Trở thành thành phố sáng tạo, Hà Nội sẽ không ngừng đổi mới để kết nối các giá trị truyền thống với xu hướng hiện đại, xây dựng hình ảnh một đô thị thanh lịch, văn minh và đậm chất nghệ thuật.

Vai trò dẫn dắt của Hà Nội trong phát triển văn hóa còn thể hiện ở việc tạo ra những không gian văn hóa sáng tạo, nơi hội tụ trí tuệ và đam mê của thế hệ trẻ, đồng thời là cầu nối giữa văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Các chính sách, chiến lược đã, đang và sẽ được triển khai nhằm khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, DN văn hóa, tạo nên sự phong phú, đa dạng trong các hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào trong bảo tồn và phát triển văn hóa, Hà Nội vẫn đang đối mặt với những thách thức không nhỏ trên hành trình hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm văn hóa hàng đầu. Một trong những áp lực lớn nhất là tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, làm gia tăng nguy cơ mai một các giá trị di sản văn hóa. Những khu vực như phố cổ, làng nghề truyền thống, hay các không gian văn hóa đặc trưng đang bị đe dọa bởi sự bành trướng của cơ sở hạ tầng hiện đại.

Thêm vào đó, kinh phí dành cho việc bảo tồn và phát triển văn hóa, dù đã được ưu tiên, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, đặc biệt khi yêu cầu bảo tồn ngày càng trở nên phức tạp và đòi hỏi sự đầu tư bền vững.

Để vượt qua những thách thức này, Hà Nội cần triển khai các giải pháp đồng bộ, hiệu quả. Trước hết, việc huy động nguồn lực xã hội hóa là một trong những chiến lược trọng tâm. Các tổ chức, DN và cá nhân đều có thể đóng vai trò quan trọng trong việc chung tay bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa thông qua các dự án cộng đồng, tài trợ, hoặc đầu tư vào các hoạt động văn hóa.

Bên cạnh đó, tăng cường hợp tác quốc tế sẽ mở ra cơ hội học hỏi kinh nghiệm, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các tổ chức, quốc gia có thế mạnh trong lĩnh vực bảo tồn di sản. Hà Nội cũng có thể tận dụng các mối quan hệ quốc tế để quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời đưa các giá trị văn hóa toàn cầu đến với người dân Thủ đô, tạo nên sự giao thoa và sáng tạo không ngừng.

Một yếu tố không thể thiếu là việc nâng cao ý thức cộng đồng về giá trị của di sản văn hóa. Khi mỗi người dân đều thấu hiểu và tự hào về di sản của mình, họ sẽ trở thành những người bảo vệ tích cực nhất cho văn hóa Thủ đô. Các chương trình giáo dục, truyền thông và hoạt động trải nghiệm nên được tổ chức thường xuyên, nhằm khơi dậy tình yêu, trách nhiệm của cộng đồng đối với văn hóa.

Những giải pháp này, nếu được thực hiện đồng bộ và lâu dài, sẽ không chỉ giúp Hà Nội vượt qua thách thức trước mắt mà còn đặt nền móng cho sự phát triển văn hóa bền vững trong tương lai, xứng đáng với vị thế là trái tim văn hóa của cả nước.

Như vậy, chúng ta có thể thấy rằng, Luật Thủ đô 2024 không chỉ là một văn bản pháp lý mà còn là kim chỉ nam định hướng cho sự phát triển bền vững của Hà Nội trong vai trò là trung tâm văn hóa, kinh tế, chính trị của cả nước. Chính những chính sách cụ thể về bảo tồn, phát huy di sản và đầu tư phát triển văn hóa đã tạo nên nền tảng vững chắc, đưa Hà Nội trở thành một biểu tượng của sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa giá trị dân tộc và tầm nhìn quốc tế.

Hơn bao giờ hết, sự thành công của những chính sách này đòi hỏi nỗ lực không chỉ từ phía các cấp chính quyền, mà còn từ sự đồng lòng, chung tay của cộng đồng và từng người dân. Mỗi người Hà Nội, dù ở bất kỳ vai trò nào, đều là một phần quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển di sản văn hóa, để Thủ đô không chỉ là một nơi đáng sống mà còn là niềm tự hào của cả nước.

Hãy cùng nhau hành động vì một Hà Nội văn minh, hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa. Một Hà Nội nơi mỗi góc phố, con đường, làng nghề đều kể câu chuyện riêng về lịch sử và tâm hồn của dân tộc Việt Nam. Một Hà Nội không chỉ là Thủ đô của ngày hôm nay mà còn là trái tim văn hóa mãi mãi trường tồn theo thời gian.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội