Luật Tình trạng khẩn cấp: Hành lang pháp lý để ứng phó kịp thời, phòng ngừa từ xa, đảm bảo an toàn cho nhân dân, đất nước

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên thảo luận

Đại diện Cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo Luật Tình trạng khẩn cấp

Phát biểu điều hành phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương cho biết, ngày 23/6/2025, Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự án Luật tình trạng khẩn cấp với 51 lượt ý kiến đại biểu phát biểu, Tổng thư ký Quốc hội đã có báo cáo tổng hợp ý kiến, Bộ Quốc phòng là cơ quan chủ trì soạn thảo đã khẩn trương có Báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo luật trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ và đã gửi các vị đại biểu Quốc hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp

Theo các đại biểu Quốc hội, chúng ta đang sống và đối mặt với môi trường của thế giới đầy biến động. Sự giận dữ của Mẹ thiên nhiên, những biến đổi khí hậu toàn cầu và những thảm họa thiên tai xảy ra với tần suất dày, ngày càng nghiêm trọng. Để đảm bảo hành lang pháp lý cho việc ứng phó kịp thời với những bất thường, bất định, phòng ngừa từ sớm, từ xa, đảm bảo an toàn cho đất nước, bảo vệ nhân dân, việc Chính phủ trình xem xét, ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp là nhiệm vụ hết sức cấp bách. Thực tiễn ứng phó với đại dịch COVID-19 vừa qua cho thấy, có những trường hợp để bảo đảm ứng phó với các tình huống nguy hiểm đe dọa sức khỏe, tính mạng của người dân, bảo đảm trật tự an toàn xã hội cần thực hiện những biện pháp như trong tình trạng khẩn cấp nhưng không ban bố tình trạng khẩn cấp. Các quy định pháp lý hiện hành về tình trạng khẩn cấp còn được quy định ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau nên chưa đầy đủ và thống nhất (có khoảng hơn 90 văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tình trạng khẩn cấp). Vì vậy, luật hóa vấn đề xử lý tình trạng khẩn cấp trong một đạo luật là cần thiết, tạo cơ sở thống nhất cho hoạt động chỉ đạo, điều hành và đảm bảo quyền con người trong các tình huống đặc biệt, thể chế hóa quan điểm của Đảng và phù hợp với thực tiễn.

Đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh

Đại biểu Dương Khắc Mai, Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông

Cũng theo đại biểu Dương Khắc Mai, Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông, qua rà soát cho thấy, Luật An ninh quốc gia cũng có quy định về việc áp dụng một số biện pháp cần thiết khi có nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia nhưng chưa đến mức ban bố tình trạng khẩn cấp; Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 cũng quy định Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành trong một số trường hợp thật cần thiết. “Tôi đề nghị cân nhắc bổ sung quy định về việc cho phép Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch UBND cấp tỉnh được áp dụng một số biện pháp cần thiết được quy định trong tình trạng khẩn cấp nhưng không ban bố tình trạng khẩn cấp để ứng phó kịp thời những tình huống nguy hiểm, cấp thiết, hạn chế khả năng đã xảy ra tình huống phải ban bố tình trạng khẩn cấp”, đại biểu Dương Khắc Mai kiến nghị.

Đại biểu Tô Văn Tám - Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum

Dự thảo Luật quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp trong cả nước hoặc ở từng địa phương theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ. Căn cứ vào Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về ban bố tình trạng khẩn cấp, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp trong cả nước hoặc ở từng địa phương. Trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp trong cả nước hoặc ở từng địa phương theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ. Theo đại biểu Tô Văn Tám, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum, trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng không thể quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp, do đó sẽ không có căn cứ để Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp. “Tôi đề nghị chỉnh lý lại theo hướng trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì trao quyền cho Chủ tịch nước ban bố tình trạng khẩn cấp và công bố tình trạng khẩn cấp theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ”, đại biểu Tô Văn Tám đề nghị.

Các chính sách, biện pháp hỗ trợ về tình trạng khẩn cấp

Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp

Đại diện cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo Luật Tình trạng khẩn cấp

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp bày tỏ đồng tình với việc dự thảo luật quy định các chính sách, biện pháp hỗ trợ, đặc biết là việc cứu trợ, hỗ trợ cho các đối tượng yếu thế khi xảy ra tình trạng khẩn cấp. Cụ thể như thiên tai, bão lũ, dịch bệnh Covid-19 thời gian qua, đại biểu cho rằng, quy định rạch ròi, cụ thể các chính sách hỗ trợ, cứu trợ như dự thảo thể hiện sự nhân văn. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị cần nghiên cứu có quy định sau tình trạng khẩn cấp. Bên cạnh đó, vấn đề nguồn lực hỗ trợ khi có tình trạng khẩn cấp, hợp tác quốc tế về tình trạng khẩn cấp cũng rất quan trọng, đúng như dự thảo Luật quy định “Trường hợp xảy ra thảm họa, dịch bệnh phức tạp, nguồn lực trong nước không đủ để ứng phó, khắc phục và đã ban bố tình trạng khẩn cấp về thảm họa, dịch bệnh, Thủ tướng Chính phủ kêu gọi các quốc gia, các tổ chức quốc tế, cá nhân hỗ trợ nguồn lực để phòng ngừa, ứng phó và phối hợp triển khai các biện pháp khắc phục hậu quả”.

Về vấn đề này, theo đại biểu Dương Khắc Mai, Điều 22 của dự thảo Luật quy định nhiều chính sách áp dụng trong nhiều điều kiện, hoàn cảnh khác nhau như: có chính sách áp dụng trong tình trạng khẩn cấp, có chính sách không trong tình trạng khẩn cấp vẫn có thể áp dụng thường xuyên, liên tục. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo rà soát lại để bảo đảm các chính sách này thực sự phải là những chính sách cấp thiết, cấp bách, cần áp dụng ngay trong tình trạng khẩn cấp. Để bảo đảm áp dụng các chính sách, biện pháp hỗ trợ mang tính cấp bách, kịp thời trong tình trạng khẩn cấp, đại biểu cũng đề nghị Chính phủ rà soát, nghiên cứu quy định cụ thể thẩm quyền áp dụng các chính sách, biện pháp hỗ trợ này.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương cho rằng, rút kinh nghiệm từ Covid-19, những vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện ứng phó với đại dịch là do chưa có cơ quan thường trực. Khi lực lượng chỉ huy và thực hiện phân tán sẽ dẫn đến phân tán nguồn lực, lúng túng trong công tác cứu trợ, thiện nguyện. Vì vậy để ứng phó hiệu quả với tình trạng khẩn cấp, việc triển khai chỉ huy và tổ chức thực hiện cần được thực hiện thống nhất, chuyên nghiệp. Đại biểu cho rằng, Luật Phòng thủ dân sự đã quy định rõ Bộ Quốc phòng là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia. Vì vậy, đề nghị quy định cụ thể, rõ ràng cơ quan thường trực về tình trạng khẩn cấp giao cho Bộ Quốc phòng.

Quân đội đứng ra gánh vác trong tình trạng khẩn cấp

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu

Phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cám ơn các ý kiến rất trách nhiệm, tâm huyết của các đại biểu, khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ cùng với các cơ quan nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến để hoàn chỉnh dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đồng tình với các đại biểu Quốc hội, Pháp lệnh Tình trạng khẩn cấp từ năm 2000 đến nay phải được nâng lên thành luật. Bởi trên cơ sở có luật, chúng ta sẽ thực hiện tình trạng khẩn cấp hiệu quả hơn, khắc phục được những bất cập trong tình trạng an ninh phi truyền thống ngày một nhiều hơn, để chúng ta triển khai chặt chẽ hơn, thực hiện bài bản, chuẩn mực hơn và dễ giải quyết trong các trường hợp, các tình huống khó xảy ra.

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cũng tiếp thu ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội về quy định liên quan đến công bố, ban bố tình trạng khẩn cấp, để trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không họp được thì trường hợp nào, quy định như nào để trao quyền cho Chủ tịch nước.

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu

Về chính sách, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng khẳng định, Ban soạn thảo sẽ nghiên cứu, tiếp thu các chính sách quan trọng về vấn đề này, bởi giải quyết vấn đề an ninh phi truyền thống hiện nay không thể một nước tự khắc phục được hoặc một khu vực tự khắc phục. Lấy ví dụ từ thực tế từ động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ và Myanmar, Đại tướng Phan Văn Giang cho biết, không phải chỉ có mỗi Việt Nam mà rất nhiều nước trên thế giới cử lực lượng đến trợ giúp. Do biến đổi khí hậu, bão lũ, thiên tai, động đất, sóng thần hiện nay thường xuyên xảy ra ở rất nhiều nơi, cho nên việc triển khai tình trạng khẩn cấp này cần sự chung tay hỗ trợ. Về nguồn lực để ứng phó đối với tình trạng khẩn cấp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cho rằng, ngoài ngân sách nhà nước, phải dùng các loại ngân sách hợp pháp khác và sẽ cụ thể hóa bằng Nghị định quy định chi tiết.

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cũng đồng tình, tiếp thu ý kiến của đại biểu Nguyễn Quang Huân để nghiên cứu, bổ sung quy định cơ quan thường trực về tình trạng khẩn cấp vào trong luật hoặc nghị định. Cho rằng, trong tình trạng khẩn cấp thì lực lượng vũ trang, đặc biệt quân đội phải đứng ra gánh, bởi chỉ quân đội mới có đủ các điều kiện, phương tiện và tổ chức lực lượng được tập trung nhất. Đây là một kinh nghiệm thực tế không phải chỉ của Việt Nam mà của cả các nước trên thế giới, thậm chí nhiều nước còn xây dựng ra Bộ chuyên môn chỉ giải quyết vấn đề này.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương phát biểu kết luận phiên thảo luận

Phát biểu kết luận phiên thảo luận ở hội trường, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương nêu rõ, qua thảo luận, đại đa số đại biểu Quốc hội đánh giá cao cơ quan soạn thảo đã khẩn trương nghiên cứu ý kiến thảo luận tại tổ, có báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình với nhiều nội dung cụ thể, cung cấp thêm thông tin để đại biểu Quốc hội thảo luận. Các ý kiến đại biểu Quốc hội cơ bản nhất trí về sự cần thiết ban hành luật, cơ bản nhất trí với dự thảo luật và nhiều nội dung dự kiến tiếp thu, có ý kiến sâu thêm về nhiều nội dung trong dự thảo luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội giao Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại chủ trì, phối hợp với Ban soạn thảo, các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ lưỡng, tiếp thu đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, tổ chức các đoàn khảo sát, hội thảo, hội nghị để điều chỉnh dự thảo luật, xây dựng báo cáo tiếp thu, chỉnh lý, giải trình để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10, bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ./.

Khắc Phục - Vũ Hiếu - Cao Hoàng - Thế Anh